Enflasyon, kelime olarak “mal ve hizmetlerin fiyatlarında meydana gelen surekli artış” anlamına gelmektedir. Yani enflasyon, ele alınacak mal ve hizmetlerin fiyatlarının genel duzeyini ifade eder. Tek tek fiyat artışları enflasyon olarak hesaplanmaz. Ayrıca fiyatlar genel duzeyinin surekli bir artış icerisinde olması gerekir. Kısaca, bir veya birden fazla malın fiyatının surekli artış gostermesi ya da butun malların fiyatının sadece bir defa artış gostermesi enflasyon olarak sayılmaz. Enflasyon artışı, mal ve hizmet fiyatlarının surekli olarak artmasını ifade ederken; enflasyon duşuşu, mal ve hizmet fiyatlarındaki artışın azalması anlamına gelmektedir.

Bir diğer acıdan enflasyon, dolanımdaki para miktarıyla mal ve hizmetlerin toplamı arasındaki acığın gitgide buyumesinden kaynaklanan fiyatların yukselişi ve bunun karşılığında para değerinin duşmesi durumudur. Bir ulke ekonomisinde işsizlik oranı, fiyatlar genel duzeyi ve enflasyon oranı olculerek makro ekonomik performans tespit edilir. Yani enflasyon, ulke ekonomisinin makro ekonomik performansı acısından oldukca onemli bir veridir. Enflasyonun tersi ise "deflasyon"dur. Para arzının duşurulerek paranın değer kazanması durumuna deflasyon denir. Kaynaklarına gore ayrıldığında iki ceşit enflasyon tipi vardır; maliyet enflasyonu ve talep enflasyonu.
[h=4]Talep Enflasyonu [/h]Toplam talep duzeyinin arzı aşarak devamlı fiyat artışına neden olması durumunda ortaya cıkan enflasyon, talep enflasyonudur. Talep enflasyonu, tuketim harcamalarındaki artıştan ve bu nedenle para arzının yukselmesinden kaynaklanır. Bir ulkenin ithalatının ihracatından yuksek olmasıyla dış ticaret acığı oluşur ve bu da para ihtiyacını doğurur. Bu nedenle karşılıksız para basma durumu gercekleşir. Karşılıksız para basma durumu ise, merkez bankasının diğer doviz kurlarına eşit olmaktan vazgecip piyasaya daha fazla para arz etmesidir. Bu durumda yerli paranın yabancı para karşısında değeri duşer. Aynı para ile daha az mal ve hizmet alımı gercekleşir. Boylelikle talep kaynaklı enflasyon meydana gelir. Bir başka deyişle talep enflasyonu, tuketici talebini karşılayamadığı zaman talep artışından kaynaklı fiyatların artmasıyla oluşur. Toplam talebi azaltmaya yonelik alınacak tedbirler ve uretimi artırıcı tedbirler sayesinde talep enflasyonunun artması onlenerek normal dengede seyretmesi sağlanabilir.
[h=4]Maliyet Enflasyonu [/h]Herhangi bir sebepten oturu uretimde kullanılan girdi malların fiyatındaki artışlar, uretimde maliyetlerin yukselmesine neden olur. Maliyetlerin yukselmesi de urun fiyatlarında artışı getirir. Uretim aşamasında girdi olarak kullanılan mal ve hizmetlerin maliyetinde meydana gelen artışlar neticesinde fiyatların surekli artması durumuna maliyet enflasyonu denir. Maliyet enflasyonu; yerli ve ithal uretim girdi mallarının fiyatının artması (petrol, hammadde gibi) ve ucret-gelir cekişmesi gibi nedenlerden dolayı meydana gelir. Aynı zamanda fiyat artışı, toplam talebin azalmasına neden olur. Talebin duşmesi de piyasalarda durgunluk yaratır. Enflasyon ile piyasalardaki durgunluğun aynı anda yaşanması durumuna ise “stagflasyon” denir. Maliyet enflasyonu en cok ithalatı yuksek olan ulkelerde yaşanan bir durumdur.
[h=3]Enflasyon Neden Yukselir? [/h]Enflasyon, ulke ekonomisinde istenmeyen bir ekonomik olaydır. Cunku paranın değeri duşer, elde bulunan paranın alım gucu azalır, kıt olan kaynakları tuketiciye paylaştırmak onemli bir sorun haline gelir. Bu nedenle enflasyon genellikle nufus oranı fazla ve kaynakları kıt olan ulkelerde gozlemlenir. Ulkeler enflasyonla mucadele etmek icin pek cok yonteme başvurur. Fakat bu yontemlerin işleyebilmesi icin enflasyon artışının neden kaynaklandığına bakılmalıdır. Enflasyonun nedeni, ulkelerin refah duzeyine ve ekonomisine gore pek cok farklılıklar gosterebilir. Ancak genellikle enflasyonun nedenleri olarak aşağıdakiler gosterilebilir;
- Tuketici gelirlerindeki artışın genel talebi artırması, enflasyonun yukselmesinin en temel sebeplerinden biridir. Gelirinde artış olan birey, daha fazla mal ve hizmet almak ister. Bunun neticesinde mal ve hizmetlerin kıtlığından dolayı talep enflasyonu oluşabilir.
- Ulkedeki toplam harcamaların toplam geliri aşması, bir diğer enflasyon artış sebebidir. Toplam harcamalar toplam geliri aştıkca butce acığı ortaya cıkar. Bu da ekonomide enflasyon oluşmasına sebep olur.
- Uretim girdilerinin fiyatındaki artışın fazla olması, uretim maliyetlerini artıran bir durumdur. Uretim maliyeti arttıkca uretilen mal ve hizmetin de fiyatı artar. Bu fiyat artışı toplam talebin azalmasına neden olur. Piyasada durgunluk oluşur ve bu durgunluk beraberinde maliyet enflasyonunu getirir. Yuksek faiz oranları, devaluasyon gibi durumlar da uretimde maliyetleri artıran faktorlerdendir.
- Uretim miktarının bazı sebeplerle azalması, toplam talebin karşısında arzın duşmesi demektir. Bu durumda ureticiler, talebi karşılayamadığı icin enflasyon oluşur. Uretilen malın değeri artar ve aynı parayla onceden daha fazla alınabilen mal veya hizmet, bu durumda daha az alınır. Bu da enflasyonun varlığını gosterir.
- Piyasada dolaşan para arzının artması, dış ticaret acığının oluşmasıyla meydana gelir. Bir ulkede ihracat ithalattan az olursa dış ticaret acığı oluşur. Bu acık durumunda para ihtiyacı oluşur. Merkez bankası da piyasaya karşılıksız para arz ederek bu acığı kapatır. Fakat bu durumda, paranın değeri duşer ve aynı parayla daha az mal ve hizmet alımı yapılır. Boylelikle ekonomide enflasyon oluşur.
- İthalatı yapılan malların fiyatında meydana gelen artışlar, enflasyonu oluşturan bir diğer etkendir. İthalata cok fazla para yatırılması, dış ticaret acığı doğuracağı icin enflasyon oluşturur. Enflasyonun oluşması durumu ise merkez bankasının dış ticaret acığını kapatmak icin para arz etmesiyle olur.
- Tasarrufların, yatırımlardan az olması ve dolaşan para miktarının azalması, kamu harcamalarının kamu gelirlerinin ustunde seyretmesi de enflasyonu oluşturan nedenlerdendir.
[h=4]Enflasyon Yukselmesinin Sonucları [/h]- Enflasyon artışını azaltmak icin merkez bankası piyasaya daha fazla para arzeder. Bu arz karşısında yerli paranın değeri duşer ve elde bulunan parayla daha az mal ve hizmet alımı yapılır. Bu nedenle ulkede refah duzeyi duşer. Refah duzeyini yukseltmek icin ucretlerde artış yoluna gidilmez. Bu nedenle toplumda gelir dağılımı bozulur ve adaletsizlikler oluşur.
- Yuksek enflasyonun olduğu piyasalarda girişimciler yeni istihdam alanları kurmazlar. Bunun riskli bir durum olduğunu duşunerek, ellerindeki nakit parayı doviz, altın ve gayrimenkule yatırarak daha cok kazanmayı amaclarlar. Bu nedenle uretim yapmak eskisi kadar tercih edilmeyen bir durum haline gelir. Bu da ulke ekonomisinde dalgalanmalara sebep olur. Uretime yonelik girişimlerin azalması, istihdamı azaltarak ulke ekonomisini daraltır.
- Butce acığı arttıkca, giderleri karşılamak amacıyla başka ulkelerden borc alınır. Bunun neticesinde ise dış borclanma artar.
- Yuksek enflasyonun olduğu durumda ulke ekonomisi verimsizleştiği icin diğer ulkelerle olan ekonomik rekabet de buyuk olcude zarar gorur. Ekonomik anlamda buyume ve istihdamın artması icin ihtiyac duyulan yabancı yatırımlar da duşuş gosterir. Yabancı yatırımcı, ulkeye yatırım yapmak yerine ulkeden kacmayı tercih eder.
- Piyasalarda yatırım yapılmaması ve istihdamın durması yuzunden, emeğin karşılığı olan ucretler duşer ve işten cıkarma durumları artar. Bu olumsuz durum, toplumu hem ekonomik hem psikolojik bakımdan olumsuz etkiler.
[h=4]Yuksek Enflasyonla Mucadelede Uygulanan Politikalar [/h]Enflasyon oranının yukselmesi karşısında devlet bazı politikalar uygular. Bu politikalar; maliye politikası ve gelirler politikasıdır.
Maliye politikası: Ekonomide ulaşılmış bulunan dengeyi korumak veya daha iyi bir denge elde etmek amacıyla uygulanan politikadır. Bu dengesizlikleri gidermek icin kamu kesimi gelir, gider ve borclanmalarını kullanarak belirli politikalar uygular. Enflasyonun bulunduğu ekonomilerde, arza gore fazla olan talep fazlasını cekmek icin harcamalar azaltılır. Bu harcamalar; kamu harcamaları, yatırım harcamaları, transfer harcamaları ve cari harcamalar olarak ayrılır. Ayrıca vergileri artırarak vergi yukunu yukseltmek de enflasyonu azaltmaya yonelik bir diğer cozumdur.
Gelirler politikası: Bu politikada fiyatların, ucretlerin ve kiraların dondurulması yontemiyle enflasyon duşurulmeye calışılır. Bu kalemlere konulacak limitlerle kısa surede enflasyon duşurucu sonuclar alınması mumkundur. Fakat bu politika kısa sureli olacak şekilde uygulanır. Uzun sure uygulanırsa karaborsa piyasasını canlandırır ve enflasyonla mucadelede hicbir etkisi kalmaz. Gelirler politikası, genellikle Latin Amerika ulkelerinde uygulanan bir politikadır.