Koronaviruse karşı geliştirilen aşılar ne kadar etkili? Cocuklar aşı olacak mı? Hamileler neye dikkat etmeli? Bu aşılar helal mi? Milyonlarca hayat kurtarması umut edilen aşılarla ilgili merak edilen soruların yanıtları: İngiltere ve ABD'nin ardından AB uyesi ulkeler de onumuzdeki gunlerde koronaviruse karşı aşı kampanyalarını başlatıyor. BioNTech-Pfizer ortaklığında geliştirilen ve Comirnaty adı verilen aşı, AB'nin onayını aldı. Moderna tarafından geliştirilen aşının da gelecek haftalarda onay alması bekleniyor. Aşıların, hayat kurtarması, koronavirus salgınıyla mucadelede donum noktası olması umut ediliyor. Bununla birlikte, kafalarda oluşan sorulara uzmanların verdikleri yanıtları, haberimizde derledik.
Aşılar arasındaki farklar neler?

Hem BioNTech-Pfizer ortaklığında hem de Moderna tarafından geliştirilenler aşılar, mRNA teknolojisiyle geliştirildi. Bunlar, resmi makamlar tarafından kullanım icin onay almayı başaran ilk aşılar. Bu aşılarla, insan vucudundaki hucrelerde, viruste yer alan proteine ozgu proteinlerin uretilmesi sağlanıyor. Bağışıklık sistemi boylelikle virusu tanıyor, antikor uretiyor, virusle mucadele edebiliyor."
Bu aşılar, insan vucudundaki hucrelerde, viruse ait proteinlerin benzerlerinin uretilmesini sağlıyor. Boylelikle bağışıklık sistemi tepki olarak antikor uretiyor, virusle mucadeleye geciyor.
Onaylanmış bu iki aşı arasındaki en onemli fark, Moderna aşısının 30 gune kadar normal bir buzdolabında saklanabiliniyor olması. BioNTech-Pfizer aşısının ise eksi 70 derecede muhafaza edilmesi gerekiyor. Kullanıma hazır hale getirilen bu aşı ayrıca 5 gunu gecmeyecek şekilde normal bir buzdolabında da saklanabiliyor. Aşı neden sadece aşı merkezlerinde ya da mobil ekipler tarafından yapılacak?
Planlamalar, bu aşıya en cok ihtiyac duyanlara gerekli onceliğin sağlanabilmesi hedefiyle yapıldı. BioNTech aşılarının eksi 70 derecede muhafaza edilmesi ve etkisini yitirmeden yapılması onem taşıyor. Bu nedenle, aşının aşılama merkezlerinde, mobil ekipler tarafından da yaşlılar ve bakım evlerinden yapılması ongoruluyor. En azından bu aşamada, aşıların ev doktorlarına dağıtımı soz konusu değil.
Bir kez mi iki kez mi aşı olunacak? Hem Moderna hem BioNTech-Pfizer aşısının, uc hafta arayla iki doz yapılması gerekiyor. İlk doz olarak hangi aşı yapıldıysa, ikinci dozun da aynı ureticinin aşısı olması gerekiyor. Aksi yonde araştırmalar yapılmadığı icin herhangi bir risk alınmaması oneriliyor. Koronavirus gecirmiş olanlar da aşı yaptırmalı mı?
Covid-19'u atlatmış olanlar aşı yaptırabilir ve yaptırmalı da. Cunku bir kez enfekte olmuş kişilerin ikinci kez bu viruse yakalanıp hasta olmayacaklarının bir garantisi yok, en azından bu konuyla ilgili henuz yeterli duzeyde araştırmalar bulunmuyor. Herkes aşı olabilecek mi? Dunyada herkesin aşı olabilmesi icin yıllara ihtiyacımız var. En gelişmiş ulkelerde bile her isteyenin aşı olabilmesi en az 2022 yılını bulacak.
Orneğin Almanya'da, 2021 yılının ilk ceyreğinde 13 milyon doz aşının yapılması planlanıyor. Her kişiye iki doz yapılması gerekiyor. Dolayısıyla ilk ceyrekte aşının yapılabileceği kişi sayısı Almanya nufusunun onda birine ancak tekabul ediyor. Dunyanın 7 milyar 800 milyonluk nufusuna yetecek kadar aşının uretilmesi zaman alacak. Ama en azından en cok risk altındaki kişiler ve yaşlıların bir bolumu, 2021 yılının yazına kadar korunabilecek.
Aşı, hangi durumlarda yapılmamalı?
Koronavirus hastalığını halen gecirmekte olanlara, grip olanlara ya da ateşli herhangi bir soğuk algınlığı olanlara aşının yapılmaması gerekiyor. Bu durumda bulunan hastalara aşının yapılabilmesi icin oncelikle tekrar sağlıklarına kavuşmalarının beklenmesi gerekiyor. Aynı kural, karantinadaki kişiler icin de gecerli. Bu kişilerin oncelikle karantina surelerini doldurmaları ve aşıyı ancak koronavirus olmadıklarının anlaşılması uzerine yaptırmaları mumkun.
Ayrıca doktorların, kimi kişilerin aşının yapılmasına engel teşkil edebilecek bir diğer hastalığı olup olmadığını değerlendirmesi gerekiyor. Yine aşıda yer alan bazı maddelere alerjisi olanların da bu aşıları olmaması gerekiyor. Bu arada bahar alerjisi, saman alerjisi olanlar ile kimi gıda urunleri ve hayvanlara alerjisi olanların aşı olmasında sıkıntı olmayacağı belirtiliyor. Diyabet hastası, aşırı kilolu ve zayıf bağışıklık sistemi olanların da aşı olması gerektiğine, koronavirusun bu grupta yer alan kişilerde cok daha ağır seyrettiğine dikkat cekiliyor.
Cocuklar aşı olabilecek mi?
Bugune kadar onaylanan aşıların sadece 16 yaşından buyuk gencler ve yetişkinlere yapılmasına izin verildi.
Hamileler neye dikkat etmeli?
Uzmanlar mRNA aşılarının hamile kadınlar ve doğmamış cocukları icin risk teşkil etmesine ihtimal vermese de, bu konuda hayvanlar uzerinde yapılan testler henuz devam ediyor. Aşının ne tur yan etkileri olabilir?
Aşı olanların coğunluğunda hafif ve orta duzeyli, ancak gecici bazı yan etkiler ortaya cıkabiliyor. Bunların, aşının yapıldığı yerde şişme, baş ve eklem ağrıları, titreme nobeti, yorgunluk ya da ateş gibi yan etkiler olduğu belirtiliyor. Yan etkilerin, aşı yapıldıktan sonraki uc gun icinde ortaya cıktığı ve iki gun icinde hafifleyerek yok olduğu aktarılıyor. Ağır komplikasyon halindeyse aşı olanların doktora başvurmaları gerekiyor. Pek cok ulkede, bu durumun, onay veren makamlara bildirilmesi gerekiyor.
Korona aşısından sonra, bir başka aşıyı olmak icin kac gun beklemeliyim?
Koronavirus aşısı olduktan sonra, grip, kabakulak, kızamık ya da tetanoz gibi aşıların yapılması icin en az 14 gun beklenmesi gerekiyor. Aynı şey tam tersi icin de gecerli. Orneği grip aşısı olduysanız, koronavirus aşısı icin 14 gun beklemeniz gerekiyor. Bu kural tedbir amaclı uygulanıyor. Doktorlar bu aşıların eşzamanlı yapılmasının sorun yaratmayacağı goruşunde olsa da konuyla ilgili henuz bir bilimsel calışma yok. Bu nedenle bu tedbire uyulması isteniyor. Aşılar helal mi? Bu soruya ilahiyatcıların yanıt vermesi daha doğru olabilir ancak uc uretici firma, Pfizer, Moderna ve AstraZeneca, Times of India'nın sorusuna yanıt vererek, aşılarının herhangi bir domuz urunu icermediğini acıkladılar. Aşı olduktan sonra mesafe kurallarına uymaya devam etmek zorunda mıyım? Evet. Aşılar viruse karşı yuzde 95 oranında koruma sağlasa da, aşı olmuş kişilerin de genel hijyen ve mesafe kurallarına uymaya, maske takmaya devam etmeleri gerekiyor. Aşının ne kadar sureyle koruma sağlayabildiği konusunda bir calışma yok. Ayrıca bu aşıların, virusun gercekten de yayılmasını onleyip onlemeyeceğini de zaman gosterecek.
Fabian Schmidt
(c)
Kaynak: Deutsche Welle