Bircok hastalığın recetesi sayılan şalgam, ulkemizde en cok suyu hazırlanarak tuketiliyor. Uzmanlar, evde yapılan doğal şalgam suyunu şiddetle tavsiye ediyor.
Brassicaceae (lahanagiller) familyasından olan şalgam bitkisi, tadı ekşimsi ve acı olabilen bir kok sebzesidir. Besin değeri oldukca yuksek olan bu sebze, hem koklerinde hem de yapraklarında sağlık taşır. Bilinen diğer isimleri; turp lahanası, brassica lapa, brassicanapus, turnip ve navettir.
Sağlık uzmanları tarafından bir doğa mucizesi olarak nitelendirilen şalgam ulkemizde de oldukca değer verilen bir sebzedir. Ozellikle kış mevsiminde sıklıkla tuketilir ve et yemeklerinin yanında tercih edilir. Ayrıca insan sağlığına onlarca faydası olan şalgamın ceşitli kullanım alanlarına yazımızın devamında değineceğiz.
[h=3]Şalgam Bitkisinin Genel Ozellikleri [/h]Coğunlukla Cukurova bolgesinde yetiştirilen şalgam, mor ve kırmızı renklerde olan bir bitkidir. Boyu 50 ve 120 santimetre arasında değişen bitkinin parca parca, tuylu yaprakları ve sarı cicekleri vardır. Cicekleri parlak ve duz sarı olduğu gibi beyaz da olabilmektedir. Oval bicimindeki yapraklarının rengi yeşil olmakla beraber; kenar kısımları duz ya da dişlidir. Hem erkek hem dişi ciceği bir arada bulunan bitki icin kısaca ‘erselik ’ diyebiliriz. Yaprakları da yenebilen şalgam, koklerinin genişliğiyle bilinir.
Şişkin bir koniyi andıran basık ve elips gorunumlu yerleri, bitkinin koku; yani sebze kısımlarıdır. Bu kokun dış yuzeyi kırmızı, sarı, mor, beyaz ve yeşil renklerde olabilmektedir. Kokun sert olan etli kısmı ise beyaz ya da mavimsi bir renkte olmaktadır.
[h=3]Yetişme Koşulları [/h]Şalgam bitkisi ılık ve serin mevsimlerde yetişir. Ancak yine de soğuk havalara karşı direnclidir. Bu sebeple ulkemizde bircok bolgede yetiştirilmektedir. Şalgam bitkisi, soğuk havaya dayanıklı olmasına rağmen sıcaklığı sevmez. Sıcak ve kurak hava koşullarından olumsuz etkilenir. Buyume doneminde sıcaklıkların yuksek olması, bitkinin sağlıksız gelişimine sebep olmaktadır. Şalgam bitkisi suyu cok sevdiği icin, sıcak ve kurak iklimlerde yetiştirilirken cok sık sulanması gerekmektedir. Ayrıca şalgamda sulamayı yağmurlama şeklinde yapmak gerekiyor.
[h=4]Toprak Secimi [/h]Şalgam bitkisi ozel bir toprak turune ihtiyac duymadan, hemen hemen her toprak tipinde yetiştirilebilir. Şalgam bitkisi ve havuc toprak ihtiyacı yonunden oldukca benzerler. Ancak cok hafif ya da ağır formda olan topraklarda zorlanabilir. Şalgam bitkisinden en iyi verimi almak istiyorsanız; organik maddelerce zengin, kumlu – killi, gecirgen ve derin bir toprak hazırlamalısınız. Ayrıca toprağında hayvan gubresi kullanmakta oldukca faydalıdır. Miktar olarak ise, dekar başına 4 ya da 5 ton hayvan gubresi kullanılabilir. Buna ek olarak; azot, fosfor, kalsiyum ve potasyum kullanılabilir. Şalgamın potasyuma ihtiyacı diğer bitkiler kadar değildir. Bitkinin daha kaliteli urun verebilmesi icin iyi yanmış ciftlik gubresi ve azot – fosfat iceriği olan kompoze fenni gubrelerinden kullanılması gerekmektedir. Bunlara ek olarak şalgamın toprağının iyi havalanan ve suyun girme hızının iyi olduğu tavlı toprak olarak secilmesi oneriliyor. Şalgamın toprak bakımının incelikleri yetiştirilme koşullarına ya da iklimsel ozelliklerine gore değişiklik gosterir.
[h=4]Ekim ve Hasat[/h]Şalgam tohumlarıyla coğaltılan ve yılın bahar aylarında daha uygun ekimi yapılan bir bitkidir. Bu da ilkbaharda; mart ve nisan ayları, sonbaharda ise; ağustos sonu ile eylul sonlarına kadarki donemdir. Hava sıcaklıklarının yuksek olduğu iklimlerde, bu sureler biraz daha değişebilir. Şalgamın tohumları lahanayla cok benzer, bu sebeple dikkat edilmezse her iki sebzenin tohumu birbirine karıştırılabilir. Bitkinin yetiştirileceği yere tohumların direk olarak ekilmesi en idealidir. Tohumlar, serpme yontemiyle ekilerek fidelerle daha sonra seyreltme yapılabilir. Kucuk alanlarda elle ekilen tohumlar, geniş alanlarda mibzerle yapılmaktadır. Bunun dışında ise tohumlar 15 ve 25 santimetre aralıklarda, 1 – 2 santimetre derinlikte sıralı bir şekilde ekilebilir.Şalgam kazık kok yapısına sahip olduğu icin doğru toprak ortamı oluştuğunda derinlere kadar inebilir, yan kokler oluşturabilir.
Tohum ekildikten 1 hafta kadar sonra cimlenme başlayacaktır. Bir ay sonra ise seyreltme, dip temizlik ve dolgu yapılmaktadır. Hasat zamanına kadar dip temizliğini 3 kez yapmak gerekmektedir. Ekim yapıldıktan sonra yaklaşık 3 – 4 ay gectiğinde, hasat zamanı gelir. Kokler, hem capayla kazıyarak hem de elle cekerek toplanmaktadır. Şalgamın hasat zamanı asla geciktirilmemelidir. Geciktiği durumlarda pazar değeri ‘liflenme ve odunlaşma ’ gibi sorunlardan dolayı duşmektedir. Cunku turplar irileşir ve yenme kalitesi duşer.
Doğru hasat zamanını anlamanın bir diğer yolu da koklerin ağırlığını kontrol ederek olur. Şalgamın kokleri aşağı yukarı 1 kilogram olduğunda, hasat zamanı gelmiş demektir. Aslında kokleri daha bebek haldeyken toplamak da cok tercih edilmektedir. Bebek şalgam yapraklarıyla beraber ciğ olarak da yenilebilen bir değişik lezzettir.
Ulkemizde yaygın bir şekilde yetiştirilen şalgamda, ekildiğinin ilk yılında koku ve toprağın uzerindeki yeşil kısımları; sonraki yılda ise cicek sapı, ciceklerin kendisi ve tohumları oluşmaktadır. İki turlu şalgam uretimi vardır: İnsanların tuketmesine uygun uretilen yumuşak etli olanlar, hayvan yemi olarak uretilen sert etli olanlar. Genelde geniş alanda yetiştirilen iri turp gibi olanlar, hayvan yemi icin kullanılırlar. Yem bitkisi olarak bilinen şalgam bitkisi, son yıllarda ulkemizde daha yaygın uretilmektedir. Sadece tohumları icin uretilen şalgam bitkilerinde turp kısmı oluşurken, bazılarında ise turp oluşmadan direk olarak ciceklenme donemi gercekleşir ve bitki tohum verir. Bu şalgam bitkilerinden, yağ ve hardal elde edilir.
Şalgam Bitkisinin Bileşimi:Şalgam besin değeri acısından cok kıymetlidir. İceriğinde vitaminlerden; A, C, B6 ve K bulunmakta, ayrıca kalsiyum, manganez, sodyum, demir, fosfor, potasyum, bakır, proteinler, pantenoik asit, riboflavin, karbonhidrat, fiber ve yağ bulunur. Bunun dışında patatesin iceriğindeki nişastanın ucte biri kadar, nişasta icermektedir. Ayrıca 100 gram şalgamda, 28 kalori bulunmaktadır.
[h=3]Şalgamın Kullanım Alanları [/h]Şalgam bitkisi ulkemizde ceşitli şekillerde değerlendirilmektedir. Ulkemizde şalgamın en populer kullanımlarından biri şalgam suyudur. Şifası saymakla bitmeyen bu icecek; ozellikle Adana, Mersin ve Osmaniye yoresinde cok meşhurdur. Bunun dışında şalgamın yaprakları salatalarda ciğ halde kullanılmaktadır. Yemeklerde garnitur olarak kullanılabilen şalgam, bircok corba ve sosların ana malzemesidir.
Bunun dışında Turkiye ’nin mutfak kulturunde, şalgamın onlarca yemek tarifi mevcuttur: Şalgam dolması, şalgamlı patates, şalgam puresi, şalgam aşı vs.
[h=3]Şalgam Suyunun Yapımı [/h]Şalgam suyu, et yemeklerinin leziz bir eşlikcisi olduğu gibi, sağlığa da bircok faydaları olan doğal bir icecektir. Şalgam suyu evde hazırlanabilir ve yapımı cok zahmetli değildir. Şalgam suyunuzu kendiniz hazırlayarak, dolabınızda saklayabilir; sevdiklerinizle gonul rahatlığıyla tuketebilirsiniz. Soğuk şalgam buzdolabında 6 ay boyunca muhafaza edilebilir.
Gerekli Malzemeler
6 litre icme suyu
2 ya da 3 adet şalgam turpu
9 ya da 10 adet mor havuc
2 su bardağı koftelik bulgur
Toz maya ve yaş maya
3 yemek kaşığı tuz
1 yemek kaşığı şeker
1 yemek kaşığı limon tuzu
Yapılışı
Oncelikle tuz, şeker, maya ve bulguru ılık suyla karıştırarak bir hamur elde edin. Daha sonra hamuru temiz bir bezin icine yerleştirip hava almasını engelleyecek şekilde kapatın. Bir kaba yerleştirip, bir gun bekletin. Ardından, hamur iyice ekşidikten sonra 1 litre su ile karıştırıp iki gun daha bekletin.
Mor havucları boylamasına, turpları ise kucuk parcalar halinde kesin ve buyuk bir kabın icine yerleştirin. Bu aşamadan sonra hamurlu suyu suzerek, sebzelerin icine ekleyin. Uzerine 6 litre su ve limon tuzu koyduktan sonra kapağını sıkıca kapatın. Oda sıcaklığında birkac gun bekletin. Soğuk servis edin.
Şalgamı acılı icmek isterseniz, icine acı biber ekleyerek bekletmeniz yeterlidir.
[h=4]Şalgamın Sağlığımıza Faydaları [/h]Şalgam suyu icin doğal bir ilac dersek abartmış sayılmayız. Şalgam suyunun vucudumuza yaptığı olumlu etkiler, oldukca fazladır. Uzmanlar toksin atmada buyuk yararı olan şalgam suyunun, ozellikle evde hazırlanıp tuketilmesini oneriyor.
Şalgam suyu sindirim sistemine faydalıdır. Duzenli tuketildiğinde yuksek kilo ve sorunlarına cok iyi gelmektedir. Metabolizmayı hızlandırdığı icin kilo verme surecinde yardımcıdır. Kabızlığa cok iyi gelmektedir.
Karaciğer hastalıklarında tedavi edicidir.
Gunde 1 bardak şalgam suyu tuketildiğinde idrar yolları hastalıklarını hafifletir.
Bobrek taşının duşurulmesine yardımcı olur.
Kolon kanserinde alternatif bir tedavi yontemi olarak şalgam suyu tuketilir.
İcerdiği yoğun C vitamini, solunum yollarıyla ilgili şikÂyetleri azaltır. Astım ve bronşite iyi gelir.
Şalgam suyu kalp hastalıklarından korur, kan pıhtılaşması ve damar sağlığına iyi gelir. Anemiye karşı iyileştirici ozelliktedir.
İceriğindeki yuksek kalsiyum sebebiyle, kemik sağlığını korur. Romatizmalara faydalıdır.
Ozellikle kış aylarında gorulen soğuk algınlığı sorunlarında onleyici, koruyucu olarak tuketilebilir. Goğus yumuşatır, boğaz ağrılarını giderir.
Şalgam suyu akneler olmak uzere bircok cilt sorunlarına karşı etkilidir.
Sinir sistemine olumlu katkıları sayesinde stresle mucadelede yardımcıdır.
Felc ve inme gibi hastalıklardan korur.
Zengin potasyum iceriği ile tansiyona iyi gelmektedir.
Flavonoid zengini olan şalgam, kılcal damarların sağlığına faydalıdır.
Duzenli tuketildiğinde iştah acar.
Şalgam suyu, vucudumuza enerji kazandırır.[h=4]Şalgam Suyunun Bilinen Bir Zararı Var mı? [/h]Şalgam suyu guclu bir bitki iceceğidir. İceriğinde yoğun olarak sebze vardır. Vucudumuza bu denli guclu etkisi olan bu iceceği, elbette dengeli bir şekilde tuketmeliyiz. Orneğin; hamileler ve yuksek tansiyon hastaları icin şalgam suyu iceriğindeki tuz bakımından zararlı olabilir. Bu yuzden doktor onayı olmadan kullanmaları son derece sakıncalıdır. Ozellikle acı şalgam suyu, midesi hassas olanlara dokunabilir. Bunlara ek olarak şalgamın fazla tuketilmesi goz tansiyonu ve bobrek hastalıklarına da sebep olabilmektedir. Şalgam suyu, kilo verme surecinde iyi gelmesine rağmen, fazla tuketildiğinde iştah acıcı ozelliği yuzunden kilo aldırabilir.