şte o unlu sorulardan biri; buyuk yolcu ucakları ters ucabilir mi?

Ozellikle, Denzel Washington'ın baş rolunde oynadığı Flight (Ucuş) filmini izleyenler bu soruyu duşunmeden edemiyorlar.

Filmde, Kaptan Pilot Whip Whitaker (Denzel Washington), yaşam alanına duşmemesi icin, 2 motorlu, 150 koltuklu MD-88 ucağını ters ceviriyor ve boş bir araziye carparak iniş yapmasından once ucağın biraz daha ucabilmesini sağlıyor.

Ozel efektlerle suslenmiş nefes kesen bir Hollywood sahnesi! Peki gercekten bir yolcu ucağı ters ucabilir mi? Cevap: Hayır.

(Ama yazının sonunda cok kısa bir sure icin ters ucmuş 2 ornek vereceğim

Film piyasaya cıktığında MD-88 ureticileri cok net şekilde konuştular: "MD-80 serisi ters ucuşu kaldıramaz! Tum ticari ucaklarda olduğu gibi normal ucuşlar icin tasarlanmıştır."

Hicbir yolcu ucağı, akrobasi ucaklarının yapabileceği manevralar icin tasarlanmaz. Askeri avcı ucaklarının aksine, yolcu ucakları ters pozisyondayken yeterli motor gucu ve kanatlarda kaldırma kuvveti sağlayamaz.

Yolcu ucakları normalde 2,5G (yercekimi kuvvetinin 2,5 katı) kuvvetindeki manevralara dayanacak şekilde tasarlanmaktadır. Ucaklar donuşe girdiklerinde uzerine etki eden yer cekimi kuvveti, merkez kac kuvvetinden dolayı artar. Bu nedenle yolcu ucağının normal donuşte yaptığı yatış acısı 30°'yi gecmez. Pilot, yatış acısını 30°'den fazla yaparsa ucaktaki bilgisayar hem sesli ve gorsel olarak uyarı verir hem de pilotun kumandasına mudahale etmeye başlar.

Peki tarihte hic kimse yolcu ucağını ters ucurmayı denedi mi?

Aslına bakarsanız, bunu ilk kez yapan unlu test pilotu "Tex" lakaplı Alvin Melvin Johnston'dır.


1955 yılının Ağustos ayında, Seattle'da, Boeing firmasının ev sahipliği yaptığı, IATA (International Air Transport Association) Yıllık Toplantısı yapılırken surat teknesi yarışları duzenlenmişti. Surat teknesi yarışından once, Dash-80, diğer adıyla Boeing 707 ucağının prototipini tanıtmak icin bir test ucuşu planlanmıştı.

Ucağın komutasında test pilotu Tex vardı. Bu ucuş sırasında Tex, bir anda karar alarak daha onceden planlanmamış bir şey yaptı ve Barrel Roll manevrasını 2 kere yaptı. Ucağı kendi ekseni etrafında 360° dondurdu. İzleyen herkesin nutku tutulmuştu.


Boeing 707'nin ters ucarkenki gercek goruntusu.

Maalesef o yıllardaki kameraların kalitesi gunumuzdekiler kadar iyi değil ama bir yolcu ucağının ters ucarken tarihe gecen tek goruntusu olarak cok onemlidir.

Aşağıdaki fotoğraf da ucak ters pozisyondayken ucak icinden cekilen bir fotoğraf. Motorların yukarıda, kanat yuzeyinin altta olduğunu rahatca gorebilirsiniz.


Ucak yere indiğinde, Boeing'in o zamanki Başkanı Bill Allen deliye donmuş şekilde Tex'e, "Sen yukarıda ne halt ediyordun?" diye sordu.

"Cılgın Texaslı" Alvin Melvin Johnston'ın cevabı ise cok havalıydı: "Ucak satıyordum!"

İkinci ornek ise, 1985 yılında gercekleşmiştir. Cin Havayolları'na ait bir Boeing 747 yolcu ucağı, pilotların hatasından dolayı ters donmuş ve kısa bir sure icin ters ucmuştur. Dahası ucak dalışa gecerek cok kısa bir sure icinde 30.000 feet duşuş yaşamıştır. Daha sonra kontrol altına alınarak az hasarla emniyetli şekilde iniş gercekleştirmiştir.


Kuyruk bolumunde oluşan yapısal hasar