Cocukların gosterdiği uyum ve davranış sorunlarının nedenlerinden birisi de anababalarının onlara uygun sınırlar koymamalarıdır. Bazı ailelerde disiplin yok gibidir. Cocuğun tum davranışları hoşgoruyle karşılanır. “Cocuktur yapar”, “O daha cok kucuk yuklenmeyelim” duşunceleriyle cocuğa sınırsız haklar tanınır. Cocuk istenmeyen bir şey yaptığında anababa yumuşak bir şekilde “Yapma” measjı verir, defalarca aynı mesajı tekrarladıktan sonra ikna edici nedenler ve acıklamalarda bulunulur. Bu arada cocuk istediği şeyi yapmaya devam etmektedir.
Annebabanın tutumu aşırı hoşgoru ile sert cezalandırmalar arasında gidip gelmektedir. Normalde izin verilmeyen bir davranış, anne babanın uğraşacak zamanı olmadığında ya da keyifleri yerinde olduğunda gormezlikten gelinir. Cocuk nerede durması gerektiğini bilemez. Davranışlarını “Ne zaman yaparsam cezadan kurtulurum” sorusuna gore ayarlar.
Anne babalar kendi ruh durumları, cocuğun yapısı ve cevre koşulları nedeniyle cocuklarına karşı tutarsız davranabilirler. Hicbir evde her zaman tutarlı olmak mumkun değildir. Burada sozu edilen tutarsızlık surekli devam eden tutarsızlıktır. Birgun gormezlikten gelinen davranış, ertesi gun ağır ceza goruyorsa, annenin yaptığını baba bozuyor ya da babanın verdiği cezaya anne karşı cıkıyorsa, tutarsızlık gercekten vardır. Tutarlı olmayan yaklaşım gevşek ve katı tutumların tum sakıncalarını taşır. Cocukların sorumluluk almalarını engeller hem de onları aşırı deneme ve isyana teşvik eder.
Tutarsız yaklaşım icinde annelerin sık başvurduğu yollardan birisi de acındırma yoludur. “Beni cok uzuyorsun”, “Sizin yuzunuzden hasta oldum”, “Beni birazcık seviyorsan yapma” diyerek cocuğun soz dinlemesini sağlamaya calışan anneler vardır. Bu yolla cocuk endişelenir ama yine soz dinlemez hatta daha hırcın davranır.
Butun gun bağıran, azarlayan, soylenen anneler vardır. Cocuk davranışını annenin ses tonuna gore ayarlamayı oğrenmiştir. Anne en yuksek ses tonuyla bağırmadan soz dinlemez. Babaya şikayet etmek, babanın ofkesiyle korkutmak da diğerbir tutarsız yaklaşım orneğidir. Akşam baba eve gelinceonce cocukların butun gun yaptıkları anlatılır daha sonra “Bu seferlik affet babası bir daha yapmayacağına soz versin” denilerek babayla cocukların arasına girilir. Cocuk uyarıların uygulanmayacığını oğrenir, ertesi gun aynı senaryo tekrar yaşanır.
Uygulanması sakıncalı olan ama anababaların sık başvurduğu yontemlerden birisi de cocuğa kusmektir. “Konuşma benimle, ben senin annen değilim”, “Git başka anne bul” cumleleriyle cocuğu yola getirmeye calışmak ve bunu uzun sure surdurmek cocuğa kusmeyi oğretir. Cocuk tedirgin olur ve annenin kendisiyle barışması icin elinden geleni yapar. Sonunda zaten vicdanı rahat olmayan anne hicbirşey olmamış gibi barışır. Bazen anne cocuk arasındaki birliktelik kusluk oncesinkinden daha yakın olur.
Bir disiplin aracı olarak soz edilmesi uygun olmayan ama gunumuzde halen uygulanmakta olduğu icin uzerinde durulacak bir yontem dayaktır. Dayak bir anlık ofke ile başvurulan, coğu kez amacını aşan bir cezadır. Oğretici değeri olmayan, etkisi kısa suren bir yıldırma yontemidir. Dayak yiyen cocuklar coğunlukla neden dayak yediklerini unuturlar. O gun babasının kendisini dovduğunden yakınan bir cocuğa o gun neler olduğu sorulduğunda, olayı hatırlamadığını soyleyecektir. Aklında kalan tek şey dayak yemiş olduğudur.
Disiplin, bir eğitim aracı olarak duşunulduğunde korkutma, utandırma, gururunu kırma gibi kavramlarla ic ice olmamalıdır. Disiplinin iki temel amacı vardır; Birincisi, cocuğa anlaşılır, kesin ve sınırları olan, guvenli bir ortam sunmaktır. Bu ortam cocuğun sağlıklı gelişimi icin gereklidir. Disiplinin ikinci amacı ise, cocuğun kendi kendini yonetme yeteneği yani ozdenetim kazanmasıdır. Cocuk denetim altında değilken de oğrendiklerini uygulayabilmeli, kurallara uymayı surdurebilmelidir. Anababası yanındayken kurallara uyan, ama denetim kalkınca cığrından cıkan cocuk ozdenetim yeteneği kazanmamış demektir.
Bazı anababalar, disiplini, sorun olduğu zamanlarda başvurulacak uygulamalar olarak gorurler. “cocuğum soz dinlemediği zaman ne yapmalıyım?”, “Bana vurduğu zaman ben de ona vurabilir miyim?”, “verdiğimiz hicbir ceza işe yaramıyor, ne yapacağımızı şaşırdık” ifadeleri bu bakış acısını tanımlar. Bu anababalar icin disiplin, acil durumlarda dokunulması gereken bir alarm duğmesidir. Boyle bir disiplin anlayışı eğitici değil cezalandırıcıdır. Onceden bir hazırlık yoktur, olay anında tepkisel yaklaşılır. Bu duruma gelmemek icin disiplin, yaşamın bir parcası olarak gorulmeli, “sorunları onceden onlemek icin neler yapmamız gerekiyor” sorusuna yanıt aranmalıdır.
Anababaların etkili ve kesin sınırlar koyamamasının bir nedeni de cocuklarının sevgisini kaybetme korkularıdır. Cocuklar anababanın bu korkusunu hissederler ve sınırlarla karşılaştıklarında onları sevmemekle tehdit ederler. “sen kotu bir annesin, senden nefret ediyorum”, “cok acımazsızsın, beni hic sevmiyorsun” gibi cumlelerle annebabaya geri adım attırmayı başarırlar. Hicbir cocuk sınırları isteyerek, memnuniyetle kabul etmez. Cocuğun kural koyan anababaya “Bu kuralları benim iyiliğim icin koyduğunuzu biliyorum, iyi ki kurallarınız var” demesini beklemek yanlıştır. Anababa olmanın zor taraflarından birisi de konulan kurallar nedeniyle cocuğun kızgın olmasını tolore edebilmek ve geri adım atmamaktır. Cocuğuyla yakın birliktelik kurmayı onunla “arkadaş” gibi olmakla karıştıran anababalar da vardır. Arkadaşlık ilişkisinde eşitlik vardır, taraflar biribirlerine oneride bulunabilir, kararlar uzlaşarak alınır, yaptırım yoktur. Onerilen şey istenirse yapıluır, istenmezse yapılmaz. Oysa cocuklar icin evde tutarlı kurallar ve sınırlar koyan, sevgi ve destek veren bir anababa gereklidir. Anababa sınırını koymalı, cok memnun olmasa bile uygulamaya devam etmelidir.
Disiplin İcin Onemli İlkeler
1. Tutarlılık disiplin icin en onemli ilkelerden biridir. Anababa cocuğu uygun olmayan bir isteğine birkac kez “Hayır” dedikten sonra sonunda “Evet” diyorsa, cocuk ısrar etmesinin işe yaradığını oğrenecektir.
2. Anababanın sozbirliği ve işbirliğ yapması disiplin icin gereklidir. Anne cocuğa “Dışarı cıkmadan once oyuncaklarını topla” dediğinde baba “Bırak gitsin, arkadaşları bekliyor” diyorsa cocuk işine gelen kuralları dinleyecektir.
3. Anababa davranışlarıyla cocuğa ornek olduğunu unutmamalıdır. Anne baba oğrettikleri kuralları kendilerinin de sergiliyor olması gerekir. Kardeşine vurduğu icin cocuğunu doven bir baba “kimsenin kimseye vurmaması gerekir” kuralını once kendisi bozmuş olur. Cocuklar anababaların birbirilerine nasıl davrandıklarını gozlemlerler.
Eşini surekli eleştiren ya da ona alaycı bir şekilde yaklaşan bir babanın yanında cocuğun kardeşine olumlu ve saygılı davranması beklenemez.