Kozmetik Urunleriyle ilgili !!
Gunumuz insanının hayatına belki de gereğinden fazla giren kozmetiklerin bazı yan tesirlerini hatırlamanın yararlı olacağı acıktır.
Deodorantlar, parfumler, nemlendiriciler, rujlar, pudralar, maskaralar, rimeller, şampuanlar, tıraş losyonları, sac boyaları, kremler, kapatıcılar, kırışıklık gidericiler ve isteğe gore cok değişik markalardaki kozmetik urunler, guzelleşmek ve kendini daha iyi hissetmek icin yaygın olarak kullanılmaktadır. Bunun, temel ihtiyac maddeleriyle kıyaslandığında cok yuksek bir maddî karşılığı vardır. Turkiye gibi bir ulkede onlarca temel ihtiyac maddesi icin para yetiştirmeye calışan insanlar, harcamalarının yuzde ucune yakın miktarını kozmetiğe ayırmaktadır.
Konuyla alÂkalı cevaplandırıl-ması gereken asıl onemli soru; "Kozmetiklerin sağlık acısından bedeli nedir?" sorusudur. Bu soruya, "Kozmetiklerin sağlık yonunden herhangi bir sakıncası yoktur." şeklinde cevap verilebilseydi, bu, konuyla ilgilenen her insanı rahatlatırdı. Ancak, insan sağlığının kozmetiklerden zarar gorduğu şuphesizdir.

Kozmetiklerin sağlığımıza verdiği zararlar hatırlatılınca aşağıdaki itirazlar akla gelebilir:

- Niye zararı olsun, bunlar zaten sağlık ve guzellik icin uretilmiyor mu?
- Kozmetik uretici firmalar urunleri guvenli olmasa satmazlar, değil mi?
- Bu urunlerin sağlığımıza uygun olup olmadığını devlet mutlaka denetliyordur.
- Hem zararlı olsalar, kulağımıza gelirdi!:

Ne var ki, Eylul 2002�de ya-yımlanan bir haber bu konuda oldukca uyarıcıdır. Haber şoyle:
Guzelliğin bedeli ağır: ABD Ulusal Meslekî Guvenlik ve Sağlık Enstitusu�nun yaptığı bir araştırma, kozmetiklerde, 800�den fazla zararlı kimyevî madde bulunduğunu ortaya cıkardı. Kozmetiklerde kullanılan 2 bin 983 kimyevî madde uzerinde yapılan araştırma sonucunda, bunların 884�unun toksik (zehirli) olduğu belirlendi. Bu maddelerden 774�unun yuksek derecede zehirlenmelere, 146�sının tumorlere, 218�inin ureme bo- zukluğuna, 314�unun mutasyona ve 376�sının deri ve goz rahatsızlıklarına sebep olduğu acıklandı. Bu arada, kozmetik urunlerin mesane ve losemi kanseri gibi hastalıklara yol acabileceği, sac boyası kullanan kadınların bu hastalıklara yakalanma risklerinin, kullanmayanlara oranla % 70 daha fazla olduğu kaydedildi. Ote yandan, parfumlerin icinde bulunan kim-yevî maddelerin, sinir sistemi bozukluğu, nefes duzensizliği ve alerjik reaksiyonlara yol acabildiği tespit edildi.
Her kadının yılda ortalama 2 kilo kozmetik urun kullandığı Amerika�da, Kongre�nin yaptırdığı araştırmaya gore, kozmetiklerin 800�den fazla zehirli madde ihtiva ettiğinin, ayrıca kanser, alerjik reaksiyon ve doğum kusurlarına sebep olduğunun ortaya konması, yukarıdaki haberi teyid etmektedir. Kozmetiklerin kullanıldığı vucut bolgelerinde sebep oldukları enfeksiyonlar da unutulmamalıdır.
Kozmetiklerin sağlığa zararlı olmasına -kasten olmasa da- goz yumulduğu, biraz da izin verildiği soylenebilir. Cunku, kozmetiklerin uzerinde sağlık acısından hem uretici hem de tuketiciler tarafından yiyecekler ve ilÂclar kadar cok durulmuyor.

Kozmetiklerde kullanılan bazı zararlı ve zehirli maddeler

Sıradan bir el kreminde ne kadar cok kimyevî madde bulunduğunu hatırlatalım: Su, stearik asid, sorbitol, gliserin, C-12-15 alkil benzoat, sodyum borat TEA, alkol, dimetikon, aloe vera, phenoksi etanol, propilen glikol, quins ekstrakt, tokoferil asetat, potasyum sorbat, EDTA, alantoin, metil paraben, propil paraben, butil paraben, mentol.
Kozmetik maddelerden sac spreyleri, parfumler ve pudralar solunum yoluyla; rujlar ve sprey tarzında kullanılan bazı parfumler yutularak; goz cevresi icin pazarlanan urunler o bolgedeki ince deri ve mukoza tarafından emilerek; yine sac boyaları, kremler ve benzeri şekilde cilde uygulananları da deriden vucuda girmektedir.
Yukarıda belirtildiği gibi kozmetiklerin uretiminde kanser yapıcı ve alerjik ozelliği one cıkan yuzlerce madde kullanılmaktadır. Her kimyevî maddenin bir veya daha fazla yan tesirinin olabileceği unutulmamalıdır.
Şimdi, kozmetik uretiminde kullanılan ve ceşitli yollarla vucudumuza girerek sağlığımıza zarar veren bazı maddelere ornekler verelim. Ancak, burada bunlardan yalnızca 40 kadarının adı, hangi urunlerde bulunduğu ve sakıncaları bir tablo halinde verilecektir. (Tablo 1)

Kozmetiklerin kanserle bağlantısı

1970�lerden beri, kuafor ve kozmetik uzmanlarında, kan ve lenf sistemlerinde miyelom, bağışıklık sistemi kanseri ve losemi gibi kanser turlerinde artış olduğu muşahede edilmiştir. Kanser yapıcı kozmetikler arasında sac boyalarının ağırlıklı bir yeri vardır. Sac derisine cok yakın kısımlara ve sac diplerine uygulanan boyalardaki maddeler, deri tarafından emilerek kana, oradan da vucudun her yerine yayılabilmektedir. Hayvanlar uzerindeki calışmalarda sac boyalarının kansere sebep olduğu tespit edilmiştir. Koyu renkli sac boyalarının acık renkli olanlara nispetle daha tehlikeli olduğu ileri surulmuştur.
Sac boyası kullanımı ile losemi riskinin yuzde 50, kullanım suresinin 16 yılın uzerine cıkmasıyla da yuzde 150 arttığı bulunmuştur. Yılda 1-4 defa sacını boyayan kadınlar hic boyamayan kadınlara oranla % 70 daha fazla yumurtalık kanseri riski taşımakta, her yıl 5 defa ve daha fazla sacını boyayan kadınlarda bu risk yuzde 100�un uzerine cıkmaktadır. Bazı araş-tırmalara gore sac boyası kullanma ile lenf kanserine (non-hodgkins lymphoma) yakalanma arasında bağlantı olduğu (% 50 daha fazla risk) ortaya konmuştur. Guney Kaliforniya Universitesi�ndeki araştırmacılar, 2001 yılında surekli sac boyası kullanımı ile mesane kanseri arasında bir bağlantının olduğunu tespit etmişlerdir. 15 yıl veya daha fazla sureyle en az ayda bir defa saclarını boyayanların diğer insanlara gore 3 misli daha fazla mesane kanserine yakalanma riski taşıdığı bulunmuştur. Aynı araştırmacılar 10 yıl veya daha fazla sure kuaforde calışan kişilerin sac boyasına maruz kalmayanlara gore 5 kat daha fazla mesane kanseri riski taşıdığını bildirmişlerdir.
Kozmetik ve parfumlerde yay-gın olarak kullanılan keton ve ksilen ihtiva eden maddeler de kansere yatkınlık yapabilmektedir.

Kozmetikler ve enfeksiyon

Yuz kremleri ve goz civarında kullanılan kozmetiklerin mikrobik bulaşmalara sebep olduğu bilinmektedir. Bir araştırmada, belirtilen turdeki 150 kozmetik orneğinin % 63 ile % 75�inde orta ve yuksek derecede bakterilerin varlığı tespit edilmiştir. Bu tur kozmetikler gozun dış bolgelerindeki enfeksiyonlardan sorumludur. Ayrıca rimel cubuklarında da bakteri bulunabileceği unutulmamalıdır.
Deodorantlarda kullanılan kloral hidratın vucuttaki yararlı bakterilerin olmesine sebep olduğu ve ilgili bolgelerde enfeksiyonlara direnci kırdığı hatırlatılmaktadır.

Kozmetikler alerji ve tahriş

Alerjiye sebep olan maddelerin yaklaşık ucte biri kozmetikler, vucut bakım urunleri ve temizlik maddeleridir. Alerji, tahriş veya temas yoluyla meydana gelen cilt hastalıkları kozmetikler arasında parfumler, sac boyaları, maskaralar, recineli urunler, alfa hidroksi alkol iceren tonik ve sıkılaştırıcılar, bazı temizleyiciler, cildin soyulmasını sağlayan yuz bakım urunleri, guneş kremleri sayılabilir. Parfumlerde bitki ve hayvan menşeli olmak uzere organik-inorganik 4.000�den fazla madde kullanılır. Bazı koku verici maddeler alerjik deri hastalıklarına, nefes darlığı ve oksuruğe, astımlı hastalarda solunum yolu tıkanmasına sebep olmaktadır. Ozellikle bu sektorde calışanlarda bu tip şikayetlere sıkca rastlanmaktadır. Doz, zehirlenmelerde onemli olmakla beraber, alerjide onemli değildir, cok kucuk bir doz bile buyuk reaksiyonlara sebep olabilir. Alerji, bazen kozmetik urunun ilk kullanımında değil, birkac kullanımdan sonra ortaya cıkabilir. Belirtileri; kaşıntı, kırmızılık, kabarma ve daha ileri safhalarda yaraların oluşmasıdır.
Goz kozmetiklerindeki maddelerin veya bunların uygulanması sırasındaki travmanın sebep olduğu kornea ulserleri, gozdeki kurumalar ve goz yaralanmaları onemsenmesi gereken problemlerdir.
Ter kokularına karşı krem, stik ve sprey formunda kullanılan deodorantlar da ihtiva ettikleri formaldehit, sulfokarbonat, petroluktum, benzoik asit ve kostik soda gibi zehirli maddeler sebebiyle derinin tahrişine ve yanmalara sebep olmaktadır. Yine deodorantlarda kullanılan kloral hidrat, ter bezlerini tıkayarak tabiî durumun bozulmasına yol acar, tabiî yağların dışarı cıkışını engeller, sonucta sivilce ve siyah noktaların (komedon) ortaya cıkmasına sebep olur.
Kirpiklerin hacmini artıran rimellerin bazılarında bulunan thimerosal adlı madde de tahriş edicidir. Ozellikle yağ bazlı rimellerin temizlenmesi icin yağı cozebilen temizleyiciler gerekir ki bunların alerjiye sebep olma veya tahriş etme oranları daha yuksektir.

Kozmetikler ve diğer sakıncalar

Kozmetikler; kanser, alerji, tahriş ve enfeksiyona direncin bozulması dışında da sağlık sakıncaları taşımaktadır. Daha ucuz ve yaygın kullanılmasının sağlanması icin parfumlerin yuzde 95�i sentetik olarak petrolden elde ediliyor ki bunlar, benzen ve aldehitler ile benzeri zehirli maddelerdir. MeselÂ, parfumlerde kullanılan benzoinin, farelerin lenf duğumlerinin genişlemesine, dalaklarının buyumesine ve karaciğerlerinin zarar gormesine sebep olduğu gosterilmiştir.
Parfum yalnızca kullanıcı değil, yakınındaki migren hastaları icin de menfî tesire sahiptir. Parfum ve kolonya kokuları migren hastalarının beyninde elektrik faaliyetinin değişmesine yol acarak migren ağrılarının başlamasına sebep olabilmektedir. Parfumlerde kullanılan koku maddelerinin kişilerin hassasiyetine gore ortaya cıkardığı menfî belirtileri şoyle sıralayabiliriz: Goz yaşarması veya kuruması, cift gorme, hapşırma, burun tıkanıklığı, kulak cınlaması, kulak ağrısı, baş donmesi, oksuruk, nefes darlığı, yutkunmada zorluk, astım krizi, baş ağrıları, uyumsuzluk, kısa sureli hafıza kaybı, konsantrasyon bozukluğu, mide bulantısı, endişe, cabuk kızma, huzursuzluk, isilik, kurdeşen, egzama, eklem ve kas ağrıları, kalb atışında bozukluk, hipertansiyon, lenf bezlerinde şişlik.
Deodorantlarda bulunan zehirlerden oksikunalin sulfat merkezî sinir sistemine zarar veren bir maddedir. Yine deodorantlar cilde toz cekilmesine ve cildin cabuk kirlenmesine sebebiyet vermektedir.
Rimel veya maskara manyetik rezonans goruntulemede beklenmedik goruntu oluşturarak yanlış yorumlara sebep olabilmektedir.
Ote yandan, parfum hammaddelerinin yuzde 80�den fazlasının zararlı olup olmadığının test edilmediği, dolayısıyla parfum veya benzeri maddelerin ne gibi sağlık zararlarına yol acacağını henuz tam olarak bilemediğimiz de bir gercektir.

Kozmetik zararlara karşı tedbirler

Avrupa Birliği ulkeleri, vatandaşlarının sağlık ve emniyetini koruyabilmek adına, topluluk hukukunda, AB icinde uretilen veya dağıtılan butun urunler icin genel bir emniyet şartı benimsemiştir. Kozmetik urunlerde kullanılan, ozellikle renklendiriciler, koruyucu maddeler veya mor otesi (UV) filtreler gibi maddeler cok sıkı duzenlemelere tabi tutulmuştur. Kozmetik urunlerde kullanılması yasaklanan yaklaşık 400 maddenin listesi duzenli olarak guncel hale getirilmektedir. Mecburî ve ayrıntılı etiketleme şartı gereğince tuketiciye yeterli bilgi sunulması istenmektedir. MeselÂ, sac boyalarının kanser yapıcı ve alerjik tesirleri icin alternatifleri, kına veya metal pigment boyalardır.
Son yıllarda tıbbî kozmetik anlamına gelen kozmosetikler yapılmaya başlanmıştır. Bunların iclerinde nelerin olduğu, ilÂclarda olduğu gibi, tek tek belirtilmektedir. Bu urunler hekimlerce tavsiye edildiği icin nispeten tercih edilebilir.
Amerika�daki FDA gibi kuruluşlar; kozmetikleri inceler ve iclerinde neler olduğunu, kullanımı halinde nelerin olabileceğini kamuoyuna bildirirler. Gelişmekte olan ulkelerde bu tur kuruluşların eksikliği de soz konusudur. Coğu insan sokaklardan, pazarlardan veya herhangi bir marketten icinde ne olduğunu bilmeden ve kendisine zararlı olup olmadığı konusunda hicbir fikri olmadan bu urunlerden almaktadır. Bu tur urunlerin her yerde satılması ve herkesin alması, beraberinde yukarıda kısmen belirtilen sakıncaları getirmektedir.

Netice

Kozmetikler, hayatımızda hak ettiğinden fazla yer tutmaktadır. Gereksiz kozmetik kullanımı, ayrıca israftır. Kozmetik urunler sağlığa zararlı yuzlerce madde bulundurmaktadır. Alışkanlık hÂli ve surekli kullanma neticesinde sağlık sakıncaları artmaktadır. İcinde ne olduğu bilinmeyen, standartların altındaki urunlerin kullanılması bu zararları daha da artırmaktadır. Cilt guzelliği icin kullanılan urunlerin coğu, icinde cilde duşman maddeler bulundurduğundan tabiî cilt guzelliğinin daha erken kaybedilmesine, yani maksadının tersine sebep olmakta, dolayısıyla telÂfisi icin kişiyi kozmetik bağımlısı yapmaktadır.
Bu bilgiler ışığında kozmetik urunler, gerekmedikce kullanılmamalı, kullanma ihtiyacı hekim veya uzman tavsiyesine dayandırılmalı, kullanıldığında en azından belirli denetim standartlarına uygun olanlardan ve cok duşuk miktarlarda kullanılmalı, bu tur urunler en kısa zamanda yıkanarak vucuttan uzaklaştırılmalıdır.
alinti