NEDİR? KİMLERDE GORULUR?
Derimizde pigment ureten, dolayısıyla derimize rengini veren melanosit hucreleri vardır. Ceşitli sebeplerden dolayı, bu melanositlerin hasar gormesi sonucu, pigment uretilemez. Pigment yetersizliği sonucu deride, dağınık ve yama şeklinde sınırları belli olan beyaz alanlar (leke) oluşur. Sut kadar belirgin bir beyazlıktır.Bu lekelerin buyuklukleri değişiktir; nokta kadar ya da 2-3 madeni para buyukluğunde olabilir. bu şekilde deride ortaya cıkan hastalığa vitiligo denir. Vucutta en cok etkilenen yerler el, kol, bacak, yuzdur. Genital bolgede de gorulme sıklığı fazladır.

Toplumda her yuz kişiden ortalama 1.5 ’inde vitiligo ortaya cıkar. Kalıtsal faktorlerin (ailesinde bu hastalığa yakalanmış olanların olması) bu hastalığın ortaya cıkmasında etkili olduğunu soylemek mumkun. Yapılan araştırmalar, ailesinde bu hastalık gorulen kişilerin yuzde 25 ’inde vitiligonun gorulduğunu gostermiştir. Deride beyazlık şeklinde kendini gosteren bir hastalık olduğundan, koyu renkli kişilerde daha belirgindir. Ortaya cıkma yaşı değişkendir. Hastaların yarısı 20 yaşından once hastalığa yakalanmıştır.


VİTİLİGO ORTAYA CIKMA SEBEPLERİ

Vitiligonun ortaya cıkış sebebi, deriye rengini veren melanosit hucrelerin azalması sonucu pigment uretilememesidir. Bu hucrelerin nicin azaldığı kesin olarak bilinmese de bazı teoriler uretilmiştir. Genlerde ortaya cıkan bazı bozukluklar, bağışıklık sisteminin bozulması sonucu vucudun melanositleri yıkması, bu hucrelerin kendi kendini yok etmesi gibi nedenler yuzunden melanositlerin azaldığı duşunulmektedir.

Ayrıca hastalığın ortaya cıkmasında ya da daha da şiddetlenmesinde etkili olan bazı faktorler vardır. Guneş yanması, stres, bazı hastalıklar ve carpma gibi faktorler bu hastalıkta etkin rol oynar. Tabiki kalıtsal faktorleri de unutmamak gerekir. Aile oykusunde bu hastalığın olması da bir risk faktorudur.

VİTİLİGONUN BELİRTİLERİ VE SEYRİ
Vitiligonun belirtisi, deride yama şeklinde gorulen beyaz lekelerdir. Sut beyazı gibidir. Bazı olgularda, vucudun tamamı beyazlar. Bu beyaz alanlardaki kıllarda da beyazlaşma olabilir. Koyu tenli kişilerin rahatlıkla farkettiği bu durum, acık tenlilerin de guneşte bronzlaşması sonucu dikkat cekecek duzeydedir. Hastalığın şiddeti ve seyri herkeste aynı değildir. Lekelerin olduğu yerde bazı esmerlikler olabilir. Bunun nedeni hala o bolgede bir miktar pigment olmasıdır.

Vitiligolu kişilerde pigment kaybı, hastalık ortaya cıktıktan bir sure sonra durur. Yani pigment miktarı sabit kalır. Sonra tekrar pigment kaybı ortaya cıkabilir ve bu şekilde devam eder. Hastalık ilerler ve hasta eski rengine kavuşamaz. Derinin renginin tamamen değişmesi yani vucudun tek renk olması hastalığın gectiği anlamına gelmez. Vitiligo devam etmektedir.





VİTİLİGO TANISI NASIL KONUR?

VİTİLİGO TEDAVİSİ
Vitiligonun tedavisinde doktor tarafından uygulanan tedavi ile hastanın dikkat etmesi gereken bazı durumlar vardır. Amac; melanosit hucrelerinin calışmasını normale dondurmektir. Bunun icin bazı ilac ve kremler kullanılmaktadır. Fakat son zamanlarda uygulanan en etkili yontem lokal ultraviyole B (UVB) ışık tedavisidir. Yeni ve gelişmiş bir yontemdir. B u ışık tedavisi sadece lekelerin olduğu bolgelere uygulanır. Boylece vucudun diğer bolgelerinin oluşacak yan etkilerden korunması amaclanır. Bu tedavi icin bir kac seans yeterli olmamaktadır. En az 10 seansta hastalığa cevap alınmaktadır. Bu seanslardan sonra hasta normal yaşamını surdurebilmektedir. Haftada 2-3 seans uygulanır.

Bunun dışında krem tedavisi uygulanmaktadır. Fakat yuze uygulandığında dikkat edilmesi gerekir. Ceşitli yan etkileri olabilir. Ayrıca bazı ilaclarla hastalığın ilerlediği durumlarda, lekelerin olmadığı bolgelerin de renginin acılarak, hastanın derisinin gorunumu normal hale getirilmeye calışılır.
Vitiligo hastalarının guneşe dikkat etmesi gerekir. Guneşe cıkarken yuksek koruyucu faktorlere ( en az 15 faktor ) sahip krem kullanılmalıdır. Cunku vitiligolu kişilerde guneşe karşı savunma mekanizması azalmıştır. Sonucta ortaya cıkacak guneş yanıkları, hastalığın şiddetlenmesine neden olur.

Bu tedavilerin hepsi hastanın yaşı, maddi durumu, hastalığın şiddeti goz onune alınarak yapılır. Her hastaya aynı tedavi şekli uygulanmaz. Tedavi sonucu elde edilen başarı genellikle yuz bolgesindeki lekeler icindir. Eller ve ayaklar tedaviye gec yanıt vermekte ve duzelmesi gecikmektedir. Zaten hastayı da en cok rahatsız eden yuz bolgesi olduğundan, tedaviyle sevindirici sonuclar alınmaktadır.

Başka deri beyazlaması yapan hastalıklar var mı?
Bazı mantar hastalıkları, ben turleri ve bazı deri hastalıkları da deride renk acılması yapabilir ve vitiligo ile karışabilir.

Vitiligo nasıl gelişir?
Vucudun birkac yerinde deri renginin beyazlaşması gorulur. Koyu tenli kişilerde kolay fark edilebilir. Acık tenli kişiler ise ozellikle yazın bronzlaşmanın ardından fark ederler. Hastalığın seyri ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Vitiligolu alanlar ceşitli şekil ve buyuklukte olabilir. Yıllarca değişmeden kalabilir ya da bazen tum vucudu etkileyebilir. Vitiligolu alandaki kıllar da beyazlaşabilir.

Hastalığı artıran faktorler var mıdır?
Sıkıntı, stres, ateşli hastalıklar ile carpma ve guneş yanığı gibi nedenlerle meydana gelen deri travmaları hastalığın şiddetlenmesine ya da yeni vitiligo alanlarının oluşmasına neden olabilir.

Vitiligo hastalarda herhangi bir şikÂyete neden olur mu?
ŞikÂyetler genellikle estetik kaygıyla ilgilidir. Deri hastalıklarında sık rastladığımız kaşıntı, yanma gibi herhangi bir belirti olmaz. Ama hastalar yaşam kalitesi yonunden oldukca etkilenir. Vitiligolu hastaların coğunda ve ozellikle de genc yaş grubunda kızgınlık, utangaclık, ice kapanma olabilir. Okul başarısı etkilenebilir. Arkadaşlık kurulması zorlaşabilir. Anksiyete ve depresyon gelişebilir.

Erişkinler nasıl etkileniyor?
Erişkinlerde iş yaşamı etkilenir. Evlilik problemleri olabilir. Hastalar psikolojik tedavi almak zorunda kalabilirler. Vitiligonun tedavi edilmesi bu anlamda hastanın tum yaşamını etkileyebilir.

Vitiligo kendiliğinden gecebilir mi?
Vitiligolu hastaların ortalama yuzde 10-20 ’sinde sıklıkla guneş goren yerlerde ve daha cok genc hastalarda deri rengi değişik oranlarda kendiliğinden geri gelebilir. Ancak bu durum nadirdir ve genelde tam olarak hastayı memnun edecek derecede değildir.

Tahlil yapılmasına gerek var mı?
Vitiligo tanısı cilt hastalıkları uzmanları tarafından kolaylıkla konulur. Cok beyaz tenli hastalarda tam emin olunamıyorsa Wood lambası ile muayene edilerek karar verilebilir. Basit ve masrafsızdır. Biyopsi cok nadir gerekir. Vitiligo ile birlikte tiroid, diyabet ve bir tur kansızlık olan pernisiyoz anemi gibi hastalıklar olabilir ve araştırmak gerekir.

Vitiligo nasıl tedavi edilir?
Vitiligoda tedavide amac renk hucrelerinin tekrar normal calışmasını sağlamaktır. Kremler, ultraviyole (ışık) tedavileri, bazı ağızdan alınan ilaclar gunumuzde en sık kullanılanlardır.

Vitiligolu hasta oncelikle hangi tedavileri almalı?
Her tedavi, her hasta icin uygun değildir. Hastanın yaşı, yaşam tarzı, vitiligonun tipi ve yaygınlığı, bulunduğu bolge, hastalığın aktivitesi, tedavinin yarar-zarar oranının bilinmesi tedavinin seciminde etkilidir. Erken teşhis ve tedavi cok onemlidir.

Tedavi başarısı neye gore değişiyor?
Yakın zamanda cıkan vitiligolu alanlarda tedavi şansı daha yuksektir. Tedaviye en cok yuzdeki lezyonlarda en az ise eller ve ayaklarda cevap alınır. Vitiligonun ceşidi onemlidir. Orneğin vucut sinir dağılımı uzerindeki ve vucudun tek tarafında olan vitiligoların tedavisi biraz daha zordur. Esmer tenli kişilerde başarı genelde daha fazladır. Farklı tedavi turleri farklı hastalarda farklı oranlarda başarılı olabilir. Vitiligo tedavisi zor ve zaman alıcıdır. Tedavi olma, olmama ya da tedavi yontemini değiştirme hastanın doktoruyla ortaklaşa karar vereceği bir durumdur. Bu yuzden hastanın hastalığı hakkında bilgi sahibi olması cok onemlidir.

Vitiligo tedavisinde yenilikler nelerdir?
Halen yeni tedaviler uzerinde calışılmaktadır; bu yeni ve etkili tedavilerden biri lokal ultraviyole B (UVB) tedavisidir. Umut vaat edici olan bu tedaviyi Turkiye ’de de uygulamaktayız.

Ultraviyole tedavisi nedir?
Ultraviyole eski bir tedavi olmakla birlikte şimdiye kadar kabin tedavisi ve lambalar şeklinde uygulandığından sınırlı hastalarda kullanılabiliyor ve yuksek dozlara yan etkiler nedeniyle cıkılamıyordu. Sağlıklı deriyi ışığın etkisinden koruma imkÂnı olmayan bu yontemde, yan etkiler goz onune alınarak az sayıda lezyonu olan hastalarda tercih edilmiyor, genelde vucudun yuzde 20-25 ’inden fazla alanda hastalığı olanlar tedaviye alınıyordu. Teknolojinin gelişmesiyle birlikte en başarılı tedavilerden biri olan UVB artık sadece hastalıklı bolgeye uygulanabilir hale getirildi. Bu sistem Amerika, İngiltere, İsrail ’den sonra Turkiye ’de de uygulanmaya başladı.

Tedavi başarısı nasıl?
Her vitiligo tedavisinde olduğu gibi yuz bolgesi, tedaviye en iyi cevap veren yerlerden biri. Yuzde, sonuclar gercekten cok iyi. Ayrıca hastayı da en rahatsız eden bolge yuz. Ancak eller ve ayaklar tedaviye en zor yanıt alınan bolgeler olmaya devam ediyor. Hastanın vitiligo tipi, deri rengi, hastalığın suresi gibi daha once bahsettiğimiz başarıyı etkileyen temel kavramlar bu tedavide de onemli. Klasik tedavilere cevap alamamış bazı hastalarımızda da bu tedaviyle başarı elde ettik. Hastayı tedavi oncesi başarı oranları hakkında mutlaka bilgilendiriyoruz bu da hastanın tedaviye uyumunu arttırıyor ve gercekci beklentilere sahip olmasını sağlıyor.

Lokal UVB
FDA onaylı bu sisteme kısaca BClear diyoruz. BClear, hedeflenmiş ışık sistemi ile sedef ve vitiligo hastalıklarının tedavisinde yeni ve gelişmiş bir tedavi yontemi olarak kullanılmaktadır. Sadece hastalıklı bolgeye uygulanır ve boylece normal kabin tedavisindeki gibi sağlıklı bolgelere ışık verilmez. Sağlıklı bolgeler yan etkilerden korunur. Hastalıklı alanlarda yuksek dozlar uygulanabilir ve seans sayıları azalır. Tedavi alanlarında ertesi gun hafif bir kızarıklık oluşabilir.

Kimlere uygulanabilir?
Hasta bu tedaviye uygunsa sekiz yaşından sonra cocuklar dÂhil olmak uzere herkese uygulanabilir.

Klasik tedavi yontemi olan PUVA ’dan farkı nedir?
Hastanın, PUVA tedavisinde olduğu gibi bazı ilaclar icmesi gerekmez. İlacların yan etkileri ve hastanın tum gun guneş gozluğu takması, vucudunu guneşten koruması gibi zorluklar onlenmiş olur. Hastalar tedavi sonrası normal hayatlarına devam ederler. Sağlıklı deri ultraviyole yan etkilerine maruz kalmaz. Yan etkiler acısından PUVA ’dan daha guvenlidir. Seans sayısı daha azdır.

Lokal UVB, vucudun her bolgesine uygulanabiliyor mu?
Vitiligonun bulunduğu bolge ve derinin yapısı, vitiligo ceşidi tedavinin secilmesinde cok etkili. BClear, uygulama başlığı sayesinde, kolay uygulanabilir bir sistemdir. Eğer hasta UVB tedavisine uygunsa, vucudunu her bolgesine kolaylıkla tedavi yapılabilir. Ancak yan etkiler nedeniyle genital bolgeye yapmaktan kacınıyoruz..

Bu tedavide seanslar ne kadar suruyor?
Seans sayısı hastaya, vitiligonun ceşidine ve bulunduğu bolgeye gore değişir. Ama genel olarak 8–15 seans arasında cevap alınmaya başlar. 10 cm ’lik bir vitiligonun lokal UVB tedavi suresi 1–2 dakika kadar kısa surer. Hastalar haftada 2–3 seans tedavi gorurler. Seans sonrası gunluk aktivitelerine donuyorlar.

Vitiligoda kullanılan diğer tedavi yontemleri nelerdir?
Krem tedavileri sınırlı alanlarda vitiligosu olanlara uygulanabilir. Başarı hastaya gore değişir. En sık kullanılan kortizonlu kremlerdir. Cok yaygın ve uzun sure kullanımlarda ve yuz gibi derinin ozellikli olduğu bolgelerde yan etkiler acısından dikkatli olunmalıdır. Kortizon icermeyen bazı kremler de yenilikler arasındadır ve başarılı olabilirler. Az sayıda hastaya uygulanabilen normal derinin vitiligolu alana nakledildiği cerrahi yontemler uzerinde halen calışılmakta. Diğer bir tedavi şeklinde ise vitiligosu cok yaygın olan hastalarda hastalıksız deri alanlarının normal rengi ilaclarla acılarak kabul edilebilir bir kozmetik gorunum sağlanmaya calışılır. Makyaj ve boya kolay ve guvenlidir. Tum deri renklerine uygun kozmetikler mevcuttur. Bu bir tedavi yontemi değildir, gorunumu gecici olarak duzeltir ama hastaları gorunuş acısından cok rahatlatır.

Cocuklarda vitiligonun tedavisi nasıldır?
Vitiligo tedavisi cocuklarda da genel olarak benzerdir ama PUVA ’dan kacınılır. Diğer ilaclar uygulanırken de cok daha dikkatli olmak gerekir. Bu acıdan bakıldığında lokal UVB tedavisi yani B Clear cocuklar icin de cok iyi bir yenilik oldu.

Vitiligonun tedaviden sonra tekrar etme riski var mı?
Vitiligonun tekrarlama ve başka bolgede cıkma olasılığı vardır. Bu risk, hastaya gore değişir. Boyle bir şey olduğunda tekrar tedavi uygulanabilir.

Vitiligo hastaları guneşten korunmalı mı?
Bazı tedavi secenekleri guneş ışığından ya da yapay ultraviyole kaynaklarından belirli olculerde yararlanır. Tedavi haricinde guneşe maruz kalmak ve bronzlaşmak vitiligoyu belirginleştirir. Ayrıca vitiligolu deride guneşe karşı doğal savunma yeteneği kaybolmuştur. Bu alanlarda kolaylıkla guneş yanığı gelişebilir. Guneş yanığı yeni vitiligo alanları gelişmesine neden olabilir. Bu nedenlerle en az 15 faktorlu bir guneş koruyucu devamlı kullanılmalı ve uygun giysiler giyilmelidir.

Dr. Canan Savaş
Dermatoloji Uzmanı