0.68 mb - 89 sayfa text
Girişten bir bolum :
Yenisey yazıtları Yenisey nehri havalisinde bulunduğu icin bu adla
tanınmışlardır. Bulunuş tarihine gore Orhun yazıtlarından daha eskidir. Bu
yazıtlar,Yenisey ırmağına veya kollarına dokulen Tes, Tuba, Uybat, Abakan,
Kemcik, Caa Kol, Bayın Kol, Uyuk, Turan, Elegest gibi Guney Sibirya?daki
akarsuların yakınlarından bulunmuştur.1
Yenisey yazıtları hakkında ilk olarak 1675 yılında Rus elcisi olarak Cin?e
giden Romen seyyahı Nicolaie Gavrilovic Milescu?nun gunluğunde bahsedilmiştir.
Gene batıda Yenisey yazıtlarından ikinci olarak bahseden Amsterdam Belediye
Başkanı Nicolaes Witsen?dir.
Yazıtların keşfedilmesi 1720?de başlamıştır. İlk olarak Uybat III (E 32)
yazıtı Daniel Gottlieb Messerschmidt tarafından keşfedilmiştir.2 Messerschmidt
1720 den 1727 senesine arasında Sibirya?yı gezmiş 3 ve Yenisey civarındaki
Abakansk?a gelirken Strahlenberg?e tesaduf etmiştir. Bu yazıtları asıl ilim dunyasına
Strahlenberg tanıtmıştır. 4
Messerschmidt uzun seyahatini bitirdikten sonra Petersburg?a donmuş ve
Yenisey?den elde ettiği resimleri İlim Akademisine teslim etmiştir. Yenisey
yazıtlarının kopyaları 1729 senesinde Akademi maztabalarında ilk defa
neşredilmiştir.
Strahlenberg topladığı butun malzemeleri birleştirerek Stockholm?de 1730
yılında: Das Nord und Ostliche Teil Von Europa und Asia adlı meşhur eserini
neşretmiştir. Eserde, Yenisey?de bulunmuş yazıtların kopyalarına da yer vermiştir.
Strahlenberg?in yayını batı bilim dunyası tarafından onemsenmiştir.5
1734?44 yılları arasında Uybat taşının resmi G.T. Muller ve onun talebiyle
ressam Lurseius tarafından yapılmıştır. 18. yuzyılda Peter Simon Palas, 1793?te
yayımlanan seyahatnamesinde, Uybat?ta bulduğu IV. ve V. taşların kopyasına yer
vermiştir.6
Grigoriy Spasskiy 1818 yılında: Sibirya?nın Eski Eserleri Uzerine Notlar
adlı kitabını yayınlarken iki metni tanıtarak bir cok kitÂbenin de resimlerini
vermiştir.
Bundan sonra 1847 yılına kadar bu yazıttar unutta kalmışlar. Bu senede
Finlandiyalı Ural- Altay bilgini Matthias A.Castren Asya?ya seyahet ederken
Spasskiy ile Pallas?ın sozunu ettiği Yenisey yazıtlarını yeniden ele almıştır. Ama bu
sırada yazıt metinleri, onceden ilim dunyası tarafından elde edilmiş bulunuyordu.
?Acura? yazıtını 1857?de N. A. Kostrov, ? Altın Kol I-II? yazıtları ise bir
Hakas koylusu tarafından bulunmuşlardır. Boylece Yenisey yazıtları bir birinin
arkasından keşfedilmeye başlanmıştır.
Sonraki yıllarda Kayabaşı (Kaya Ucu), Oya, Uybat II, Tuba II ve Ak Yuz
yazıtları keşfedilmişti
tanınmışlardır. Bulunuş tarihine gore Orhun yazıtlarından daha eskidir. Bu
yazıtlar,Yenisey ırmağına veya kollarına dokulen Tes, Tuba, Uybat, Abakan,
Kemcik, Caa Kol, Bayın Kol, Uyuk, Turan, Elegest gibi Guney Sibirya?daki
akarsuların yakınlarından bulunmuştur.1
Yenisey yazıtları hakkında ilk olarak 1675 yılında Rus elcisi olarak Cin?e
giden Romen seyyahı Nicolaie Gavrilovic Milescu?nun gunluğunde bahsedilmiştir.
Gene batıda Yenisey yazıtlarından ikinci olarak bahseden Amsterdam Belediye
Başkanı Nicolaes Witsen?dir.
Yazıtların keşfedilmesi 1720?de başlamıştır. İlk olarak Uybat III (E 32)
yazıtı Daniel Gottlieb Messerschmidt tarafından keşfedilmiştir.2 Messerschmidt
1720 den 1727 senesine arasında Sibirya?yı gezmiş 3 ve Yenisey civarındaki
Abakansk?a gelirken Strahlenberg?e tesaduf etmiştir. Bu yazıtları asıl ilim dunyasına
Strahlenberg tanıtmıştır. 4
Messerschmidt uzun seyahatini bitirdikten sonra Petersburg?a donmuş ve
Yenisey?den elde ettiği resimleri İlim Akademisine teslim etmiştir. Yenisey
yazıtlarının kopyaları 1729 senesinde Akademi maztabalarında ilk defa
neşredilmiştir.
Strahlenberg topladığı butun malzemeleri birleştirerek Stockholm?de 1730
yılında: Das Nord und Ostliche Teil Von Europa und Asia adlı meşhur eserini
neşretmiştir. Eserde, Yenisey?de bulunmuş yazıtların kopyalarına da yer vermiştir.
Strahlenberg?in yayını batı bilim dunyası tarafından onemsenmiştir.5
1734?44 yılları arasında Uybat taşının resmi G.T. Muller ve onun talebiyle
ressam Lurseius tarafından yapılmıştır. 18. yuzyılda Peter Simon Palas, 1793?te
yayımlanan seyahatnamesinde, Uybat?ta bulduğu IV. ve V. taşların kopyasına yer
vermiştir.6
Grigoriy Spasskiy 1818 yılında: Sibirya?nın Eski Eserleri Uzerine Notlar
adlı kitabını yayınlarken iki metni tanıtarak bir cok kitÂbenin de resimlerini
vermiştir.
Bundan sonra 1847 yılına kadar bu yazıttar unutta kalmışlar. Bu senede
Finlandiyalı Ural- Altay bilgini Matthias A.Castren Asya?ya seyahet ederken
Spasskiy ile Pallas?ın sozunu ettiği Yenisey yazıtlarını yeniden ele almıştır. Ama bu
sırada yazıt metinleri, onceden ilim dunyası tarafından elde edilmiş bulunuyordu.
?Acura? yazıtını 1857?de N. A. Kostrov, ? Altın Kol I-II? yazıtları ise bir
Hakas koylusu tarafından bulunmuşlardır. Boylece Yenisey yazıtları bir birinin
arkasından keşfedilmeye başlanmıştır.
Sonraki yıllarda Kayabaşı (Kaya Ucu), Oya, Uybat II, Tuba II ve Ak Yuz
yazıtları keşfedilmişti
