Edebiyatımızın kadın kalemlerindendir Tomris Uyar. Hayatını yazmaya adamış ve hayatında başka ek bir iş yapmamış işi gercekten yazarlık olan ender şahsiyetlerdendir.
Ayrıca oykuleri kadar guzel bir kadındır ve edebiyat dedikodularının da vazgecilmezidir. Yaptığı evlilikler değildir ama edebiyat dedikodusundan kastım, kendisine yazılan guzel mi guzel şiirler ve hikayelerdir.
Evet, artık bu hem guzel hem de iyi bir oykucu olan ve aslında cok yakın zamanda ellerimizden kayıp giden bu bayanı tanıyalım: Tomris Uyar…
[h=3]Tomris Uyar ’ın Hayatı[/h]1941 ’de İstanbul ’da doğmuştur. Tam tarihi 15 Mart 1941 ’dir. Babası hukukcudur ve gercekten de cok iyi bir eğitim gormuştur.
1952 yılında yani ilk ve oğretimini Yeni Kolej ’de, 1957 High School ’da lise oğrenimini 1961 Amerikan Kız Koleji ’nde tamamlamıştır. Devrinin iyi okullarında iyi derecelerle mezun olmuştur.
Liseden mezun olduktan sonra ise universite eğitimi almak istemiş ve İstanbul Universitesi Gazetecilik Enstitusunu 1963 yılında bitirmiştir.
Yazarlık ve cevirmenlik dışında herhangi bir meslek edinmemiştir. Genelde “şunun eşi bunun eşi” diye anılmaktan hoşlanmadığını acıkca belirtmiştir ama maalesef bircok kişi onu bu şekilde tanımaktadır.
O, Ulke Tamer ile aynı kolejde okumuş ve daha sonra kolej aşkıyla ilk evliliğini gercekleşmiştir. Ulku Tamer ’den boşanma nedeni ise Cemal Sureya ’dır ( En azından birden fazla kaynak aynı bilgiyi veriyor, belki bu bilgilerinin verme nedenleri, Tomris Uyar ve Cemal Sureya ’nın tanışma donemlerinde ikisinin evli olmasıdır. ) Cemal Sureya ile Tomris Uyar tanıştıklarında ikisi de evlidirler. Cemal Sureya şu dizesinde o anı ozetliyor aslında:
“Başka evlerde karşılaştık
İliğinden optum seni
En sonunda caddelere cıkardım”
İkinci evliliği de Cemal Sureya ile oldu. Meşhur “Daha nen olayım isterdin / Onursuzunum senin! “ dizeleri Tomris Uyar icindir..
Tomris Uyar ’a “lirik bir dostluk” sunan ve onun her doğum gununde yani 15 Mart ’ta ona ithafen bir şiir yayımlayan II. Yeni ’nin onemli isimlerinden Edip Cansever, Tomris Uyar ’ın diğer evliliğidir. Edip Cansever, ona her sene hediye ettiği şiirleriyle belki de aşkını en cok yaşayan şair olarak gorebilir ama Cemal Sureya ’nın boyle bir şey yapmaması sadece onun kararıydı. O, Tomris ’ten ayrılırken “Senden ayrıldığım anda, senin hakkında, hikayen hakkında sevdiğimi belirtecek hicbir şey soylemeyeceğim, benim ağzımdan kimse duymayacak” dedi ve Tomris ’e ait olabilecek hicbir şey yazmadı.
Edebiyat dunyasında ona ait soyadıyla anılır Tomris ve bu onun son evliliği olmuştur: Turgut Uyar.
Tomris Uyar, cok yakın sayılabilecek bir tarihte 2003 yılında kanserden hayatını kaybetmiştir. Turgut Uyar ’dan olma oğlu Hayri Turgut Uyar, İTU ’de oğretim gorevlisidir.
Tomris Uyar ’ın mezarı Zincirlikuyu ’dadır.
[h=2]Tomris Uyar'ın Edebi Kişiliği[/h]İlk oykusunu Turk Dili dergisinde yayınladı ve tarihler 1962 yılını gosteriyordu. Henuz 21 yaşındayken yazar olma isteğini percinlese de bu dergi, ona asıl unu sağlayan dergi Cemal Sureya ile emeğinin cok gectiği Papirus dergisidir. 1966 yılından itibaren burada cıkan oyku, deneme, inceleme ve eleştirileriyle tanındı. Gunumuz şiir ve diğer edebiyat urunlerini değerlendiren genel calışmalar yapardı ve gercekten de isabetli tespitleri vardı. Yazıları sadece Papirus ’te değil, Yeni Dergi ve Yeni Edebiyat dergilerinde de cıkıyordu.
Turgut Uyar ile beraber ceviri işlerine yoğunlaştı. Lucretius ’tan beraber cevirdikleri Evrenin Yapısı, TDK tarafından odule layık goruldu ve bu eser 1975 yılında TDK Ceviri Odulu aldı.
Edgar A. Poe cevirileri ile tanınır genelde, Kucuk Prens adlı kitabın cevirisini de Cemal Sureya ile birlikte yapmıştır. Ceviri, gercekten de enfestir.
“Sarmaşık Gulleri” adlı oykusu S.Onal tarafından televizyona uyarlanmıştır.
İlk cevirisi “Şekerden Bebek”, (Tagore ’dan 1962 ) ilk oykusu ” Kristin” ‘dir.
Duzenli olarak eser veren bir yazar ve cevirmendir. Yazılarından cok cevirirleri vardır.
Atilla Ozkırımlı Tomris Uyar icin şunları soyler : “Gercekciliğin bilincle yorumlanışının yanı sıra, insanı bireysileştiren duyarlılıkların, duşunuş ve davranış ozelliklerinin goz ardı edilmediği, butunun ayrıntılarının işlenmesiyle verildiği usta işi oykuler yazdı.” ( ATİLLA OZKIRIMLI, Turk Edebiyatı Ansiklopedisi c.4, s.1186 )
Unlu eleştirmen Selim İleri ’nin de Tomris hakkında soyleyecek birkac sozu vardı elbet. O, Tomris ’in “Diz Boyu Papatyalar” adlı oykusunu şoyle değerlendirir: “ ’ Diz Boyu Papatyalar ’ insanlar uzerinde duran bir hikaye kitabı. Tomris Uyar ’ın obur urunlerinde, insandan cok durumlar onemsenmişti. Ele alınan insanlar da cok ceşitli katlardan. Oysa “İpek ve Bakır” da olsun “Odeşmeler” de olsun kucuk burjuva kokenli kişilerin yaşam bicimleri hikayeye yansıtılmış. “Diz Boyu Papatyalar” da bıckın kabadayılara ( Hakların En Guzeli ), ununu yitirmiş sinema oyuncularına ( Limanda ), ekmek parasını nasıl cıkartacağını kestiremeyen kimselere (Omur Biter Yol Bitmez) hep bir arada rastlıyoruz. Geciş toplumunun insanlarından bir kesit vermek istiyor hikayelerinde. Bu insanların sergilenişinde ozel bir tutum goze carpıyor. “Diz Boyu Papatyalar” olumlu ya da olumsuz kişileri karşı karşıya getirip konuşturmuyor. Yani karşıtların yansılarından yararlanmıyor. Hikayelerin coğunda tek kişi, bilemediniz, koşut yaşamları surduren bir kişi var. Onların da hicbirine olumlu – olumsuz niteliğini ekleyemezsiniz. “ ( Selim İleri, POLİTİKA, 17.1.1976 )
Tomris Uyar, 1970 ’ten sonra gelişen Turk Oykuculuğumuzun onde gelen isimleri arasındadır. Eserlerinde, gozlem ve zeka parıltıları hemen carpar gozunuze. Ayrıntıları yakalaması ve sanki kahramanın yaşadıklarını kendisi yaşamış gibi bilincle aktarması kısa oykulerini bir roman tadında okutur.
Klasik oykulerinde şiirsel bir dili zorlar. Dumduz yazmaz, beyninizde cağrışımlar yapacak sozcukleri ozenle secer. Diyebilirim ki Turkceyi onun kadar zorlayan ama zorladığı kadar da guzel kullanan ve guzelleştiren yazarlarımız enderdir. Kelimelerle dans eden bir oykucumuzdur adeta.
İzlenimler, ayrıntılar, cağırışımlar, bazen bilincakışı, ic konuşmalar, betimlemeler onun oykusunu kuran temellerdir.
Eserlerinde modern dunyayı tum cıplaklığıyla inceler. İlk oykuleri genel olarak evlilik ve kadın uzerinedir. Kadının ic dunyasını, onun ataerkil modern dunyadaki duruşunu inceler.
Selim İleri ’nin de dediği gibi oykulerindeki kişiler ceşitlidir. Kuafor cırağı, manikurcu kız ya da kabadayılar onu oykusunde işlenebilir.
Kişiler kadar konular da ceşitlenir. Bizlerin cok da ustunde durmadığı konular onun elinde ince ince işlenir.
[h=4]Eserleri[/h]İpek ve Bakır (1971)
Odeşmeler (1973)
Dizboyu Papatyalar (1975)
Yurekte Bukağı (1979) ( Sait Faik HikÂye Armağanı )
Yaz Duşleri/Duş Kışları (1981)
Gecegezen Kızlar (1983)
Rus Ruleti- Don Geri Bak (1985)
Yaza Yolculuk (1986) (Sait Faik HikÂye Armağanı )
Sekizinci Gunah (1990)
Otuzların Kadını (1992)
Aramızdaki Şey (1997)
Odulleri
Evrenin Yapısı ile (Lucretius; Turgut Uyar ile),
1975 TDK Ceviri Odulu; “Hiawata” ile Avni Dilligil Tiyatro Ceviri Odulu;
Yurekte Bukağı ile 1980 Sait Faik HikÂye Armağanı;
Yaza Yolculuk ile 1987 Sait Faik HikÂye Armağanı;
1987 Haldun Taner HikÂye Odulu ’nu de kabul etmemiştir.
Cevirileri
1 Mayıs, F. Scott Fitzgerald, Gercek Yay., İstanbul, 1968. [Oyku]
Ac Kaplan Yılları, John Gordon Davis, Hurriyet Yay., İstanbul 1977. [Roman]
Ailede Bir Olum, James Agee, Ayrıntı Yay., İstanbul, 1996. [Roman]
Al Midilli, John Steinbeck, Arkadaş Kitapları, İstanbul, 1980. [Cocuk Kitabı]
Altın Bocek, Edgar Allan Poe, Varlık Yay., İstanbul, 1969. [Oyku]
Alef, J. L. Borges, (Cev.: Tomris Uyar – Peral Beyaz Charum – Fatih Ozguven – Fatma Akerson), İletişim Yay., 1998. [Oyku]
Alis Harikalar Ulkesinde & Alis Aynanın İcinde, Lewis Carroll, Sosyal Yay., İstanbul, 1985. [Cocuk Kitabı]
Amerikan HikÂyeleri Antolojisi, Hazırlayan: Tomris Uyar, İletişim Yay., İstanbul, 1983. [Antoloji]
Aşk ve Erotizm / Cifte Alev, Octavio Paz, Okuyan Us Yay., İstanbul, 2002. [İnceleme]
Aynanın İcinden: Alis Harikalar Ulkesinde, Lewis Carroll, Can Yay., İstanbul, 2001. [Cocuk Kitabı]
Baba Yasaları Ana Sozleri / Babayasaların Anafikri, Derleyenler: John Peers – Gordon Bennett, Metis Yay., İstanbul, 1978. [İnceleme]
Başkan Babamızın Sonbaharı, Gabriel Garcia Marquez, Milliyet Yay., İstanbul, 1978. [Roman]
Bir Olum, James Agee, Hurriyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
Bir Aşk Kırgınının Şarkısı, Apollinaire, (Cemal Sureya ile), De Yay., İstanbul, 1965. [Şiir]
Borges ve Yazma Uzerine, Derleyenler: Thomas Di Giovanni, Daniel Halpern, Frank Macshane, İletişim Yay., 1998. [İnceleme]
Caz Donemi (Ragtime), E.L. Doctorow, Can Yay., İstanbul, 2000. [Roman]
Calınan Mektup, Edgar Allan Poe, (Memet Fuat ile), Dost Kitabevi, Ankara, 2000. [Oyku]
Değirmencinin Karısı, P.A. de Alarcon, Milliyet Yay., İstanbul, 1973. [Roman]
Evrenin Yapısı, Lucretius, (Turgut Uyar ile), Hurriyet Yay., İstanbul, 1974. [Şiir]
Ficciones: Hayaller ve HikÂyeler, J. L. Borges, (Cev.: Tomris Uyar – Fatih Ozguven), İletişim Yay., 1998. [Oyku]
G, John Berger, İletişim Yay., İstanbul, 1984. [Roman]
Gene Aşk, Doris Lessing, Can Yay., 1997. [Roman]
Gonul Abla – Fırsatlar Ulkesi, Nathanael West, Sander Yay., İstanbul, 1974. [Oyku]
Gonul Abla ve Temizinden Bir Milyon, Nathanael West, YKY., 1999.[Oyku]
Gok Nasıl da Karardı, Ernest Gaines, Arkadaş Kitapları, İstanbul, 1980. [Cocuk Kitabı]
Hapishane Kuşu, Kurt Vonnegut, Altın Yay., İstanbul, 1980. [Roman]
Her Cıkışın Bir İnişi Vardır, Flannery O ’Connor, (Cev.: Fatih Ozguven, Nazım Dikbaş, Tomris Uyar), Metis Yay., 2011. [Oyku]
Hiroşima, John Hersey, De Yay., İstanbul, 1965. [Roman]
İnci, John Steinbeck, Can Yay., İstanbul, 1981. [Roman]
İnsan Postu, Willi Heinrich, Hurriyet Yay., İstanbul, 1972. [Roman]
Karanlık Gozukunce, William Styron, Oğlak Yay., İstanbul, 1996. [Roman]
Kucuk Prens, Antoine de Saint Exupery, (Cemal Sureya ile), Can Yay., 1987. [Cocuk Kitabı]
Kucuk Tragedyalar, Aleksandr Puşkin, Oğlak Yay., İstanbul, 1996. [Oyun]
Kızıl Olumun Maskesi, Edgar Allan Poe, Nisan Yay., İstanbul, 1991. [Oyku]
Laura Mars ’ın Gozleri, H.B. Gilmour, Milliyet Yay., İstanbul, 1979. [Roman]
Latin Amerikalı Kadın HikÂyeciler Antolojisi: Başka Ateşler (Derleyen: Alberto Manguel), Afa Yay., 1988. [Antoloji]
Merdiven Dibindeki Gulumseyiş, Henry Miller, (R. Tomris imzasıyla), De Yay. İstanbul, 1967. [Oyku]
Mırıldandığım Oykuler, Julio Cortazar, Can Yay., İstanbul, 1997. [Oyku]
Mozart ve Salieri – Kucuk Tragedyalar, Aleksandr Puşkin, De Yay., İstanbul, 1987. [Oyun]
Mrs. Dalloway, Virginia Woolf, Yeni Ankara Yay., 1977. [Roman]
Olağandışı Oykuler, Edgar Allan Poe, (Memet Fuat ile), Adam Yay., İstanbul, 1982. [Oyku]
On Kucuk Zenci, Agatha Christie, (Tomris Tamer imzasıyla), Varlık Yay., İstanbul, 1963. [Roman]
Ormanın Tam İcinden, Flannery O ’Connor, (Cev.: Tomris Uyar – Fatih Ozguven), Mitos Yay., İstanbul, 1993. [Oyku]
Oscar Wilde ’ın Son Vasiyeti, Peter Ackroyd, Semavi Yay., İstanbul, 1994. [Roman]
Olum ve Pusula, J. L. Borges, İletişim Yay., İstanbul, 1994. [Oyku]
Pedro Paramo, Juan Rulfo, De Yay., 1970. [Roman]
Perde Arası, Virginia Woolf, Can Yay., İstanbul, 2002. [Roman]
Petersburg Ekspresi, Hans Koning, Milliyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
Pnin, Vladimir Nabokov, İletişim Yay., İstanbul, 1999. [Roman]
Ressamın İkinci Sozleşmesi, Murathan Mungan ’ın Sectikleriyle, Metis Yay., Ocak 2005. [Oyku]
Seni İcime Gomdum, Andrew Jolly, Hurriyet Yay., İstanbul, 1973. [Roman]
Sigaranın Saltanatı, Richard Klein, İletişim Yay., İstanbul, 1995. [İnceleme]
Son Perde, Roald Dahl, Can Yay., İstanbul, 1987. [Oyku]
Son Duş, F. Scott Fitzgerald, İletişim Yay., İstanbul, 1994. [Roman]
Şarlatanlar Donemi, Lilian Hellman, Milliyet Yay., İstanbul, 1977. [Roman]
Şekerden Bebek, Tagore, Varlık Yay., İstanbul, 1962. [Masal]
Turk Romanı (İlk Donem 1872 – 1900), Robert Finn, Bilgi Yay., Ankara, 1984. [İnceleme]
Trendeki Yabancılar, Patricia Highsmith, Metis Yay., İstanbul, 1991. [Roman]
Uşak Ne Gordu, Joe Orton, Nisan Yay., 1992. [Oyun]
Yağmur Gibi Soyle Bana, Tennessee Williams, Nisan Yay., 1999. [Oyun]
Yuzucu, J. Cheever, YKY, İstanbul, 1993. [Oyku]