İnsanlık ve bilim tarihi pek cok enteresan hikaye ile dolu. Ancak şuphesiz iclerinden en ilgi cekici olan hikaye Alfred Nobel ’e ve Nobel Odulleri ’ne aittir. Hepimizin bildiği gibi Nobel Odulleri dunyanın en prestijli bilim odullerinden biri olarak kabul edilir ve her yıl duzenlenir. Bu odulleri Nobel Vakfı duzenler ve adını Alfred Nobel ’den alır. Bu hikayede garip olan nokta ise Alfred Nobel ’in dinamit başta olmak uzere pek cok patlayıcının mucidi olmasıdır.
6 dalda verilen Nobel Odulleri ’nden birinin adı Nobel Barış Odulu ’dur. Yani en kısa yoldan en cok insan oldurmeyi amaclayan bir icadın mucidi adına barış odulu verilmektedir. Peki, neden? Bu sorunun yanıtı icin Alfred Nobel ’in hayatını biraz incelemek gerekiyor. Hayat tesaduflerle dolu. Belki Bay Alfred, bir gazetenin hatalı manşetini gormemiş olsaydı bugun boyle bir odulden bahsetmezdik.
[h=2]Alfred hevesli, oğrenmeye acık bir cocuktu:[/h]
Tam adıyla Alfred Bernhard Nobel, 21 Ekim 1833 tarihinde İsvec ’in Stockholm kentinde dunyaya geldi. 8 kardeş olmalarına rağmen yalnızca Alfred ve uc erkek kardeşi hayatta kalarak yetişkin olmayı başardılar.
Alfred akıllı bir cocuktu ve daha kucuk yaşta entelektuel birikim sahibi olmuştu. Makine bilgilerinin temelini oğrendiği babası ve ailesi ile birlikte Rusya ’nın St. Petersburg şehrine taşındıkları zaman 16 yaşında bir kimyagerdi ve İsvecce ile birlikte İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusca biliyordu.
Kısa bir sure St. Petersburg ’da kaldıktan sonra babasını ve kardeşlerini babasının fabrikasında bırakarak Paris ’e kimya uzerine eğitim almaya gitti. Eğitimini tamamladıktan sonra Kırım Savaşı sırasında askeri uretim yapan babasının fabrikasına calışmak icin dondu. Ancak savaş bittiğinde fabrika barış donemine uyum sağlayamayıp battığı zaman İsvec ’e geri dondu. Kardeşleri ise fabrikayı kurtarmak icin orada kaldılar.
[h=2]Alfred Nobel patlayıcıları kontrol etmeyi oğreniyor:[/h]
Alfred Nobel İsvec ’e donduğu zaman babasının malikanesindeki laboratuvarda bazı deneyler yapmaya başladı. O donem tek patlayıcı ceşidi olan kara barut uzerine calışan Alfred, henuz yeni keşfedilmiş bir madde olan nitrogliserin ile kara barut birleştiği zaman ortaya cok daha guclu bir patlayıcı cıktığını keşfetti. Hemen nitrogliserin uretmek icin bir fabrika actı ve calışmalara başladı.
Nitrogliserin inanılmaz kuvvetli ve kontrol edilmesi zor bir patlayıcıdır. Alfred Nobel, kontrolu sağlamak icin funyeyi icat etti. Funye sayesinde modern patlayıcıların onu acıldı ve Alfred birkac fabrika daha actı. Ancak geldi gelmekte olan ve fabrikalarından biri patlayarak icinde Alfred ’in kardeşi Emil ’in de olduğu bir grubun olumune neden oldu. Fakat bu patlama Alfred Nobel ’in calışmalarını durdurmadı.
Art arda birkac fabrika daha acan Alfred Nobel, nitrogliserinin kurutularak cok daha guvenli bir şekilde taşınacağını keşfedince cığır acan buluşu dinamiti icat etti. 1868 yılında patentini aldığı dinamit cok daha gucluydu ve kontrollu bir şekilde patlatılabiliyordu. Alfred, bu surecte Avrupa capında dinamit uretmek icin geniş bir ağ kurarak servetine servet kattı.
[h=2]Alfred Nobel icatları ve depresif yalnızlığı:[/h]
Alfred Nobel funye ve dinamitten sonra da yeni icatlar yapmayı surdurdu. Dumansız barut, suni ipek ve suni deri onun en onemli icatları arasındadır. Alfred ’in patent ve uretim savaşları surerken kardeşleri Azerbaycan ’da bir petrol sahası keşfederek zengin oldular ve Alfred ile birlikte İsvec ’te bir silah fabrikası satın aldılar. 350 ’den fazla patent ve servetine servet katan ticari başarılara rağmen Alfred her zaman mutsuz bir adamdı.
Alfred Nobel her zaman biraz depresifti ve hic evlenmedi. Devrim niteliğindeki bilimsel calışmalarının yanı sıra asla yayımlanmayan oyunlar, romanlar ve şiirler kaleme aldı. Kendi donemi icin liberal hatta sosyalist kabul ediliyordu. Tum bu olumcul buluşlara imza atmasının tek nedeni vardı; o da savaşları durdurmak. Yaptığı icatların savaşları durduracak bir guc yaratacağına inanıyordu.
Olmadı. Muazzam patlayıcılar yapıp da bunların barış icin kullanılacağını duşunmek ne kadar doğru? Tum bu hızlı calışma temposu ve ic catışmalar sonucu beyin kanaması geciren Alfred Nobel, 10 Aralık 1896 tarihinde İtalya ’nın San Remo şehrinde hayatını kaybetti. Stockholm'de bir bankaya emanet ettiği vasiyetnamesi acıklandığı zaman ise herkes şok oldu.
[h=2]Nobel Odulleri nasıl ortaya cıktı?[/h]
Alfred Nobel, dunya capında uretim yapan 90 ’dan fazla fabrikaya sahip ticaret imparatorluğu adına bir vakıf kurulmasını ve bu vakfın her yıl odul vermesini vasiyet etti. O kadar detaylı bir vasiyetname hazırlamıştı ki Nobel Vakfı calışmaları ve Nobel Odulleri hala bu vasiyette gecen kurallara gore devam ediyor.
Neden mi? 1888 yılında Alfred'in kardeşi Ludvig oldu ve Fransız gazeteleri olenin Alfred Nobel olduğunu zannettikleri icin şu başlığı attılar, ‘Olum taciri oldu. ’. Kesin olarak bilinmemekle birlikte pek cok arkadaşı kendi olum ilanını gormenin Alfred ’i değiştirdiğini soyledi. Belki de dunyaya daha temiz bir ad bırakmak istemiştir.
Fizik, kimya, edebiyat, barış, tıp ve ekonomi alanında 6 kategoride verilen Nobel Odulleri ilk kez 10 Aralık 1901 yılında verildi. Her yıl Alfred Nobel ’in olum yıl donumu olan 10 Aralık ’ta duzenlenen torenlerde ekonomi, fizik ve kimya odullerini İsvec Kraliyet Bilimler Akademisi, tıp odulunu Karolinska Enstitusu, edebiyat odulunu Norvec Nobel Komitesi, barış odulunu ise İsvec Akademisinden secilen beş kişilik bir kurul belirliyor.
Ekonomi odulu aslında vasiyette belirlenen odullerden biri değildi ancak 1968 yılında Nobel Odulleri ’ne eklendi. Bir odul, bazen birden fazla kişiye verilebilir ya da Alfred ’in vasiyetine gore uygun biri yoksa hic verilmeyebilir. Odul sahiplerine ozel bir madalya, diploma ve para odulu veriliyor. Odul sahibi isterse bir konferans duzenleyebiliyor. 1940 ve 1942 yılları arasında II. Dunya Savaşı yuzunden Nobel Odulleri verilmemiştir.
[h=2]Nobel Odulu kazanan ve aday gosterilen Turkler:[/h]
Nobel Edebiyat Odulu ’ne ilk aday gosterilen yazarımız Yaşar Kemal ’dir. Yaşar Kemal ilk kez 1973 yılında ve daha sonra tekrar tekrar aday gosterilmiştir. Ancak kendisi ne kadar aday olursa olsun olene kadar yalnızca aday olarak kalacağını belirtmiş ve haklı cıkmıştır. 2002 yılında Nobel Edebiyat Odulu ’ne Leyla Erbil Aday gosterilmiş ve bu odule aday gosterilen ilk kadın yazarımız olmuştur. Şair İlhan Berk, hayatını kaybettiği 2008 yılında Nobel Edebiyat Odulu ’ne aday gosterilmiştir.
ABD ’de sıvı metal teknolojisi uzerine calışmalar yapan Dr. Atakan Peker, Harvard Universitesi ’nde kalp hastalıkları ve diyabet uzerine calışan Prof. Dr. Gokhan Hotamışlıgil, Alexander hastalığı icin gen tedavisi geliştiren Doc. Bahri Karacay ve ABD ’de mobil teknolojiler uzerine calışan Prof. Dr. İlhan Akyıldız Nobel Odulleri ’ne aday gosterilen Turkler arasındadır.
2006 yılında duzenlenen torenlerde Nobel Edebiyat Odulu ’ne Orhan Pamuk layık gorulmuş ve bu alanda bir ilki başarmıştır. Daha sonra 2015 yılında duzenlenen torenlerde Nobel Kimya Odulu'ne Aziz Sancar layık gorulmuş ve goğsumuz bir kez daha kabarmıştır. Ancak Yaşar Kemal ’in de dediği gibi bu tur oduller her zaman altında siyasi amaclar taşır.
Dunyanın en guclu patlayıcılarını icat eden Alfred Nobel kimdir, Nobel Odulleri ’nin hikayesi nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu onemli odule layık gorulenlerle aday olan Turklerden bahsettik. Nobel Odulleri hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
6 dalda verilen Nobel Odulleri ’nden birinin adı Nobel Barış Odulu ’dur. Yani en kısa yoldan en cok insan oldurmeyi amaclayan bir icadın mucidi adına barış odulu verilmektedir. Peki, neden? Bu sorunun yanıtı icin Alfred Nobel ’in hayatını biraz incelemek gerekiyor. Hayat tesaduflerle dolu. Belki Bay Alfred, bir gazetenin hatalı manşetini gormemiş olsaydı bugun boyle bir odulden bahsetmezdik.
[h=2]Alfred hevesli, oğrenmeye acık bir cocuktu:[/h]
Tam adıyla Alfred Bernhard Nobel, 21 Ekim 1833 tarihinde İsvec ’in Stockholm kentinde dunyaya geldi. 8 kardeş olmalarına rağmen yalnızca Alfred ve uc erkek kardeşi hayatta kalarak yetişkin olmayı başardılar.
Alfred akıllı bir cocuktu ve daha kucuk yaşta entelektuel birikim sahibi olmuştu. Makine bilgilerinin temelini oğrendiği babası ve ailesi ile birlikte Rusya ’nın St. Petersburg şehrine taşındıkları zaman 16 yaşında bir kimyagerdi ve İsvecce ile birlikte İngilizce, Fransızca, Almanca, Rusca biliyordu.
Kısa bir sure St. Petersburg ’da kaldıktan sonra babasını ve kardeşlerini babasının fabrikasında bırakarak Paris ’e kimya uzerine eğitim almaya gitti. Eğitimini tamamladıktan sonra Kırım Savaşı sırasında askeri uretim yapan babasının fabrikasına calışmak icin dondu. Ancak savaş bittiğinde fabrika barış donemine uyum sağlayamayıp battığı zaman İsvec ’e geri dondu. Kardeşleri ise fabrikayı kurtarmak icin orada kaldılar.
[h=2]Alfred Nobel patlayıcıları kontrol etmeyi oğreniyor:[/h]
Alfred Nobel İsvec ’e donduğu zaman babasının malikanesindeki laboratuvarda bazı deneyler yapmaya başladı. O donem tek patlayıcı ceşidi olan kara barut uzerine calışan Alfred, henuz yeni keşfedilmiş bir madde olan nitrogliserin ile kara barut birleştiği zaman ortaya cok daha guclu bir patlayıcı cıktığını keşfetti. Hemen nitrogliserin uretmek icin bir fabrika actı ve calışmalara başladı.
Nitrogliserin inanılmaz kuvvetli ve kontrol edilmesi zor bir patlayıcıdır. Alfred Nobel, kontrolu sağlamak icin funyeyi icat etti. Funye sayesinde modern patlayıcıların onu acıldı ve Alfred birkac fabrika daha actı. Ancak geldi gelmekte olan ve fabrikalarından biri patlayarak icinde Alfred ’in kardeşi Emil ’in de olduğu bir grubun olumune neden oldu. Fakat bu patlama Alfred Nobel ’in calışmalarını durdurmadı.
Art arda birkac fabrika daha acan Alfred Nobel, nitrogliserinin kurutularak cok daha guvenli bir şekilde taşınacağını keşfedince cığır acan buluşu dinamiti icat etti. 1868 yılında patentini aldığı dinamit cok daha gucluydu ve kontrollu bir şekilde patlatılabiliyordu. Alfred, bu surecte Avrupa capında dinamit uretmek icin geniş bir ağ kurarak servetine servet kattı.
[h=2]Alfred Nobel icatları ve depresif yalnızlığı:[/h]
Alfred Nobel funye ve dinamitten sonra da yeni icatlar yapmayı surdurdu. Dumansız barut, suni ipek ve suni deri onun en onemli icatları arasındadır. Alfred ’in patent ve uretim savaşları surerken kardeşleri Azerbaycan ’da bir petrol sahası keşfederek zengin oldular ve Alfred ile birlikte İsvec ’te bir silah fabrikası satın aldılar. 350 ’den fazla patent ve servetine servet katan ticari başarılara rağmen Alfred her zaman mutsuz bir adamdı.
Alfred Nobel her zaman biraz depresifti ve hic evlenmedi. Devrim niteliğindeki bilimsel calışmalarının yanı sıra asla yayımlanmayan oyunlar, romanlar ve şiirler kaleme aldı. Kendi donemi icin liberal hatta sosyalist kabul ediliyordu. Tum bu olumcul buluşlara imza atmasının tek nedeni vardı; o da savaşları durdurmak. Yaptığı icatların savaşları durduracak bir guc yaratacağına inanıyordu.
Olmadı. Muazzam patlayıcılar yapıp da bunların barış icin kullanılacağını duşunmek ne kadar doğru? Tum bu hızlı calışma temposu ve ic catışmalar sonucu beyin kanaması geciren Alfred Nobel, 10 Aralık 1896 tarihinde İtalya ’nın San Remo şehrinde hayatını kaybetti. Stockholm'de bir bankaya emanet ettiği vasiyetnamesi acıklandığı zaman ise herkes şok oldu.
[h=2]Nobel Odulleri nasıl ortaya cıktı?[/h]
Alfred Nobel, dunya capında uretim yapan 90 ’dan fazla fabrikaya sahip ticaret imparatorluğu adına bir vakıf kurulmasını ve bu vakfın her yıl odul vermesini vasiyet etti. O kadar detaylı bir vasiyetname hazırlamıştı ki Nobel Vakfı calışmaları ve Nobel Odulleri hala bu vasiyette gecen kurallara gore devam ediyor.
Neden mi? 1888 yılında Alfred'in kardeşi Ludvig oldu ve Fransız gazeteleri olenin Alfred Nobel olduğunu zannettikleri icin şu başlığı attılar, ‘Olum taciri oldu. ’. Kesin olarak bilinmemekle birlikte pek cok arkadaşı kendi olum ilanını gormenin Alfred ’i değiştirdiğini soyledi. Belki de dunyaya daha temiz bir ad bırakmak istemiştir.
Fizik, kimya, edebiyat, barış, tıp ve ekonomi alanında 6 kategoride verilen Nobel Odulleri ilk kez 10 Aralık 1901 yılında verildi. Her yıl Alfred Nobel ’in olum yıl donumu olan 10 Aralık ’ta duzenlenen torenlerde ekonomi, fizik ve kimya odullerini İsvec Kraliyet Bilimler Akademisi, tıp odulunu Karolinska Enstitusu, edebiyat odulunu Norvec Nobel Komitesi, barış odulunu ise İsvec Akademisinden secilen beş kişilik bir kurul belirliyor.
Ekonomi odulu aslında vasiyette belirlenen odullerden biri değildi ancak 1968 yılında Nobel Odulleri ’ne eklendi. Bir odul, bazen birden fazla kişiye verilebilir ya da Alfred ’in vasiyetine gore uygun biri yoksa hic verilmeyebilir. Odul sahiplerine ozel bir madalya, diploma ve para odulu veriliyor. Odul sahibi isterse bir konferans duzenleyebiliyor. 1940 ve 1942 yılları arasında II. Dunya Savaşı yuzunden Nobel Odulleri verilmemiştir.
[h=2]Nobel Odulu kazanan ve aday gosterilen Turkler:[/h]
Nobel Edebiyat Odulu ’ne ilk aday gosterilen yazarımız Yaşar Kemal ’dir. Yaşar Kemal ilk kez 1973 yılında ve daha sonra tekrar tekrar aday gosterilmiştir. Ancak kendisi ne kadar aday olursa olsun olene kadar yalnızca aday olarak kalacağını belirtmiş ve haklı cıkmıştır. 2002 yılında Nobel Edebiyat Odulu ’ne Leyla Erbil Aday gosterilmiş ve bu odule aday gosterilen ilk kadın yazarımız olmuştur. Şair İlhan Berk, hayatını kaybettiği 2008 yılında Nobel Edebiyat Odulu ’ne aday gosterilmiştir.
ABD ’de sıvı metal teknolojisi uzerine calışmalar yapan Dr. Atakan Peker, Harvard Universitesi ’nde kalp hastalıkları ve diyabet uzerine calışan Prof. Dr. Gokhan Hotamışlıgil, Alexander hastalığı icin gen tedavisi geliştiren Doc. Bahri Karacay ve ABD ’de mobil teknolojiler uzerine calışan Prof. Dr. İlhan Akyıldız Nobel Odulleri ’ne aday gosterilen Turkler arasındadır.
2006 yılında duzenlenen torenlerde Nobel Edebiyat Odulu ’ne Orhan Pamuk layık gorulmuş ve bu alanda bir ilki başarmıştır. Daha sonra 2015 yılında duzenlenen torenlerde Nobel Kimya Odulu'ne Aziz Sancar layık gorulmuş ve goğsumuz bir kez daha kabarmıştır. Ancak Yaşar Kemal ’in de dediği gibi bu tur oduller her zaman altında siyasi amaclar taşır.
Dunyanın en guclu patlayıcılarını icat eden Alfred Nobel kimdir, Nobel Odulleri ’nin hikayesi nedir gibi merak edilen soruları yanıtladık ve bu onemli odule layık gorulenlerle aday olan Turklerden bahsettik. Nobel Odulleri hakkındaki duşuncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.