Cocuklarda ‘hayır’ donemi, 1 yaştan hemen sonra başlar. Bazı cocuklarda bu sure kısadır ve kendini cok hissettirmez. Bazı cocuklarda ise cok uzun sureli ve şiddetli olabilir. Bu donemin normal ve sağlıklı bir donem olduğunu, cocuğun birey olabilmesinde ve kendisini ifade edebilmesinde onemli bir yer tutttuğunu unutmamak gerekir. Bu donemi kolay ve sağlıklı gecirebilmek icin nelere dikkat etmemiz gerektiğini gozden gecirelim:
Onunla konuşurken, ondan birşey yapmasın veya yapmamasını isterken, bir birey olduğunu, kendi kararlarını kendisinin verebildiğini ve bizler gibi onun da direktiflerden hoşlanmadığını unutmayın.
Hayatıyla ilgili kararları kendisinin verebildiğini duşunmesini sağlayın. ‘Yemeğini televizyon izlerken mi yemek istersin, yoksa benimle birlikte masada mı yemek istersin’ gibi bir mesaj, kararlarına saygı duyulduğunu duşundurecektir. Boyle bir mesajla onu yemeğe davet etmeniz ‘hayır, yemek yemek istemiyorum’ gibi bir yanıt alma olasılığınızı da azaltır.
Ona karşı negatif bir tutum icine girmeyin, olabildiğince az ‘hayır’ deyin. Siz ona ne kadar negatif bir tutumla yaklaşırsanız, o da size o kadar nefatif bir tutumla yaklaşacaktır. Siz ona ne kadar cok ‘hayır’ derseniz, o da size o kadar cok ‘hayır’ diyecektir.
Negatif cumleler kurmaktan da kacının. Yapılmasını istediğiniz şeyi olabildiğince pozitif cumleler kullanarak ifade etmeye calışın. ‘Ayakkabılarını cıkart’ demek yerine, ‘Terliklerimizi giyelim haydi’ demek daha etkilidir.
Mesajlarınızı, ‘hayır’ yanıtı alamayacak şekilde iletin. ‘Sutunu ic’ yerine, ‘sutunu balıklı bardağınla mı, yoksa kupanla mı icmek istersin’ şeklinde mesajınızı iletin.
‘Hayır’ dediğinde, onunla alay etmeyin, kucumsemeyin, gulmeyin, onunla inatlaşmayın, ona kimin guclu olduğunu ispat etmeye calışmayın, sinirlenmeyin ve asla ona ceza vermeyin.
Aranızda cıkan sorunu ortadan kaldırmaya calışmak yerine, uzlaşmacı bir tavırla cozum uretmeye calışın ve onu da cozum uretmeye davet edin.


Kurallar cocuğun ruh sağlığını bozar mı?
İnatlaşma doneminde olması cocuğunuza hic ‘hayır’ demeyeceğiniz anlamına gelmez. Cocuğunuza zaman zaman kısıtlamalar, yasaklar koymak zorundasınız, bunun cocuğunuzun ruh sağlığını bozmasından korkmayın. Dikkat edilmesi gereken en onemli şey koyduğunuz yasakların gerekli olduğundan emin olmanızdır. Gereksiz konularda da yasaklamalar getiriyorsanız, bir sure sonra cocuğunuza cok fazla ‘hayır’ demeye başlarsınız. Bu da cocuğunuzda, hem bağımsızlığının elinden alındığı, hem de her şeyi yanlış yaptığı hissini uyandırmaya başlar. Her iki duygu da onun kendine olan guvenini sarsar ve onu rahatsız eder. Bu yuzden, oncelikli olarak ‘hayır’ demeniz gerekenlerin listesini yapın, bunlar dışında da gereksiz zamanlarda ve durumlarda ‘hayır’ dememeye ozen gosterin. Ayrıca, aşırı kurallarla buyuyen cocukların, kuralları koyan yetişkinler yanlarında olmadığı zamanlarda bu kuralları ihlal etme eğilimi duyduklarını da unutmayın.

Kurallara uyumu nasıl kolaylaştırabiliriz?
Cocukların kurallara uygun davranmalarını ve kurallardan daha az rahatsız olmalarını sağlamanın en iyi yolu bu kuralların gerekcesinin acıklanması ve kuralların cocuklarla birlikte konmasıdır. Bazı kuralların anne-babalar icin de konduğunu bilmek cocuğu rahatlatır ve kurallara uyumunu kolaylaştırır. Cocuk anne-babasının sırf kendisine muhalefet olmak icin değil, onun iyiliğini istedikleri icin bazı kurallar koyduğunu bilmelidir.
Yasakladığınız şeyleri yapmaya kalktığında, nazikce ona yasakladığınız şeyi yeniden hatırlatın ve yapabileceği alternatif bir şey onerin. Orneğin yemekten once gofret yemek istiyorsa, ‘yemekten once gofret yenmez’ demek yerine ‘yemekten once gofret yersen yemeğini yemek istemeyebilirsin, ama istersen bu gofreti saklayabiliriz ve yemekten sonra yiyebilirsin’ diyerek ona alternatif bir gofret yeme zamanı sunabilirsiniz. Veya duvarları ciziyorsa, ‘duvarı cizme’ demek yerine, ‘duvarları cizersen duvarlar kirlenir, ama eğer istersen sana kağıt verebilirim veya cizmen icin duvara kağıt yapıştırabilirim’ diyebilirsiniz. Boylece, hayırlarınız onu daha az rahatsız edecek, bağımsızlığının elinden alındığını duşunmeyecek, onun isteklerinize onem verdiğiniz duşunecek, kuralların gerekcelerini oğrenecek ve sizinle catışmaya girmeyecektir.
Yasaklara uymadığında cezalandırmak yerine, kurallara uyduğunda onu odullendirin. Odul veriken de ‘benim oğlum soz dinler, annesinin her dediğini yapar’ gibi sizin ustunluğunuzun altının cizildiği bir cumle kullanmak yerine ‘sen harikasın, bunu ne guzel yaptın’ gibi onu onayladığınızı belirtir bir cumleyi tercih edin. Onun yanında başkalarına, cocuğunuzdan ovguyle sozedin.
Ondan olumsuz bir davranış beklentisi icinde olmadığınız mesajını verin. ‘Bıcaklarla oynamamak gerektiğini unuttun sanırım, unutmasaydın tehlikeli oldukları icin oynamazdın zaten biliyorum. Onları tekrar cekmeceye bırakacağın icin teşekkur ederim’ gibi bir mesaj ‘sana kac kere soyledim, bıcaklarla oynama’ gibi bir mesajdan cok daha sağlıklıdır ve cocuğunuzun uyumunu kolaylaştırır.