Boy, sivilce, şişmanlık, aşk… Hepsi ergenlik cağı sorunları! Uzmanlar, ebeveynler icin ergenlikle baş etme rehberi hazırladı! Okuyun, ergenliğin cocuğunuz icin kabus olmasını onleyin…
Dilleri bile farklı… Bizden farklı duşunuyorlar ve farklı şeylere guluyorlar. Pek cok sorunları var. Boy, sivilce, şişmanlık, guzellik, cirkinlik, dikkatsizlik, aşk ve başarısızlık bunlardan sadece birkacı. Tum bunlar yetmiyormuş gibi bir de, geleceklerini belirleyecek sınavlarla karşı karşıya gelmek zorundalar…
Ergenlik donemindeki gencler bu sorunlarla mucadele ederken, acaba aileleri ne olcude onların yanında olabiliyor? Peki ya siz? Cocuğunuzun davranışlarına guluyor musunuz, kızıyor musunuz yoksa onu anlamaya mı calışıyorsunuz? Bu dosyada, ergenlik sorunlarıyla başa cıkmanın formullerini bulacaksınız. Uzmanlar sizin icin bir cozum rehberi hazırladı. Okuyun ve ergenliğin cocuğunuz icin kabusa donuşmesine engel olun.
COCUĞUNUZ 30 SANTİM UZAYABİLİR!
Cocukların boylarının ne kadar uzayacağı, anne-babalarının boylarına bakılarak hesaplanıyor. Prof. Dr. Atilla Buyukgebiz, kısalığın kader olmadığının altını ciziyor ve ekliyor: Hormon tedavisiyle cocuğunuzun boyu yaklaşık 30 santim uzayabilir!
Ergenlik doneminde karşılaşılan sorunlar arasında, boy kısalığı başı cekiyor. Yaşadıkları sınav streslerine, yanlış beslenme alışkanlıkları da eklenen genclerin boyları kısa kalıyor. Acıbadem Hastanesi Cocuk Endokrinolojisi, Buyume ve Ergenlik Bolum Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Buyukgebiz, ergenlik donemi ve boy gelişimi hakkındaki sorularımızı yanıtladı:
ERGENLİK YAŞI DUŞUYOR
* Erken ergenlik nedir?
Son 10 yıldır, tum dunyada ergenlik neredeyse cocuk yaşta yaşanıyor. Amerikan Time dergisi, gectiğimiz gunlerde bu konuyu kapak yaptı ve ergenlik yaşının tum dunyada bir-iki yaş duştuğunu gozler onune serdi. Normal şartlarda erkek cocukları ergenliğe ortalama 12 yaşında, kız cocukları ise 10 yaşında girerler. Kız cocuklarının adet gormeye başlamasıyla ergenlik tamamlanır. Yani sanılanın aksine, kız cocuklar icin ergenlik adet gormekle değil, goguslerin buyumesiyle başlar. Erken ergenliğe kız cocuklarında erkek cocuklarına gore daha sık rastlıyoruz. Vakaların coğunda bir neden bulunamıyor. 8 yaşındaki minik kızınızın birden goğusleri buyumeye başlayabilir. O noktadan itibaren kendisinin, erken ergenlik şuphesiyle incelenmesi gerekir.
Cevresel uyaranlar, aşırı miktarda tuketilen hormonlu gıdalar ve psikolojik nedenler erken ergenliğe yol acabilir. Erken yaşta ergenliğe giren kız ve erkek cocuklar, once yaşıtlarından uzun olurlar. Ancak daha sonra boyları onlardan kısa kalır. Erken ergenlik bazen de normal zamanda başlar ancak 3-5 yıl surmesi gerekirken, daha kısa sure icinde tamamlanır. Bunu yaşayan cocuklar, boylarının uzaması icin yeterli sureleri olmadığı icin, kısa kalma tehlikesi yaşayabilirler. Erken cinsel gelişim beyindeki merkezlerin uyarılmasına bağlıysa, cocuğa hormon tedavisi uygulanabilir. Ayda bir kerelik veya uc aylık enjeksiyonlarla uygun yaşa kadar ergenlik onlenir. Ailelerin hormon kullanımı nedeniyle endişelenmeleri son derece anlamsızdır.
BESLENME ŞEKLİ ONEMLİ
* Ergenlik gecikebilir mi?
Evet ve ergenlik gecikmesi nedeniyle, bazı cocukların boyları gecici bir sure kısa kalabilir. Erkeklerde 13.5 yaşında herhangi bir cinsel belirtinin başlamaması yani testislerin buyumemesi, kızlarda ise 1n yaşına kadar goğuslerin buyumemesi halinde; ergenliğin gecikmesinden soz edilebilir. Erkeklerde nadiren bazı genetik hastalıklar da, buna neden olabilir. Bu durum, ozellikle kızlarda mutlaka incelenmeli, hormonal inceleme yapılmalıdır.
Kız cocuklarda ergenliğin gecikmesine yol acan başlıca hastalık; turner sendromudur. Ergenliğe girebilmek icin vucutta belirli oranda yağ olması gerekir. Cocuklar genellikle ortalama 30 kg. olduklarında ergenliğe girerler. Cok zayıf cocuklarda ergenliğe girilmesinden sorumlu olan hormonların salgılanması yetersizdir ve ergenlik gecikir. Son yuzyılda bircok ulkede, adet gorme ve ergenliğe girme yaşında, erkene kayma olduğu saptanmıştır.
Sosyo-ekonomik duzeyi yuksek olanlar duşuk olanlara gore, kentsel kesimse kırsal kesime gore ergenlik cağına daha erken girer. Ergenlik oncesinde beslenme yetersizliği olan cocuklarda, ergenlik donemi gecikebilir. Zayıf ve kısa boylu cocuklar, şişman ve uzun boylulara gore ergenlik cağına daha gec girme eğilimindedir. Kor cocuklarda ergenlik daha erken başlar ve bu cocuklar daha erken gelişirler. Yuksek rakımlı bolgelerde yaşayan cocukların, deniz seviyesinde yaşayanlara gore ergenliğe daha gec girdikleri bilinir. Sıcak ulkelerde yaşayanlar, soğuk iklimde yaşayanlardan daha once ergenlik belirtileri gosterir.
ERKEKLER DAHA ŞANSLI
* Ergenlik doneminde boy ne kadar uzamalıdır?
Kızlarda 20-25, erkeklerde 25-30 santimlik artış olur. Buyume, ergenlerde kol ve bacağın ust kısımlarında başlar. Once el ve ayaklar, sonra govde, goğus kafesi, omuzlar buyur. Genellikle baş cevresi 10 yaşından sonra buyumez. Genelde 3-4 yıl suren ergenlik donemi daha kısa zamanda tamamlanırsa, cocuğun boyu kısa kalır. Kızlarda boy uzaması adetten onceki donemde coktur. Adet gordukten sonra, boy 5-6 santim daha uzar. Erkeklerde ise en hızlı boy artışı testislerdedir. Bu, 13-14 yaşlarında olur. Yani erkekler kızlara gore daha şanslıdır cunku boy artışları 19 yaşına kadar surer. ‘Zirve buyume hızı’ denilen donemde, boy 10 santim kadar uzayabilir. Kızlarda bu donem ilk adetten hemen oncedir. Erkeklerde ise 13-14 yaşlarında yaşanır.
* Boyun kısa kalmasını engellemenin bir yontemi var mı?
Eğer boy kısalığı buyume hormonunun eksikliğinden kaynaklanan bir durumsa, cocuğun ilac tedavisi gormesi gerekebilir. Bu tedavi sayesinde boyda, ilk yıl 12 santimlik, sonraki yıllarda ise 6-8 santimlik uzamalar sağlanabilir. Eğer tedaviye ergenlik doneminin hemen başında başlanırsa, cocuğun boyunu 30 santim uzatmak bile mumkun olabilir.
Ergenlik donemindeki genclerin coğu, yuzlerini kaplayan sivilceler nedeniyle kendilerini kotu hissediyor. Prof. Dr. Buyukgebiz, gencleri uyarıyor: Kozmetik urunler peşinde koşmayın! Sivilcenin ilacı sudur. Yuzunuzu bol bol yıkayın!
Acıbadem Hastanesi Cocuk Endokrinolojisi, Buyume ve Ergenlik Bolum Sorumlusu Prof. Dr. Atilla Buyukgebiz, ergenlik doneminde en fazla gorulen sorunlarla ilgili sorularımızı yanıtladı:
* Ergenlik sivilceleri neden ve ne şekilde oluşur?
Sivilceler veya tıbbi adı ile akneler ergenlik doneminde en sık rastlanılan sorunlardandır. Bu donemde kız ve erkekler, cevre ve yaşıtları tarafından beğenilme arzusu icindedir. Aknelerin oluşumu gorunumlerini bozar ve guven kaybına yol acar. Akneler ergenlik doneminde yuz, sırt ve goğuste az veya cok sıklıkta ortaya cıkabilir ve mikrop kapmazsa yani enfekte olmazsa kendiliğinden gecer. Akneler, ozellikle 20 yaşından sonra kendiliğinden gecer. Akneler kızlarda daha cok gorulur. Ergenlik sivilcesinde genetik yatkınlık soz konusudur. Ailesinde şiddetli aknesi olan genclerde daha sık gozlenir. Ergenlikte salgılanmaya başlayan **** hormonları nedeniyle, yağ bezi uretiminde artış olur. Zaten kısmen kapalı olan gozeneklerde yağın da birikmesi ile tıkaclar oluşur. Tıkac nedeniyle deriye acılamayan ve artmış yağ uretimi yuzunden gerilen follikuller patlayarak, deride iltihabi reaksiyonun daha da artmasına sebep olurlar.
NEMLENDİRİCİ SURMEYİN
* Ergenlik sivilceleri gecici midir? Zamanla artarlar mı?
Besin maddeleri icindeki yağlı gıdaların, cikolatanın ve kuruyemişin akneyi arttırdığı soylense de, kesin kanıt yoktur. Akneyi arttıran en onemli faktor strestir cunku stres kortizon salgılanmasını arttırır. Kızlarda adet oncesinde de akneler artmaktadır. Ergen kızların yuzde 70′inde akne gorulur. Kullanılan kozmetikler akneyi arttırır. Gece kremi gibi yağlı nemlendiriciler de akneyi arttırır. Doğum kontrol hapının da, akneyi arttırıcı etkileri vardır. Akneleri sıkarak temizlemek onerilmez cunku kıl follikulu patlayabilir. Derideki iltihabi reaksiyon artar ve ciltte iz kalır. Ayrıca mikrobik olmayan sivilceler de iltihaplanabilir. Yuzu yıkamak, deri uzerindeki yağ miktarını azaltır. Deri uzerindeki yağın azalmasının temizlik hissine neden olması ve yağlı gorunuşu duzeltmesi onemlidir. Aknesi olan her ergen, yuzunu kuruluğa yol acmayacak şekilde kremli sabunlar veya notral PH temizleyiciler ile gunde 2-3 kez yıkamalıdır. Bu en etkili ve en kolay sivilce ilacıdır. Aknesi olan ergenler icin ozel bir cilt bakımı yoktur. Kozmetik kullanımı akne sorunlarını arttırabileceğinden, aknesi olan bireylerin bu konuda daha secici davranmaları gerekir. İltihaplanmış sivilceler uygun şekilde tedavi edilmezse, iz bırakır. Bu durumda dermatolog desteği gerekir.
TİROİT BEZLERİNE DİKKAT!
* Ergenlik doneminde genclerde en sık gorulen hastalıklardan biri de guatr. Bu hastalık neden bu kadar yaygın?
Bu soruna genclerde cok sık rastlıyoruz. Tiroit bezi normalden fazla buyurse ya da değişik nedenlerle aşırı calışırsa, guatr ortaya cıkar. Bazen boyunda şişlik şeklinde gozle gorulebilir. Eğer tiroit hormonları yetersizse halsizlik, yorgunluk, uşume ve tembellik gibi belirtiler ortaya cıkar. Tiroit bezi fazla calıştığında ise terleme, taşıkardi ve carpıntı gibi belirtiler gorulur. Ozellikle okul cağındaki ve ergenlikteki kızlarda, Hashimato hastalığı denilen guatr cok sık gorulur. Sebebi; vucudun tiroit bezine karşı antikor yapmasıdır. Kızlarda erkeklerden, 5-8 kat daha sık gorulur. Tedavisi zor değildir. Bazen yalnız takip edilir, bazen de tiroit hormon tabletleri ağızdan verilerek guatr kucultulur.
* Ergenlik doneminde gencin sırtında oluşan kambur, sonradan gecer mi?
Ergenlik donemine ilişkin bir diğer dikkat cekici husus; duruş şeklidir. Ozellikle kız cocukları memelerini saklamak icin, kanmbur durur. Bu duruş şekli duzeltilmezse, ileride kalıcı olur. Ergenlere kendine guven azlığını belirten bu duruşu duzeltmeleri gerektiği hatırlatılmalıdır. Gerekirse ayna karşısına gecirilerek, kambur ve dik durduğundaki pozisyonları, ergene gosterilmelidir.
SERT HAVLU KULLANMAYIN
* Ergenlerin saclarındaki kepekleri gecirmek icin ne yapmak gerekir?
Haftada en az bir veya iki defa sacların yıkanması ve diğer gunlerde de fırca ile taranarak sacların arasına giren tozlardan, kir ve olu kıllardan arındırılması gerekmektedir. Sac kurutmak icin kullanılan havlular sert olursa, sac ucları catallanabilir. Elektrikli kurutucu aletlerin ve fon makinelerinin saca cok yakın tutulmaması gerekir. Bunların saca ve saclı deriye zararları dokunabilir. Yanmalara neden olabilirler.
alıntı