​
Tombul bir cocuk ince yapılı bir cocuktan daha sağlıklı değildir. Bir hastalık sırasında, yağdokuları gelişmiş tombul bir cocuğun daha fazla yedek guce sahip olacağı kanısı doğru değildir. İnce yapılı cocuklar daha dayanıklıdır ve genelde pek cok hastalığı daha kolay atlatabilirler. Cocukluktaki aşırıbesi alışkanlığı coğunlukla yetişkinlikte de surdurulur. Yetişkinlikte aşırıbesi ise hastalıklara yatkınlık ve kısa bir omur anlamına gelir. Cocuğun gelişimindeki, bebekliği(1. yaşın sonuna kadar), kucuk cocukluğu (6. yaşın sonuna kadar) ve okul cocukluğu (7-15 yaş arası) aşamalarının dikkatle izlenmesi gerekir. Bu gelişme aşamalarının her birinin beslenmede ayrı bir ozelliği vardır.
Onemli: Kucuk cocukların ve okul cocuklarının beslenmeleriyle ilgili ayrıntıları aşağıdaki bolumde bulabilirsiniz.

Oğunler

Bir cocuğa değişik ve iştah acıcı bicimde hazırlanmış cok yonlu yemekler yedirilmelidir. Onemli olan, oğun saatlerinin belirli bir duzene oturtulmasıdır. Arada bir şeyler atıştırmak diye de bilinen zamansız beslenmek, cocuklarda iştahın oluşumunu onler. Yemekler sakin ve huzurlu bir ortamda yenilmelidir. Sağlıklı bir iştahın oluşması icin başlıca şart, cocuğun dışarıda gonlunce koşup oynaması ve yeterince uyumasıdır.

Enerji ihtiyacı

İnsan, tam bir bedensel ve zihinsel dinlenme sırasında bile, temel tuketim olarak adlandırılabilecek bir enerji harcar. Her tur hareketlilik ve gelişme icin de ayrıca enerjiye ihtiyac vardır. Bu enerjiyi, albumin, yağ ve karbonhidrat icerikli besinler sağlar. Bedenin her kilosunun gunluk enerji ihtiyacı cocukluk yılları boyunca belirli bir azalma gosterir. Bunun nedeni, temel tuketim ve gelişme icin gerekli olan enerji ihtiyacının azalmakta oluşudur. Buna karşın, gunluk enerji tuketimi yaşın ilerlemesiyle paralel olarak artış gosterir. 14-15 yaşındaki kızlar enerji tuketiminde gunluk 2400-2700 kaloriye ulaşırlar. Oğlanlarda ise, enerji ihtiyacı ancak genclik yıllarında, yani 15-18 yaşlarında artış gostererek, gunluk 3000-3500 kaloriye kadar cıkar.

Sıvı ihtiyacı

Bedende pek cok onemli işlevi olan su vazgecilemez bir besin maddesidir. Dokuların gelişimi icin suya ihtiyac vardır. Metabolizma atıklarını ve tuzları dışkılamada gorev yapan idrar, su olmadan oluşamaz. Bedenin her gun aldığı sıvı miktarının yarısı, solunum yolları ve deri uzerinden dışkılanır. Bağırsak yoluyla dışkılanan katı dışkının oluşabilmesi icin de suya ihtiyac vardır. Cocukların yaşlarının kucukluğu oranında, beden ağırlığının her bir kilosu daha fazla sıvıya ihtiyac duyar. Gunluk sıvı ihtiyacının yarıya yakını su ve benzeri iceceklerle karşılanır. İhtiyac duyulan toplam sıvı ihtiyacının oteki yarısı ise, tukettiğimiz besin maddelerinde mevcuttur. Katı yiyecekler olarak adlandırılan ekmek, et, peynir ve yumurtadaki sıvı miktarı %40-70 civarındadır. Patates, meyve ve sebze ise neredeyse %90 oranında su icerir.

Albumin

Albumin, yaşamsal onemi olan bir besin ve yapıtaşıdır. 1 gram albuminde 4,1 kalori vardır. Alınan gunluk kalori miktarının %10-12 kadarlık bolumu albuminden oluşmalıdır. Dengeli bir besinin icindeki albuminin ise en azından yarısının hayvansal kokenli(sut, et, balık, peynir, yumurta), oteki yarısının da bitkisel kokenli( ekmek, tahıl urunleri, patates, baklagiller, sebze) olmasına ozen gosterilmelidir. 2-3 yaşındaki bir cocuğun gunluk hayvansal albumin ihtiyacı, 0,3 litre tam yağlı sut, 50g yağsız et ve bir yumurtanın 1/3 ’i ile karşılanabilir. 8-9 yaşındaki bir cocuğun hayvansal albumin ihtiyacı ise, 0,4 litre tam yağlı sut, 80g yağsız et ve 20g peynirle, 12-14 yaşındaki bir cocuğun hayvansal albumin ihtiyacı ise, 0,5 litre tam yağlı sut, 100g et, 40g peynir ve yarım yumurtayla karşılanabilir.

Katı yağlar

Cocuğun beslenmesinde katı yağlar cok onemli gorevler ustlenir. Biyolojik acıdan en değerli yağlar, yaşamsal oneme sahip doymamış yağ asitleri (oncelikle linoleik asit), A, D, E, K vitaminlerini iceren ve sindirilmesi kolay olan yağlardır. Tereyağı, margarin, tohum yağları ve hayvansal yağlar(deri ile et arasındaki yağ tabakası) biyolojik acıdan en değerli yağların başlıcalarıdır. Kucuk cocukların ve okul cocuklarının beslenmesinde bu tur yağlara, ekmek ustune surulerek ve yemek pişirmede oncelik verilmelidir. Hindistancevizi turu yağlar, sızdırılmış yağlar(donyağı) ve icyağı, kucuk cocukların ve okul cocuklarının beslenmesinde daha az yer almalıdır. Tum besin maddelerinin icinde en cok enerjiye sahip olanı katı yağlardır. 1g katı yağda 9,3 kalori vardır. Buyuk bir beslenme ihtiyacı, kucuk miktarlardaki besinlere katı yağ eklenerek giderilebilir. Albumine ve karbonhidrata gore daha yavaş sindirilebildikleri icin yağlar, beslenmede doyurma değerini arttırır. İcine biraz yağ eklenen yemeklerin lezzeti de artar. Cocuklar icin hazırlanacak lezzetli, değişik ve besleyici bir yemeğin toplam kalorisinin %35-40 ’lık bolumunu katı yağlar oluşturmalıdır. Cocuklar yemekte fazla yağdan hoşlanmazlar. Gunumuzun beslenme alışkanlıklarına gore, cocukların beslenmesinde yağ oranının cok yuksek olma tehlikesi vardır. Besinlerle birlikte fazla miktarda tuketilen yağ, bedende yağdoku gelişimini destekler. Yağlı sandviclerle ve tereyağlı ekmeklerle gunluk ideal yağ tuketimi kolayca aşılabilir. Sandvic hazırlarken ve yemek pişirirken, katı yağların ve yağ icerikli besin maddelerinin tuketiminde savurganca davranılmamalıdır.

Karbonhidratlar

Yeterince karbonhidrat icermeyen besinlerle cocukların beslenebilmesi mumkun değildir. Karbonhidratlar en kolay sindirilebilen besinlerdir ve tum besinlerin icinde en kısa surede enerjiye donuşturulebilenlerdir. Cocuklar, ihtiyac duydukları enerjinin en azından yarısını karbonhidrat icerikli besinlerle almalıdır. 1g karbonhidrat 4,1 kalori icerir. Tam tahıl ekmek turleri, yulaf ezmesi, irmik, patates, baklagiller ve meyveler karbonhidrat acısından zengin, cok değerli besin maddeleridir. Bu besin maddeleriyle oncelikle B1, B grubu ve C vitaminleri ihtiyacı karşılanmaktadır. Yine bu besin maddeleri, albumin, kalsiyum, fosfor, demir gibi onemli maddelerin yanı sıra, normal bir bağırsak işlevinin surdurulebilmesi icin gerekli olan posaları icerirler. Cocukların beslenmesi bu nedenle karbonhidrat ağırlıklı olmalıdır. Hamur işleri, beyaz ekmek, pasta, şeker, bal, marmelat, şekerlemeler, cikolata, dondurma ve oteki tatlılar biyolojik acıdan daha az değerli besin maddeleri olarak tanımlanırlar. Meyve suları da bu gruba dahildir. Sayılan bu besin maddeleri, vitaminler ve onemli besin maddeleri acısından pek değer taşımazlar, ayrıca bağırsaklar icin cok onemli olan posaları da icermezler. Bu nedenle, bu besin maddeleri kucuk cocukların ve okul cocuklarının karbonhidrat ihtiyacının ancak kucuk bir bolumunu karşılamalıdır. Tatlılar, pastalar ve tatlı meşrubatlar oğun aralarında tuketilmemelidir. Bunlar iştahı kapatır ve dişlerin curumesini hızlandırırlar. Ozellikle bonbon, karamel ve cubuklu şekerlemelerin emilmesi dişleri cok olumsuz etliler. En doğrusu, şekerli maddelerin cocuklara yemeklerin ardından az miktarda verilmesidir. Ama sonra dişler mutlaka fırcalanmalıdır! Cocukların duzenli bicimde diş fırcalamaya mutlaka alıştırılmaları gerekir.

Mineraller ve mikro besin maddeleri

Bir cocuğun normal gelişimi ancak, tukettiği besinlerde yeterince mineral ve mikro besin maddelerinin bulunmasına bağlıdır. Dengeli bir karma beslenme, yeterli miktarda mineralleri ve mikro besin maddelerini zaten icerir. Sağlıklı cocuklar icin, minerallerin ve mikro besin maddelerinin ayrıca alınmasına gerek yoktur.
Sodyum: Sodyum, ağırlıklı olarak tuzdan alınır. Tuz ise, ekmek, salam ve oteki et urunleri, balık konserveleri ve hemen hemen tum hazır yemeklerde vardır. Yemeklere ayrıca tuz serpilmesine ise gerek yoktur. Ama ev yemeklerinde genellikle gereğinden fazla tuz kullanılır. Lezzeti arttırmak icin mutfak baharatlarının kullanılması ise cok daha sağlıklıdır.
Kalsiyum: Beslenmede kalsiyum miktarı oncelikle sut tuketimine gore oluşur. Kucuk cocukların ve okul cocuklarının gunluk kalsiyum ihtiyaclarının karşılanabilmesi icin, yarım litre sut (tam yağlı veya yağsız sut veya yoğurt) yeterlidir.

Fosfor: Yeterince albumun ve kalsiyum icerikli besinler aynı zamanda yeterli fosforu da icerirler.
Demir: Kana kırmızı rengini veren maddenin oluşumu icin demir mutlaka gereklidir. Bu nedenle, beslenmede kesinlikle ihmal edilmemelidir. Şu besin maddeleri yuksek oranda demir icerirler:
Sakatat turleri, et, et urunleri, balık, kumes hayvanları, yulaf ezmesi, tam tahıl ekmekleri, baklagiller ve ısırganotu. Demir eksikliğine ve kansızlığa karşı en etkili onlem, ceşitlilik ve değişiklik temeline oturtulmuş bir beslenme bicimidir.

Vitaminler

Ceşitlilik ve değişiklik temeline oturtulmuş bir beslenme, gerekli tum vitaminleri yeterli miktarlarda icerir.

A vitamini(retinol ve karotin): A vitamini besin maddelerinde iki değişik bicimde yer alır. Hayvansal besin maddeleri buyuk miktarda doğrudan yararlanılabilecek A vitaminini (retinol) icerir. Bitkisel besin maddeleri ise A vitamininin ilk basamağını(karotin) icerir. Karotin beslenme acısından daha az değerlidir ve organizma tarafından, retinole gore daha kotu kullanılır. Retinol miktarı yuksek olan besin maddeleri, karaciğer, tereyağı, margarin ve yumurtadır. Onemli karotin taşıyanlar ise, havuc, lahana turleri, ıspanak, yeşil fasulye, kırmızıbiber, yeşil salata, maydanoz, kayısı, mandalina ve şeftalidir.
B1 vitamini(tiyamin): Bolca karbonhidrat ve az yağ iceren bir beslenme biciminde bedenimiz bol yağlı bir beslenmeye kıyasla daha cok B1 vitaminine ihtiyac duyar. Bolca B1 vitamini iceren besinler, domuz eti, jambon, karaciğer, bobrek, tam tahıl ekmekleri ve baklagillerdir.

B2 vitamini(riboflavin): Bu ihtiyac oncelikle sut, ekşimik(cokelek), peynir ve ikincil olarak da et ve ekmekten elde edilir.

C vitamini(askorbik asit): Meyve ve sebze onemli C vitamini taşıyıcılarıdır. Onemli olcude C vitamini iceren bitkisel besinler ise, patates, kırmızıbiber, lahana turleri, karnabahar, ıspanak ve meyve turlerinden de siyah frenkuzumu, cilek, limon, portakal vb. Edinilmiş tecrubelere gore, ciğ meyve yiyenler, C vitaminini genellikle patates ve oteki sebzelerden alanlara kıyasla, C vitamini ihtiyaclarını daha kolaylıkla ve bollukla karşılayabilirler. Patatesten ve oteki sebzelerden kazanılan C vitamininin niceliği ve niteliği ise bu sebzelerin bekletilme koşullarına ve pişirilme bicimlerine gore değişiklikler gosterir. Sebzelerin alışılmışın dışında uzun sure yıkanmaları ve patatesin suda bekletilmesi durumlarında da C vitamininin onemli bolumu yitirilebilir. Bu sebzelerin uzun sure pişirilmeleri ve uzun sure sıcak tutulmaları da C vitamini kaybına yol acar.
D vitamini(kalsiferol): Buyume cağında organizmanın, ozellikle kemik gelişimi icin D vitaminine ihtiyacı vardır. D vitamini deri tarafından uretilir. Balık yağları, ringa balığı, yumurta sarısı, krema, karaciğer, tereyağı ve margarin onde gelen D vitamini taşıyıcılarıdır.

Cocuklarda beslenme bozukluğu nasıl anlaşılır?

Cocuklarda enerji ve besin oğelerine gereksinimin karşılanması buyuk onem taşır. Beslenme yetersizliği ve dengesizliğine bağlı ceşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalırız. Cocuklarda sağlık sorunu malnutrisyon deyimi ile tanımlarız. Cocuklardaki malnutrisyon, buyume ve gelişmenin olculmesi, klinik muayeneler, biyokimyasal testler ve beslenme alışkanlıkları ile ilgili etmenlerin araştırılması ile saptanır. Cocuklar 8. aydan sonra hemen hemen her şeyi yiyebilir hale gelirler. Bu aydan sonra cocuğa yavaş yavaş farklı yemek grupları tattırılmalıdır. 1 yaş ve sonrasında ise cocuğun yaşına gore almasın gereken enerji, protein, yağ, karbonhidrat ve vitaminlerde farklılık gosterir. Yaş ilerledikce cocuğun alması gereken enerji miktarı artar. Bu enerji miktarı ceşitli besinlerle karşılanmalıdır. Eğer cocuk sadece birkac besine veya tek besine yoğunlaşıyorsa beslenme bozukluğu ile karşı karşıya kalmış olabiliriz. Orneğin bazı cocukları sadece sut ve sut urunleri yerler sadece sutlu gıdaları tuketmek cocukta demir eksikliği başta olmak uzere bir cok vitamin ve mineral eksikliğine neden olur.

Beslenme bozukluğu buyumeyi nasıl etkiler ve ergenlikte ne tur sorunlara yol acar?

Cocuğun beslenmesinde amac; normal sağlıklı buyume ve gelişmeyi sağlamaktır. Buyume ve gelişme, insan yavrusunun hucresel aşamadan yetişkinliğe doğru sureli, dinamik değişim surecidir. Buyume ve gelişme deyimi fiziksel ve zihinsel değişim sureclerini kapsar. Boylece cocuğun beden olculerini artan, hucrelerin yapıları ve işlevleri, motor ve bilicsel yeteneklerini, duyusal coşkusal ve sosyal davranışları olgunlaşır. Ergenlikte bu sureclerin sağlıklı gecirilmesi gereken bir donemidir. Ergenlik dengesiz ve yetersiz beslenme yukarıda belirttiğimiz konularda problem yaratır ve gelişim surecini durdurur.

Beslenme bozukluğunu sadece zayıflık olarak algılamak doğru mu?

Beslenme bozukluğu sadece zayıflık olarak algılamak doğru değil. Cocuğun yaşına gore olması gereken ideal kilonunu alt ve ust sınırı vardır. Bu sınırlar icerisinde ve her besinden yeterli miktarda besin tuketiliyorsa cocuk yeterli ve dengeli besleniyor ve gelişiyor demektir. Aşırı zayıf olmak nasıl bir beslenme ve buyume sorunu ise aşırı kilolu olmakta beslenme bozukluğu olarak tanımlanır. Aşırı kilo cocuğun zihinsel ve bedensel aktivitesini duşurur.

Yediği halde kilo alamayan cocuklarda bu gruba giriyor mu?

Cocukların yediği halde kilo almaması araştırılması gereken bir konudur. Cocuk yediği halde ideal kilosunun cok altında ise troit hormonlarına ve gaitada tenya ve parazit bakılması gerekirse daha ayrıntılı test yapılması gerekebilir.

Beslenme bozukluğu yaşayan cocuklarda nasıl bir tedavi uygulanıyor?

Beslenme bozukluğu yaşayan cocuğun ilk once bu sorunu neden yaşadığını beslenme bozukluğunun beslenememesinin sağlık acısından bir nedeni var mı vucutta herhangi bir enzim eksikliğine dayanıyor mu bunların araştırılması gerekir. Daha sonra cocuğun besinlerinin zenginleştirilmesi, yeni tatları seveceği şekilde sunulup denetilmesi farklı besin gruplarının yavaş yavaş seveceği şekilde alıştırılması gerekir.

Kilo almak icin ozel bir diyet programı bulunuyor mu?

Kilo almak icin kişiye ozel diyet programı uygulanır. İlk once kişinin hormon tetkiklerini (troit hormonları, buyume hormonlarına bakılır), gaita, tenya ve parazit tetkikleri yapılır. Bunların sonucuna gore gerektiğinde vitamin ve demir takviyeleri ile ozel beslenme programı cıkarılır. Duzenli kilo alması sağlanır