Şunun altını cizmek gerekir ki aileyi oluşturan temel unsurlar olan Anne ve babanın cocukluk donemindeki durumları ,hayatları boyunca karşılaştıkları olaylar ,şu an ki kişilik yapıları , eğitim durumları , cevre şartlarından etkilenmeleri , toplumsal statuleri gibi bir cok konu ailenin bu gununu ve geleceğini her konuda etkileyecektir. Yani bir anne babanın kucukken başından gecen bir hadise veya anne babasından devamlı olarak gorduğu davranış tarzı onun stres etkenine karşı cevap durumunu aynı zamanda cocuğuna karşı uyguladığı eğitimi veya gosterdiği tepkiyi etkiler. Bununla birlikte bir ailenin şu anki durumunu ve stres etkenine karşı gosterdiği cevabı tam olarak değerlendirmek icin onun gecmişindeki etkenleri hesaba katmak yerinde olur. Basit bir ornek verelim anne babanın cocukken karşılaştığı ornek olarak bir olum olayında ,kendi anne babalarının tepkisi onun şu an aynı olay karşısındaki tepkisini belirler veya etkide bulunur. Bu ornekleri sonsuza kadar artırabiliriz. Anne babanın hayatında karşılaştığı her olay onların şu anki durumuna gelmesine ve kişiliğinin şekillenmesine negatif veya pozitif bir katkı sağlamıştır. Aynı zamanda aynı aile icerisindeki her bir cocuğun şu anki hemen her konudaki iyi veya koru yonde etkilenmeleride onların ileriki donemde durumlarını belli edecektir.
Sonuc olarak stres etkenlerinin , strese anne babanın verdiği cevabın , stres etkeninin suresinin , destek faktorlerinin , stres sonucunda ailenin aldığı konumun cocuğun gelişiminde kesin bir etkisi vardır. Bu cocuk isterse anne karnında bir cocuk olsun veya 6 aylık cocuk olsun hic fark etmez. Bu stres etkenlerinin kısa ve uzun vadede bir cok etkisi olacaktır , anne babaya duşen gorev bu etkilenmenin negatif etkenlerini en aza indirmesi , hatta bu stres ortamında bile cocuğu adına kazanımlar sağlamasıdır.
Stres etkenlerini sıralayacak olursak ( herhangi bir aile uyesini veya butun aileyi etkileyen ) : Bir yakın yada arkadaş olumu , taşınma , ayrılık , boşanma , goc , ekonomik zorluklar , bedensel hastalıklar , tabii afetler ,sosyokulturel sorunlar , cinsel yada fiziksel istismar , ebeveynlerde ki madde bağımlılığı , cocuğa yeterli ilgi sevginin verilememesi , cocuğun sağlık bakımının yapılamaması ,cocuktaki zeka sorunlarına paralel olmayan ondan aşırı beklenti icinde olma , işsizlik , yeni bir iş , ebeveynlerin işyerinde terfi olması ( iş yoğunluğunu ve başarı kaygısını artırarak cocuğa olan ilgiyi azaltabilir) , yeni bir kardeş doğumu , toplumu etkileyen stres faktorleri , suca bulaşma ve sabıkalı olma , ikincil evlilik , anne babanın aşırı koruması ,cocuğu cok aşırı kontrol , okur yazar olmama , okuldaki şiddet olayları , okul sorunları , eğitim sistemi ile ilgili sorunlar , vb.
Aileyi etkileyen stres etkenleri sonucunda anne babanın etkilenmesi ve bazı psikolojik sorunların oluşması olağandır. Aslında her bir stres etkenine karşı farklı bazı belirtiler oluşmasına karşın genel olarak anne babada oluşabilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir
nne babada depresyon , hayata karşı isteksizlik , kendi bakımında azalma , iş motivasyonunda azalma , ailesine olan ilgide azalma , uyku ve iştah değişiklikleri , konsantrasyon duşukluğu , cabuk sinirlenme , tahammulsuzluk , cocuklarının sevgi ve duygusal ihtiyacını karşılayamama , yalnızlığa eğilim , sosyal cevrelerinde uyumsuzluklar , halsizlik , yorgunluk , madde bağımlılığına eğilim ,ailesine ayrılan vakitte azalma vb gibi bir cok belirtiyi anne baba gosterebilir. Anne babadaki bu değişikliklerin muhakkak olarak işleyen aile yapısına , o ailede yaşayan bireylere ve elbetteki cocuklara cok onemli etkileri olacaktır. Bu etkileri kısa vadede ve uzun vadede etkiler olarak ikiye ayırabiliriz. Bu konu cok ayrıntılı olduğundan başka bir zaman bu konuyu ayrı bir başlık altında incelemek istiyorum.Cocuklarda gorulen belirtileri ise şoyle sıralayabiliriz: Okul başarısında duşme , arkadaş ilişkilerinde sorunlar , sosyal aktivitelere karşı ilgisizlik , kendi ozguveninde azalma , tahammulsuzluk , cabuk sinirlenme , cok fazla uyuma veya uykusuzluk , iştahda artma veya azalma , olayları olumsuz değerlendirme , yalnızlığa eğilim , alınganlık ta artış , karşı gelme , riskli davranışlar , madde kullanımına eğilim , herşeyden cabuk sıkılma , sevdiklerinin başına bir şey gelecek korkusu , ice cekilme ve sessiz sakin olmayı tercih etme ,okula gitmek istememe , konuşmaya ve etkileşime isteksizlik , sese ve olaylara karşı aşırı uyarılma , ofke patlamaları , aşırı hareketlilik gorulebilir
Cocuklarda olabilecek psikiyatrik durumları ise , Depresyon , travma sonrası stres bozukluğu , altını ıslatma (tuvalet kontrolunu sağlayan cocukta tekrar kontrol kaybı olabilir veya yaşına uygun tuvalet kontrolunu sağlayamama ) ve kirletme ( buyuk tuvaletini gece veya gunduz kacırma ) , tik bozuklukları , kekeleme , konuşma bozuklukları , davranış değişiklikleri ( parmak emmeye başlama , cocuksu davranışlar vb. ) , reaktif bağlanma bozukluğu , dissosiyatif bozukluklar , kaygı bozuklukları ,uyku bozuklukları vb.
Yapılması gerekenler ( her yaş icin farklı olmak uzere genel yaklaşım olarak )
1- Stres etkeninden cocukları mumkun olduğunca korumaya calışmak
2- Anne babanın bu durumdan etkilenmeleri durumunda vakit gecirmeden psikiyatrik yardım almaları
3- Cocuğa yonelik sevgi ve destek mesajlarının artırılması
4- Okul ve oğretmen ile işbirliğinin sağlanarak onların cocuğa yonelik ilgi ve desteğinin artırılması
5- Bu donemde gelişebilecek madde bağımlılığı , riskli davranışlar olarak cocukların durumlarının takip edilmesi
6- Anne babanın mumkun olduğunca cocuğu ile yakınlık sağlayarak onun kendini ve duygularını ifade etmesine zemin hazırlamaları
7- Cocukta gorulebilecek davranış değişiklikleri ve yukarıda sayılan belirtilerin fazlalığı durumunda gerekli psikiyatrik mudahalenin vakit gecirmeden yapılması
8- Cocukların bu donem icin mumkun olduğunca sosyal aktivite yonunden desteklenmeye calışılması
9- Dinlenmeye ve stres ortamınının etkisini azaltan faaliyetlere ailenin tamamının katılması
10- Cocuğun motivasyonunu ve moral durumunu artıracak kişilerle sık sık goruşturulmesi
11- Uzun donemde stres etkeninin etkileri acısından uyanık olmak
12- Cocuğa gosterilen hoşgoru sınırlarını bu donem icin (stres etkeni gecene kadar) artırmak (bu arada uygunsuz olarak gorulen davranış problemleri konusunda dikkatli olmak )
13- Cocuğun olaylar karşısındaki duygusal ifadelerine değer vermek ve onları bazı konularda doğrular cercevesinde rahatlatmaya calışmak
14- Cocuğa ayırılan vaktin artırılarak ona olan desteğin her iki ebeveyn tarafından olmasını sağlamak
15- Daha onceden tahmin edilebilen stres etkenleri icin onceden bazı tedbirleri almak ve cocukları bu olaylara hazırlamaya calışmak