Sağlık, ideal vucut, fiziksel aktivite ve hatta hayattaki başarı buyuk olcude yediklerimize bağlıdır. Gıda yoluyla kişi gerekli enerjiyi ve faydalı maddeleri alır ve gunluk yaşam kalitesi ve uzun vadede genel sağlık bunlardan yeterince alıp almadığına bağlıdır. Genel olarak sağlıklı beslenme denilince akla once belirli bir sure boyunca uygulanan diyetler geliyor. Ancak bu oldukca yanlış bir durum. Sağlıklı beslenme, yaşam tarzı olarak uygulanmalıdır ve hayatın her alanında yer etmelidir.
İşte yaşamınız boyunca sağlığınızı ve zindeliğinizi koruyabileceğiniz beslenmenin olmazsa olmazı 11 basit kural. Bitkisel ve Hayvansal Urunleri Birleştirin Diyet, hem hayvansal hem de bitkisel kaynaklı urunler icermelidir. Her ikisinde de farklı ancak vucut icin gerekli olan faydalı maddeler bulunur. Hayvansal urunlerle buyuk olcude esansiyel amino asitler, A vitamini, B grubu vitaminleri, kalsiyum, bakır, demir, cinko alınırken bitkisel urunlerle bitkisel proteinler, coklu doymamış yağ asitleri, vitaminler (C, P, K, folat, B6, karotenoidler), mineraller (potasyum, kalsiyum ve magnezyum), diyet lifi ve ayrıca fitosteroller ve flavonoidler gibi biyolojik olarak aktif maddeler alınır. Hayvansal urunlerin beslenmeden tamamen cıkarılması sağlığa zararlıdır. Orneğin, baklagillerde bulunan proteinler ve demir, et ve sakatatta bulunanlardan daha kotu emilir ve bu nedenle hayvansal urunlerin diyetten cıkarılmasıyla demir eksikliği anemisi ortaya cıkabilir. Sağlıklı Tahıllar Tuketin Tahıllar, mutlaka gun icinde tuketilmelidir. Tahıllar yağ bakımından duşuktur ancak protein, mineraller (potasyum, kalsiyum ve magnezyum) ve vitaminler (C vitamini, folat, B6, karotenoidler) bakımından zengindir. Ekmekte, ozellikle kepekli tahıllarda cok sayıda B vitamini, potasyum, demir, fosfor ve diyet lifi bulunur. Farklı ekmekler yiyin, kepekli tahıllardan ve kepekli unlardan buğday, cavdar, kepek ekmeğini deneyin, rafine undan yapılan beyaz ekmeği ise sınırlayın. Gunde En Az 400 gr Sebze ve Meyve Yiyin 400 gr rakamı tesadufi değildir. Sebze ve meyve tuketiminin bu duzeyde veya daha yuksek olduğu ulkelerde, insanların kalp ve damar hastalıklarları ve belirli kanser turlerine yakalanma riskleri daha duşuktur. Taze sebze ve meyveler az yağ ve kalori icerir, obezite riskini artırmazlar, ayrıca vucuda B vitaminleri, onemli ser elementler ve mineraller (potasyum, magnezyum ve kalsiyum) ve diyet lifi sağlarlar. Ayrıca fitosteroller ve flavonoidler gibi yararlı bitkisel maddeleri de icerirler. Ozellikle Hayvansal Yağları Sınırlayın Yağlar gunluk toplam kalorinin en fazla yuzde 30'unu oluşturmalıdır ve aralarında bitkisel yağlar baskın olmalıdır. Hayvansal yağların fazlalığı kalp ve damar hastalıklarına neden olur, ayrıca yağlı yiyecekler kalorileri cok yuksektir, sık tuketilmeleri obeziteye neden olabilir. Bu nedenle ozellikle yağda kızartmalardan uzak durulmalıdır. Ancak, hayvansal yağlar tamamen bırakılmamalıdır. A, D, E ve K vitaminlerinin emilimini sağlayan esansiyel yağ asitleri icerirler. Bu tur yağlar yağsız et, yağsız sakatat, tavuk, hindi, balık, sut urunleri ve yumurtadan alınmalıdır. Yağlı Etleri Sağlıklı Alternatiflerle Değiştirin Ortalama kırmızı et tuketimi gunde maksimum 80 gram ile sınırlandırılmalıdır. Haftada en fazla 2-3 gun tuketilmelidir. Kırmızı et yerine tavuk, hindi, balık, deniz urunleri, kuru yemişler, bezelye, mercimek veya diğer baklagiller tuketilmelidir. Sut ve Sut Urunleri Gunluk Olarak Tuketin Sut urunleri ile vucut tam ve kolayca sindirilebilir sut proteinleri, kalsiyum ve fosfor bileşikleri, A, B2, D vitaminleri alır. Sutun tum faydalı ozelliklerine ek olarak yoğurt gibi fermente sut urunleri bağırsaklar icin iyidir, bağırsak florasını geliştiren iyi bakteriler icerir. Bu, sindirim sağlığını iyileştirir. Şekeri ve Eklenmiş Şekeri Sınırlayın Basit şekerler boş kalorilerden başka bir şey icermezler, bu nedenle diyetten cıkarılmaları sağlığa en ufak bir zarar vermez. Ek olarak, aşırı tatlı tuketimi vucuttaki bircok farklı sureci olumsuz yonde etkiler. Uzmanlara gore şeker (esmer şeker, fruktoz, meyve suyu konsantresi, glikoz, bal, laktoz, maltoz, şuruplar ve diğer şekerli maddeler dahil) gunluk toplam kalorinin en fazla yuzde 10'unu oluşturmalıdır. Tuzlu Yiyecekleri Sınırlandırın Fazla tuz alımı tansiyonu yukseltir ve kalp krizi ve felc riskini artırır. Dunya Sağlık Orgutu tavsiyelerine gore gunluk tuz alımının ust sınırı 5 gr'dır. Coğu insan cok daha fazla tuz tuketir cunku ekmeğe, peynire, konserve yiyeceklere ve hazır yiyeceklere tuz eklenir. Tuzun aşırı tuketilmesi bir alışkanlık meselesidir. Genellikle yemeğimizi denemeden otomatik olarak tuz atarız. Eklenen tuz miktarını yavaş yavaş azaltırsanız, alışkanlık zamanla zayıflar, sonunda ne yemek yaparken ne de sofrada tuz eklemezsiniz. Yeterli Sıvı Tuketin Yeterli sıvı tuketimi onemlidir. Sıvı eksikliği dehidrasyona yol acar, kalp ve bobrekler stres altına girer ve ayrıca besinler iyi emilemez. Susuzluğunuzu gidermek icin ilk olarak normal icme suyunu tercih edin. Su haricinde şeker eklenmemiş kuru meyve kompostuları, yeşil cay, kızılcık suyu, taze sıkılmış meyve sularını kullanabilirsiniz. Şekerli icecekleri tamamen bırakın, paketlenmiş meyve sularını sınırlayın. Kilonuzu İzleyin ve Fiziksel Olarak Aktif Olun Fiziksel gorunumunuzu iyi tutmak ve sağlığınızı korumak icin kendinizi duzenli olarak tartmanız ve vucut kitle indeksinizi (VKİ) hesaplamanız onerilir. VKİ'niz normalin ustune cıkarsa, diyetinizin kalori iceriğini azaltmak ve fiziksel aktiviteyi artırmak gerekir. Doğru Diyeti İzleyin Sağlıklı kişiler icin oğunler arasında 3-4 saat ara ile gunde 4-5 oğun yemek tavsiye edilir. Kahvaltının enerji değeri gunluk kalori alımının yuzde 25-30'u, oğle yemeği yuzde 30-35'i, akşam yemeği ise yuzde 20-25'i arasında olmalıdır. Ana oğunler arasındaki aralıkta toplam kalori iceriğinin yuzde 5-15'ini oluşturacak atıştırmalıklar yiyebilirsiniz. Ara oğunlerde meyveler, salatalar ve sut urunleri gibi gıdalar tercih edilebilir.
