TANSİYON
Sozluğe bakıldığında basınc ve gerginlik gibi anlamlara geldiği gorulen tansiyon sozcuğu, sağlık alanında onune veya arkasına başka sozcuk eklemeden kullanıldığında, atardamarların icindeki kan basıncını ifade eder.
Damarın icinde kanın akabilmesi icin belirli bir basıncının olması gerekir. Bu basıncı, kalbin kasılmasıyla kanı damarların icine pompalaması ve atardamarların elastikliğiyle bu basıncı dengelemesi sistemleri oluşturur.


Kalp kasıldığı zaman atardamarların icine kanı belirli bir basıncla pompalar. Bu sırada damar icindeki basınc en yuksek duzeye ulaşır. Bu basınca tıpta sistolik basınc, halk arasında buyuk tansiyon adı verilir.

Kalbin gevşemesiyle, damar icine pompalanan kan durur. İşte bu sırada devreye damarın elastikliği girer. Once genişlemiş olan damar, kana bir basınc uygulayarak kalbin gevşemesi anında da kan akımını sağlar. İşte bu sırada oluşan en duşuk basınca da tıpta diastolik tansiyon, halk arasında da kucuk tansiyon denilir.

Bu basınc, 1 cm2 alanındaki cıva sutununun tabanına yaptığı basıncla karşılaştırılarak belirtilir. Orneğin bir kişinin tansiyonu 12 dediğimiz zaman, bu basınc 12 cm yuksekliğindeki cıva sutununun tabanına yaptığı basınca eşdeğerdir. Tıpta bu olculer, mm olarak belirtilir. Yani halk arasında 12-14 gibi cm cinsinden soylenen olculer tıpta 120-140 gibi, mm cinsinden ifade edilir.

Normal tansiyon değerleri nelerdir?
Tıpta genel olarak herkesin bunyesinin farklı olduğunu bilmek gerekir. Bu nedenle herkesin tansiyon olcum değerlerinin aynı olması beklenemez. Bu nedenle bir kişide tansiyonun yukselmiş ya da duşmuş olduğundan bahsedebilmek icin, herhangi bir şikayetinin ya da hastalığının olmadığı donemde tansiyonunun zaman zaman olculup değerlerinin bir kenara kaydedilmesi yararlıdır.

Herkesin tansiyon değerlerinin farklı olduğundan bahsettik ama genel olarak normal kabul edilen sınırları da ihmal etmemek gerekir.

Yapılan uzun araştırmalar sonucu, yaşın artışıyla kucuk değişmeler olmakla beraber sistolik (buyuk) tansiyon icin 120 ile 140, ya da Turkiye'de yaygın soylendiği gibi 12 ile 14 arası, diastolik (kucuk) tansiyon icin 70-90 ya da 7-9 arası olması halinde tansiyona bağlı olarak bir sağlık sorunu riski doğmadığı belirlenmiştir.

Tansiyon nasıl olculur?
Tansiyon olcmekte kullanılan değişik aletler bulunmaktadır. En doğru olcum, zaman icinde ayarlarının değişmesi gibi bir sorun olmadığı icin, cıvalı aletlerle yapılırsa da bunların kullanımı pek pratik olmadığı icin diğer turdeki aletler tercih edilmektedir.

Tum aletlerde prensip aynıdır. Kola sarılan ve icine hava gonderilerek basınc oluşturulan bir lastik torba (manşon), bu torbaya hava gondermek icin kullanılan bir pompa ve lastik torbanın icindeki basıncı olcen bir olcu sistemi. Ayrıca damarda oluşacak nabız seslerini dinlemek icin bir dinleme aleti (steteskop) da gereklidir.

Tansiyonu olculecek kişinin dinlenmiş ve sakin durumda olması gerekmektedir. Hızlı bir yuruyuşun ardından tansiyon olculmesi icin bir sure dinlenmek gerekir. Rahat bir koltukta otururken, tansiyon olculen kolun kalp hizasında olmasına dikkat edilmelidir.

Boyle bir alet edindikten ve uygun ortamı sağladıktan sonra aletin manşon kısmı tansiyonu olculecek kişinin kolunun ust kısmına sarılır. Bu sırada, dirsek onu cukurunun tamamen acıkta kalmasına ve giysilerin kolu sıkmamasına dikkat etmek gerekir. Tansiyonu olculen kişi rahat bir şekilde ve kolu kalp hizasında olacak şekilde otururken, pompa ile basınc oluşturulmaya başlanılır. Aletin gostergesindeki rakam, kişinin daha onceden bilinen tansiyon değeri varsa bunun 20-30 mm uzerine, boyle bir bilgi yoksa 150-160 mm civarına kadar cıkartılır. Bu sırada dinleme aleti, dirsek onu cukurunun govdeye yakın kısmına konulup, hafifce bastırılarak (manşonun altına sıkıştırarak değil) nabız sesleri olup olmadığı dinlenir. Eğer sesler varsa kayboluncaya kadar basıncı arttırmak gerekir. Basın kaybolduktan sonra aletin havası yavaşca indirilerek nabız sesleri tekrar başlayıncaya kadar takip edilir. Seslerin ilk duyulduğu sırada aletin gostergesinde okunan rakam sistolik tansiyonu gosterir.

Surekli dinlerken basınc azaltılmaya devam edilir. Seslerin artık duyulmamaya başladığı sırada gostergedeki rakam da diastolik tansiyonu gosterir.

Yuksek Tansiyon ve Zararları
Kan basıncının normalde 120-140 mm sistolik ve 70-90 mm diastolik duzeyleri arasında bulunması gerekir. Efor ve stres gibi gecici sayılabilecek koşuların dışında bir kişinin tansiyonu surekli olarak bu sınırların uzerinde bulunuyorsa bu kişide yuksek tansiyondan ya da tıp diliyle hipertansiyondan bahsedilir.

Yuksek tansiyona yol acan etkenler cok sayıdadır. Bunlardan başlıcası, halk arasında ailevi tansiyon olarak adlandırılan esansiyel hipertansiyondur. Zeminde yatan başka bir hastalık olmadan ortaya cıkan bir hipertansiyon turudur.

Bunun dışında bobrek hastalıkları, hormon sistemi hastalıkları ve damar yapı bozuklukları gibi bazı durumlarda da yuksek tansiyon gorulur.

Yuksek tansiyonun zararları:
Yuksek tansiyon kısa donemli aşırı yukselmelerinde damar ceperini patlatarak kanama riski taşır. Kanama, burun gibi dışa acık bir organsa, kan kaybı riski taşırken, beyin gibi kapalı ortamda oluştuğunda beyin dokusunun sıkışıp kalıcı hasara uğraması sonucu felcler ve hatta hayati tehlikeler yaratabilir.

Tansiyonun aşırı yukselmesi hallerinde, beyin damarının patlayarak kanaması dışında damarlardan sıvı sızması ile beyin odemi denilen tehlikeli tablolar da ortaya cıkabilir.

Tansiyonun surekli yuksek olması, ateroskleroz da denilen damar sertliğinin en onemli risk faktorlerinden biridir. Surekli olarak gerilen damar ic ceperlerinde oluşan ince catlaklar, buraya oturan kirec ve fibrin gibi dokular nedeniyle damarın elastikliğini kaybetmesi ve ceperinin daralması sonucunu doğurur.




Yuksek tansiyon halinde ne yapılmalı?
Yuksek tansiyon bir sistemik hastalıktır. Herkesin bunyesi ve yuksek tansiyona yol acan nedenler farklı olduğu icin tedavilerinin de farklı olacağı kacınılmaz. Yuksek tansiyon hastalarının ortak olarak yararlanabilecekleri bazı onlemler var. Bunlar arasında tuz kısıtlaması, ideal kiloya inmek, sigara icenlerin terketmesi, aşırı alkol alanların onemli olcude azaltmaları, hareketsiz yaşantısı olanların aerobik eksersizler yapması ve mumkun olduğunca stresten uzak durmak.

Yapılan araştırmalar bu onlemlerin hafif ve orta dereceli tansiyonların normal duzeye indiğini diğerlerinde de en azından tansiyonu daha kolay kontrol edilebilir hale getirdiğini tesbit etmiştir.

Bu onlemlerin dışında tansiyonu normal duzeylerin uzerinde olanların doktor denetiminde ve surekli ilac kullanmaları gerekmektedir.

Duşuk Tansiyon Nedir?
Tıp dilinde hipotansiyon olarak adlandırılan duşuk tansiyon, belirli bir duzeye kadar sorun yaratmaz. Tam tersine normalin biraz altında olması kalp-damar hastalıklarından uzak daha sağlıklı bir yaşam surme nedenidir.

Duşuk tansiyonun sorun olduğu durum, sistolik tansiyonun cok uzun sureler icin 70 mm den duşuk kalması halleridir. Boyle hallerde şok durumundan soz edilir.

Duşuk tansiyonun en sık rastlanan şekli ortostatik hipotansiyondur. Kişinin oturur veya yatar durumda iken nomal duzeylerde olan tansiyonunun, ayağa kalkılınca duşmesi halidir. Bu durumda bir sure icin beyine daha az kan gideceği icin gecici olarak denge ve şuur bozuklukları ortaya cıkabilir. Sıvı kayıpları sırasında daha sık gorulen bu durum sıvı acığının kapatılmasına rağmen devam ediyorsa veya yuksek tansiyon tedavisi altında olanlarda goruluyorsa bir doktora başvurmak gerekecektir

Kaynak