okul oncesi disiplin okul oncesinde disiplin cocuklarda ozdenetim oncesi donemde pozitif nedir
Bir yetişkin ya da bir eğitimci olarak cocukların yanlış davranışlarıyla karşılaştığınız zaman nasıl tepki verirsiniz? Onları cezalandırır mısınız, yoksa onları disiplin etmeye mi calışırsınız?
Cocuklar toplum icinde farklı durumlarda kabul edilebilir davranışları yetişkinlerin rehberliğine ihtiyac duyarak oğreneceklerdir. Yetişkinler tarafından yapılan bu rehberlik, eğer cocukların kendi kendilerine karar verebilme becerilerine ve bağımsızlıklarına olanak veren bir cevrede yapılırsa cok daha iyi sonuc verecektir.
Pozitif Disiplin Nedir?

Pozitif disiplin, Nelson, Lott ve Glenn'in verdiği tanıma gore, cocukların kendi hareketlerini kontrol edebilmelerine ve problemlerini cozmelerine yardımcı olan bir yonetim tekniğidir(1). Aynı zamanda pozitif disiplin, cocuklar toplumsal kuralları oğrenirken kendileri hakkında iyi şeyler hissetmelerine de olanak sağlamaktadır(2).

Pozitif disiplin icin oldukca onemli bir kac unsur bulunmaktadır. Cocuklara secenekler sunma, oğrenme icin doğal ve mantıklı sonuclar kullanma, pozitif yaşam becerileri icin gerekli olanları bir araya getirme ve problem cozme becerilerini cocuklara oğretmektir(3). Cocuklara secim hakkı verilmesi, sorumluluk alma ve ozgurluklerini artırma duygularını cesaretlendirecektir(4). İyi duzenlenmiş okul-oncesi sınıfları, cocukların ozgurce karar vermelerini sağlamaktadır(5). Sınıf ortamında malzemelerin kolayca ulaşabilecekleri acık raflara yerleştirilmesi cocukların secim yapmalarını sağlayacak ve onları bağımsız olmaya cesaretlendirmiş olacaktır(6). Doğal sonuclar, pozitif disiplinin onemli elementleridir. Yemeğini reddeden cocuğa ac kalacağını, sutu bardağına koyarken doken cocuğa temizlemesi gerektiğini soyleme oldukca basit, fakat etkili davranışlardır. Ayrıca sonucları oğrenme, cocuklarla sonuclar hakkında konuşma ve onlara onceden tahmin etme fırsatı vermeyi de sağlayacaktır. Cocuklar hata yapmadan oğrenebilecekleri gibi hata yaparak da doğruları gorebileceklerdir ki bu da oldukca yararlı bir stratejidir. Sonucları tahmin etme, problem oluşmadan once durumları değerlendirme fırsatı da vermektedir. Mantıklı sonuclar, karmaşık olmakla beraber oldukca etkilidir. Orneğin; soğuk bir havada paltosunu giymekte direnen bir cocuğa dışarı cıkamayacağını soyleme. Mantıksal sonucların kullanımı, cocuklara secim yapma olanağı verir. Orneğin; "Alican hikÂyemizi boluyorsun. Ya sessizce otur ya da masana git. Secimini sen yap". Burada onemli olan onun davranışını değiştirmeye calışmaktır. Yetişkin davranışlarıyla cocuğun kendi davranışları arasında bir butunluk sağlamak, pozitif disiplin icin cok onemlidir. Pozitif disiplin kuralları uygulanırken, yetişkinin konuşurken cocuğun seviyesine inerek, ismini kullanarak yardımcı olacağı, dikkatinin uzerinde olduğu vurgulanarak ve konuşurken cocuk uzerinde odaklanarak uygun davranış modeli olduğu unutulmamalıdır. Ayrıca pozitif yaşam icin gerekli olan tamamlayıcı unsurları kullanan yetişkin, cocuğun yaptığı secimden sorumlu olmasını da cocuğa oğretecektir(7). Problem cozucu olmalarında birinci adım, cocuklara problem ortaya cıktığında sakin olmalarını oğretmek ve problem uzerinde odaklanmalarını sağlamaktır. İkinci adım herkesin anlatmak istediklerini anlatma fırsatı vermektir. Daha sonra yetişkinler, cocukların acıklamalarından problemi tanımlayarak cocukların birbirleriyle uzlaşmalarını sağlamalıdır. Cocuklara kendi problemlerini cozmeyi oğreten yetişkinler, aynı zamanda cocuklara davranışlarına dikkat etmeleri ve kendi kontrollerini pozitif değerlerde geliştirmeleri icin onlara fırsat vermelidirler. Problem cozme teknikleri yoluyla, cocuklar kendi duygularına ve diğerlerinin duygularına değer vermeyi ve ifade etmeyi oğreneceklerdir. Şiddet olmadan catışmaları cozumlemeyi de bu yolla kazanacaklardır(8).

Disiplin, birliktelik icindeki tum kişileri eşit olarak bağlayan, herkes icin acık ve net olan kurallar olarak tanımlanmaktadır(9). Diğer bir deyişle disiplin, istenen ve duzenli olan davranışların kazandırılmasını amaclayan bir yetiştirme anlayışıdır. Disiplinde amac, kişinin oz denetimini sağlayabilmek yani kendi kendini denetleyebilme yeteneğini geliştirmektir. Aynı zamanda da disiplinden anlaşılması gereken, cocuğun toplum tarafından kabul goren bir ahlÂk anlayışı ve sağlıklı tutumlar geliştirmesine yardımcı olmaktır(10).





Doc.Dr. Cağlayan DİNCER
Ankara Universitesi Eğitim Bilimleri Fakultesi
İlkoğretim Bolumu Okul Oncesi Oğretmenliği
Ana Bilim Dalı Oğretim Uyesi kaynak.hanemiz.com