1. Romatoid Artrit nasıl bir hastalıktır?

Romatoid artrit (RA), en sık gorulen iltihabi eklem hastalığıdır. Eklemlerin ic yuzunu doşeyen "sinovyum" adlı dokunun iltihabı ile başlar ve kıkırdak, kemik, tendon ve bağlarda harabiyet yapabilir. Giderek ilerleyen hastalık, eklemlerin yanında ic organları da etkileyebilir. Genellikle birden fazla eklemi tutar uzun surelidir (kronik) ancak ataklar arasında uzun sureli sessiz donemler de gorulebilir. Nedeni tam olarak bilinmeyen bu hastalık, kişiden kişiye de buyuk farklılıklar gosterebilmektedir. Genellikle genc-orta yaşlı erişkinlerin hastalığıdır ve kadınlarda erkeklere gore 3 kat daha fazla gorulur.

2. Diğer eklem hastalıklarından nasıl ayrılır?

Romatoid artriti diğer eklem romatizmalarından ayıran en onemli ozellik bazı laboratuvar testleri ve hangi eklemleri tuttuğudur. RA genellikle el bileği ve elin bir cok eklemini tutar, ancak tırnaklara yakın uctaki eklemler (baş parmak haric) cok etkilenmez. Osteoartritte (kireclenme) ise tam tersine tırnağa yakın bu eklemler hastalanır.

RA'da dirsek, omuz, boyun, cene, kalca, diz, ayak bileği ve ayak eklemleri de tutulabilir. Boyun dışında omurganın diğer bolgelerinde tutulum nadirdir. Genellikle, vucudun her iki yanındaki eklemler birlikte hastalanır. Yani sağ elde birkac eklem şişerse, buyuk ihtimalle sol el eklemlerinde de şişlik ve hareket kısıtlılığı olacak demektir.





3. Romatoid artritin nedeni nedir?

RA'da bağışıklık sistemi bozulmuştur ve vucudun kendi dokusunu yabancı gibi algılayıp buna karşı savaş başlatır. Eklemlerde iltihap hucreleri toplanır ve bu hucrelerden dokulara zarar verecek maddeler (enzim, antikor, sitokin) salgılanır.

4. Genlerin rolu var mı?

RA direkt olarak anne-babadan cocuğa gecen genetik bir hastalık değildir. Ancak RA'ya yatkınlık hali genlerle geciş gosterebilir. RA'lı bircok hastada HLA-DR4 adı verilen belirli bir genetik belirleyicinin bulunduğu gosterilmiştir.

5. Enfeksiyon, romatoid artriti başlatır mı?

Bircok araştırmacı ve hekim RA'nın başlangıcında enfeksiyonun rolu olabileceğini duşunmektedir, ancak kanıtlanmış değildir. RA bulaşıcı bir hastalık değildir. Ortamda cok yaygın olarak bulunan bir mikrobun, RA'ya yatkınlığı olan kişilerde bağışıklık sistemini bozarak hastalığa neden olduğu varsayılmaktadır.

6. RA tanısı nasıl konur?

RA'nın tanısının erken donemde konulabilmesi cok onemlidir cunku bu donemde tedaviye başlanması, kalıcı eklem hasarını en azda tutar. RA tanısı icin, hekim tarafından detaylı oykunuzun alınması ve fizik muayenenizin yapılması gereklidir. Belirli laboratuvar testleri ve rontgen incelemeleri istenebilir. "Romatoid faktor" adı verilen testin pozitifliği tanıyı destekler. Yuksek eritrosit sedimentasyon hızı, duşuk hemoglobin (kansızlık) diğer laboratuvar bulguları arasındadır. Unutulmaması gereken bu testlerin sadece yol gosterici olduklarıdır. Kesin tanı ancak hastanın hekim tarafından bir butun olarak değerlendirilmesi ile konur.





7. RA nasıl tedavi edilir?

Halen RA'nın kesin tedavisi yoktur. Kullanılan yontemler ağrıyı gidermeye, iltihabı ve eklem hasarını azaltmaya ya da durdurmaya ve hastanın fonksiyonları ile yaşam kalitesini artırmaya yoneliktir.

RA'da ilac tedavisi 2 grupta incelenebilir;

1. Şikayetleri gidermeye yonelik kısa etkili ilaclar; aspirin, steroid olmayan anti-romatizmal ilaclar, ağrı kesiciler, gerektiğinde kortizon.

2. Uzun etkili ilaclar; metotreksat, klorokin-hidroksiklorokin, altın tuzları, siklosporin, sulfasalazin, D-penisilamin, azatiopurin, etanersept, infliximab gibi.

Bu ilacların tumunun belli aralıklarla izlenmesi gereken kan hucrelerinde duşukluk, bobrek ve karaciğer değişiklikleri gibi yan etkileri mevcuttur. Bu etkilerin coğu ilac cinsini ve dozlarını ayarlayarak kontrol edilir. Hastanın bu konuda bilincli olması buyuk onem taşır.

Tedavi hastaya ozel planlanır; bunda da hastalığın şiddeti, eşlik eden sağlık problemleri ve bireysel ihtiyaclar on planda tutulur. İstirahat RA hastalarının tedavisinin en onemli parcasıdır. Ozellikle akut alevli donemlerde ilgili eklemlerin istirahati onerilir. Akut donem dışında, hastanın kendini iyi hissettiği zamanlarda dengeli olarak verilmiş egzersizler hastaya yarar sağlar.

Yine eklemlerin fonksiyonlarının korunmasında, deformitelerinin engellenmesinde "splint" adı verilen bazı basit cihazlardan yararlanılabilir. Splintler deformiteleri onlemekte oldukca etkilidirler. Ayrıca bazı kuralları uygulayarak da deformiteleri onlemeye yardımcı olabilirsiniz:

a. İş yaparken kucuk eklemlerden cok buyuk eklemlerinizi kullanmaya dikkat edin. Orn; Kapı acarken elinizle değil kolunuzla itin, ya da kavanoz acarken parmaklarınızla değil elinizle acın.

b. Yuku tek bir eklem yerine birden fazla ekleme dağıtmaya calışın. Orn; bir kitabı kaldırırken bir değil iki elinizle tutup kaldırın.

c. Eklemlerinizi en "doğal" pozisyonunda kullanmaya calışın. Aşırı bukme ve zorlanmalardan kacının.
Bazı hastalarda deformiteleri duzeltmek, ağrıyı azaltmak ya da eklemleri kullanabilir duruma getirmek icin cerrahi gerekebilir.

Tedavi kararlarının tum aşamalarında hekim ve hasta arasında sıkı bir işbirliğine ihtiyac vardır.


Kaynak: pfizer