Tam adı Cevdet Kudret Solok ’tur; lakin bircok yerde Cevdet Kudret olarak gecer. Peki, kimdir Cevdet Kudret, edebiyatımızdaki yeri nedir, bir makaleye konu olacak neler yapmıştır hayatında…
Cevdet Kudret, tek kelimeyle ifade edilebilecek birisi değildir, o hem edebiyatımıza urun vermiş hem de edebiyat urunlerini incelemiş onemli bir kişidir. Bir tanım gerekirse ona, şair, oyun yazarı, araştırmacı demek uygundur. Ayrıca iyi bir derlemeci olduğunu da soylemeliyiz. Ona tum bu meziyetlerinden ve calışmalarından oturu edebiyat tarihcisi desek, ancak karşılarız emeklerini..
Cevdet Kudret aynı zamanda Yedi Meşaleciler şiir topluluğunun kurucularındadır. Yalnız tum bunlara rağmen pek de “populer” olmayan birisidir cunku genelde ders kitaplarında onun ismini goruruz.
[h=3]Cevdet Kudret ’in Hayatı[/h]1907 doğumludur Cevdet Kudret ve doğum yeri de İstanbul ’dur. Kudret, 1916 yılında yani kendisi daha 9 yaşındayken baba acısıyla yuz yuze gelmiştir. Bir yetim olarak annesinin gayretiyle İstanbul ’da Hukuk fakultesini bitirmiştir. 1933 yılında, Hukukcu olarak hayata adım atmıştır ki o zamanlar henuz 26 yaşındadır.
Hukuk fakultesinden mezun ama hukuk pek uğraşmayan birisidir Cevdet Kudret. Hayatı, edebiyat ve dil ile gecmiştir.
Calıştığı yerler ve tarihleri şu şekildedir:
17.04.1937 – 25.09.1938 : Kayseri Lisesi, Diksiyon ve Edebiyat Oğretmenliği
27.09.1938- 20.07.1939 : Ankara Devlet Konservatuarı, Diksiyon ve Edebiyat Oğretmenliği
3.07.1939 - 31.08.1943 : Ankara Erkek Lisesi, Edebiyat Oğretmeni
31.08.1943-24.12.1945 : Ataturk Lisesi, Edebiyat Oğretmeni
24.12.1945 - 6.10.1950 : İnonu Ansiklopedisi ’nin cıkarılmasında calıştı. Gorevi edebiyat sekreterliğiydi.
3.10.1950 ’da Bitlis ’e Turkce oğretmeni olarak atandı ama 20 gun sonra DP iktidarı doneminde istifa etti.
1951 – 54 : İstanbul ve Ankara ’da avukatlık yaptı.
1967 – 70 : TDK ‘de ( redaktor ) ve Bilgi Yayınevi ’nde ( danışman) calıştı.
1970 – 1973 : Basın Yayın Yuksek Okulu ’nda oğretim gorevlisi oldu. Bu yaptığı son meslekti ki oradan da emekli oldu. 1974 yılında Bodrum ’a yerleşti ama daha sonra İstanbul ’a geri dondu. 1992 yılının Temmuz ayında 85 yaşında hayata gozlerini yumdu.
[h=3]Cevdet Kudret ’in Edebî Yaşamı[/h]Yazın hayatı 1927 yılında Servet-i Funun dergisinde başladı. [ Atilla Ozkırımlı, Turk Edebiyatı Ansiklopedisi, s.773 ] Aynı dergide, Sabri Esat Siyavuşgil, Ziya Osman Saba, Yaşar Nabi Nayır, Muammer Lutfi Bahşi, Vasfi Mahir Kocaturk ve Kenan Hulusi Koray da yazmaktaydı. O zamanlar Cumhuriyet doneminde etkili olan şiir akımı Beş Hececilerdi. Bu yedi guzel adam bu akımı cok sığ bulduklarını dile getirerek bir topluluk oluşturdular. 1928 yılında ortaya cıkan bu topluluk kendilerine Yedi Meşaleciler dediler ve aynı adı taşıyan bir kitap cıkardılar. Şiir anlayışlarında samimiyet, canlılık vardı ve Fransız edebiyatını ornek almayı amaclıyorlardı. Bu poetikalarını da cıkardıkları kitabın onsozune koydular ki poetikalarını kitaplarına koyan ilk topluluktur Yedi Meşaleciler. Bu yedi sanatcısından sadece Kenan Hulusi Koray, sadece hikaye ile uğramıştır. Geri kalan diğer 6 kişi şiirle ve diğer turlerle de uğraşmışlardır. O toplulukta Ziya Osman Saba ’dan sonra en cok Cevdet Kudret, şiire sadık kaldı. [ Atilla Ozkırımlı, Turk Edebiyatı Ansiklopedisi, s.773 ]
Cevdet Kudret, Yedi Meşalecilerle ile birlikte 1928 yılında ortak bir şiir kitabı cıkarmıştır evet ama sadece bununla da yetinmemiştir. Kendi şiirlerini topladığı Birinci Perde adlı şiir kitabı 1929 yılında cıkmıştır. Bu şiirlerinde bireysel duygular, hikaye ve balad tekniğinden faydalanarak işlenmiştir. Kotumser bir hava yazılan bu şiirler, bircok edebiyatcı icin “etkileyici” bulunmuştur. Yedi Meşaleciler, sayısını ancak sekiz yapabildikleri ve kendi eserlerini sundukları Meşale adlı bir dergi cıkarmışlardı. Zaten Birinci Perde şiir kitabı da bu dergide cıkan Cevdet Kudret şiirlerinin kendisi tarafından toplanmış halidir. Yalnız dergi, Latin alfabesine geciş aşamasında cok başarılı olamadığı icin kapanmıştır. Cevdet Kudret ’in şiir kitabı olan Birinci Perde ’nin devamı vardır ama İkinci Perde ve Ucuncu Perde adını verdiği bu kitaplar yine dergiden derlenen şiirlerdir ama bu kitaplar yayımlanmamıştır.
Romanlarında, şiirlerindeki bireyselliği goremiyoruz. Cıkardığı uc romanda da Turk toplumunun iki dunya savaşındaki durumunu, daha doğrusu iki dunya savaşının toplumumuzu nasıl etkilediğini anlatır.
Tek oyku kitabı olan Sokak, onun insana daha doğrusu insanlı hayata bakış acısını gosterir. Siyasal dunya ile sokaktaki dunyanın mizahı bir pazarıdır …
Oyunlarında da bireysel durumlardan toplumsal sorunlara yol acan konular işlenir. İyi bir oyun yazarı diyebiliriz. Altı tane oyunu vardır, beş tanesi bitmiş ve sahnelenmiş ama son oyunu Cumartesi Cocuğu bitmemiştir.
İnceleme, derleme ve araştırma kitaplarında Abdurrahman Nisari adını kullanmayı tercih etmiş. Behcet Necatigil “ …1952 ’den başlayarak once değişik imzalarla sonra kendi adıyla edebiyat tarihimizin unlu isimleri, eserleri uzerine değerli tanıtma ve el kitapları; başarılı ve aranan, okul ders kitapları ( bu kitapları Abdurrahman Nisari adıyladır) yayımladı.” diye acıklamıştır durumu.
Kendi adıyla yayımladığı kitapların dışında Nevzat Yesirgil, Suat Hızarcı takma adlarını da kullandığı kitapları vardır. Verdiği bilgiler, araştırması, kitapları bilimsel bilgi acısından en guvenli bilgilerdendir.
Cevdet Kudret, edebiyatımızda sadece derlemeci ve araştırmacı ya da edebiyat tarihcisi olmayacak kadar guzel bir yazar ve şairdir. Bu bakımdan da onun adına beş dalda duzenlenen bir odul vardır. Mimar Sinan Guzel Sanatlar Universitesi ve TUYAP ’ın ustlendiği Cevdet Kudret Edebiyat Odulu, 2014 -2015 yılı icin oyku dalında odul verecektir.
[h=4]ESERLERİ[/h]Şiir:
Birinci Perde, 1929, Hamit Matbaası.
İkinci Perde (Yayımlanmamış).
Ucuncu Perde (Yayımlanmamış).
Tiyatro Oyunu:
Tersine Akan Nehir, 1929 ( Yayımlanmamış).
Ruya İcinde Ruya, 1929 (Varlık, 1934 sayı 31-37).
Danyal ve Sara. 1931 ( Varlık, 1938).
Kurtlar, 1932, (Gunduz dergisi, 1936,sayı 8-18).
Yaşayan Oluler, 1936, (Ağac dergisi, 1936, sayı 7-17; 1994, Mitos- Boyut Yayınları).
Cumartesi Cocuğu, (Bitmemiş).
Roman:
Sınıf Arkadaşları, 1943, Ahmet Halit Kutuphanesi; 1976, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri; 2007 Evrensel Basım-Yayın.
Havada Bulut Yok, 1958, Duşun Yayınevi; 1976, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri; 2007, Evrensel Basım-Yayın.
Karıncayı Tanırsınız, 1976, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri; 2007, Evrensel Basım-Yayın.
Oyku:
Sokak 1975, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri; 2010, Evrensel Basım-Yayın.
Deneme:
Dilleri Var Bizim Dile Benzemez, 1966, Bilgi Yayınevi.
Bir Bakıma, 1977, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri.
Benim Oğlum Bina Okur, 1983, Varlık Yayınları.
Kalemin Ucu, 1991, Cem Yayınevi; 2006, Merkez Kitapcılık.
Dillerin Gizli Dunyası, 2006, Merkez Kitapcılık, (Cevdet Kudret ’in dil uzerine denemelerinden bir secki, Haz.: Cemil Kavukcu).
Derleme:
Tanzimat ’tan Sonra Turk Edebiyatı Antolojisi, 1942, Ulusal Matbaa.
Turk Edebiyatı HikÂye ve Roman Antolojisi , 1945, Nebioğlu Yayınevi.
Dede Korkut, 1962, Varlık Yayınları.
Tanzimat Edebiyatı Antolojisi, 1955, Varlık Yayınları.
Fuzuli: Leyl ve Mecnun 1958, Yeditepe Yayınları.
Yurt İcin, Ulus İcin, 1958, Yeditepe Yayınları.
Dede Korkut: HikÂyeler, 1962 Varlık Yayınları.
Teodor Kasap: İşkilli Memo, 1965, Elif Kitabevi.
Nazım Hikmet: KuvÂyı Milliye, 1968, Bilgi Yayınevi.
Bugunku Turkcemizle Dede Korkut HikÂyeleri, 1970, Varlık Yayınları.
FerÂcizÂde Mehmet Şakir: EvhÂmi, 1974, Varlık Yayınları.
İnceleme:
Son Şiirler, Tevfik Fikret, 1952, Varlık Yayınları, genişletilmiş 2. Baskı 1968.
Fuzuli, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1952, Varlık Yayınları.
Nedim, (Nevzat Yesirgil adıyla)1952, Varlık Yayınları.
BÂki, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1953, Varlık Yayınları.
Huseyin Rahmi Gurpınar (Suat Hızarcı adıyla), 1952, Varlık Yayınları, 1953.
Ahmet Rasim (Suat Hızarcı adıyla ), 1953, Varlık Yayınları.
Eşref: Hicviyeler, 1953, Yeditepe Yayınları.
Huseyin Cahit Yalcın (Suat Hızarcı adıyla ), 1957, Varlık Yayınları.
Yunus Emre, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1958, Yeditepe Yayınları.
Karacaoğlan, (Nevzat Yesirgil adıyla), 1958, Yeditepe Yayınları.
Şinasi: Şair Evlenmesi, 1959, Yeditepe Yayınları.
Ahmet Mithat, 1962, Turk Dil Kurumu Yayınları.
Ziya Gokalp, 1963, Turk Dil Kurumu Yayınları.
Pir Sultan Abdal, 1965, Yeditepe Yayınları.
Turk Edebiyatında HikÂye ve Roman I, 1965, Varlık Yayınları.
Turk Edebiyatında HikÂye ve Roman II, 1971, Varlık Yayınları.
Turk Edebiyatında HikÂye ve Roman III, 1990, İnkılÂp Kitabevi.
Karagoz I, 1968, Bilgi Yayınevi.
Karagoz II, 1969, Bilgi Yayınevi.
Karagoz III, 1970, Bilgi Yayınevi.
Ortaoyunu I, 1973, Turkiye İş Bankası Yayınları.
Ortaoyunu II, 1975, Turkiye İş Bankası Yayınları.
Abdulhamit Devrinde Sansur, 1977, Milliyet Yayınları.
Ornekli Turk Edebiyatı Tarihi (15.yy ortalarına kadar), 1995, T.C.Kultur Bakanlığı,
Edebiyat Kapısı, 1997, Yapı Kredi Yayınları.
Okul Kitapları:
Turk Edebiyatı, Lise II, (AgÂh Sırrı Levend imzasıyla), 1950, İnkılÂp Kitabevi.
Metinli Turk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1951, İnkılÂp Kitabevi.
Metinli Edebiyat Bilgisi, Lise I, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılÂp Kitabevi.
Metinli Turk Edebiyatı, Lise II , (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılÂp Kitabevi.
Metinli Turk Edebiyatı , Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılÂp Kitabevi.
Metinli Batı Edebiyatı, Lise IV, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılÂp Kitabevi.
Metinle Turk Edebiyatı, Lise I, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1954, İnkılÂp Kitabevi.
Metinle Turk Edebiyatı, Lise II, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılÂp Kitabevi.
Metinle Turk Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılÂp Kitabevi.
Metinle Batı Edebiyatı, Lise III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1955, İnkılÂp Kitabevi.
Turk ve Batı Edebiyatı Lise I – II – III, (Abdurrahman Nisari imzasıyla), 1979, Orgun Yayınlar.
Yardımcı Ders Kitapları:
Batı Edebiyatından Secme Parcalar, 1972, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri.
Turk Edebiyatından Secme Parcalar, 1973, İnkılÂp ve Aka Kitabevleri.
Orneklerle Edebiyat Bilgileri I – II, 1980, İnkılÂp Kitabevi.