Ulkede afet ve acil durumların oncesinde gerekli tedbirlerin alınması, bu durumlar yaşandığında etkin mudahale edilebilmesi ve sonrasında iyileştirme calışmalarının yapılması amacıyla kurulan Afet ve Acil Durum Yonetimi Başkanlığı (AFAD) 11. yılını kutluyor.
AA muhabirinin AFAD'dan aldığı bilgiye gore, Turkiye'de doğal afetlere ilişkin politikalar, ilk olarak 1939'da meydana gelen Erzincan Depremi sonrası geliştirilmeye başlandı.

Konuyla ilgili ilk kapsamlı yasal duzenleme, 1959'da 7269 sayılı "Umumi Hayata Muessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun"un cıkarılmasıyla yapıldı.
Afetlerle ilgili yasal duzenlemeler, 1988'de devletin tum imkanlarının afet bolgesine en hızlı şekilde ulaşmasını ve afetzede vatandaşlara ilk mudahalenin en etkin şekilde yapılmasını sağlamak amacıyla cıkarılan "Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yonetmelik" ile devam etti.
Afet yonetimi Marmara Depremi ile değişti
Turkiye'de afet yonetimi ve koordinasyonunda donum noktası ise 17 Ağustos 1999'da meydana gelen Marmara Depremi oldu.
Buyuk can kaybına ve geniş caplı hasara neden olan deprem, Turkiye'de afet yonetiminin gozden gecirilmesi zorunluluğunu acı bir şekilde gosterdi.
Eş gudum sağlanması gereken kurumların afetlerle ilgili yetki ve sorumluluklarının yeniden tanımlanması ihtiyacı, afet ve acil durumlarda yetki ve koordinasyonun tek elde toplanmasını zorunlu hale getirdi.
Bu doğrultuda, afetlerle ilgili gorev yapmak uzere değişik tarihlerde kurulan İcişleri Bakanlığına bağlı Sivil Savunma Genel Mudurluğu, donemin Bayındırlık ve İskan Bakanlığına bağlı Afet İşleri Genel Mudurluğu ve donemin Başbakanlığına bağlı Turkiye Acil Durum Yonetimi Genel Mudurluğu kapatıldı.
Başbakanlığa bağlı Afet ve Acil Durum Yonetimi Başkanlığının kurulmasıyla afet yonetimi ve koordinasyonuna ilişkin yetki ve sorumluluklar tek catı altında toplandı.
Faaliyetlerine 17 Aralık 2009'da fiilen başlayan AFAD, Cumhurbaşkanlığı Hukumet Sistemi ile ilgili duzenlemeler sonucu 15 Temmuz 2018'de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile İcişleri Bakanlığına bağlandı.
"Butunleşik Afet Yonetimi Sistemi"
Turkiye'de, AFAD'ın kurulmasıyla afet yonetim modelinde "kriz yonetimi"nden "risk yonetimi" anlayışına gecildi.
"Butunleşik Afet Yonetimi Sistemi" olarak adlandırılan bu model, afet ve acil durumların sebep olduğu zararların onlenmesi icin tehlike ve risklerin onceden tespiti, afet olmadan once meydana gelebilecek zararları onleyecek veya en aza indirecek onlemlerin alınması, etkin mudahale ve koordinasyonun sağlanması ve afet sonrası iyileştirme calışmalarının bir butunluk icerisinde yurutulmesini ongoruyor.
Afet ve acil durumlara ilişkin tek yetkili kurum olan AFAD, afet ve acil durumun niteliği ve buyukluğune gore Dışişleri, Sağlık, Ulaştırma ve Altyapı gibi ilgili bakanlıklar ve Genelkurmay Başkanlığının yanı sıra sivil toplum kuruluşlarıyla da iş birliği icinde calışıyor.
AFAD, ulusal alandaki calışmalarının yanı sıra afet ve acil durumların yaşandığı bircok ulkenin de yardımına koşuyor. Bu ulkelerde arama kurtarma faaliyetlerine katılan AFAD ekipleri, aynı zamanda ihtiyaca gore insani yardım calışmaları da gercekleştiriyor.
Vatandaşın yardımına koştular
AFAD, 81 ilde doğrudan valiliklere bağlı İl Afet ve Acil Durum Mudurlukleri ile 11 ildeki Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Mudurlukleri aracılığıyla afetlerin onlenmesi ve zararlarının azaltılması, afetlere mudahale edilmesi ve afet sonrası iyileştirme calışmalarını 7 gun 24 saat esasına gore surduruyor.
Ulke genelinde bu yıl AFAD ekipleri, 3 bin 11 olaya mudahale etti.
Ekiplerin mudahale ettiği olaylar arasında, kişinin mahsur kalması, kaybolması, ulaşım kazası, KBRN (kimyasal, biyolojik, radyolojik, nukleer tehditler) ve kişinin boğulması olayları one cıktı.
Bu olaylara mudahale eden AFAD personeli tarafından 1404 kişi sağ olarak kurtarıldı.
58 ulkeye yardım eli uzatıldı
AFAD, arama kurtarma faaliyetlerinin yanı sıra savaş, kuraklık ve aclık gibi nedenlerle zor koşulların yaşandığı ulkelerin yardımına da koştu.
Bu kapsamda, AFAD aracılığıyla Turkiye, son 11 yılda 58 ulkeye 4,5 milyar liranın uzerinde insani yardım gonderdi.
AFAD ekiplerinin en cok insani yardım ulaştırdığı ulkeler Suriye, Somali, Filistin, Pakistan ve Bangladeş oldu.
Turkiye, AFAD koordinasyonunda yuruttuğu insani yardım faaliyetlerinden dolayı uluslararası raporlarda adından "en cok yardım yapan ulke" olarak bahsettirdi.
Risk azaltma planları devreye alınıyor
AFAD'ın 2020'de hazırladığı en onemli proje, ulusal bazda Turkiye Afet Risk Azaltma Planı (TARAP) ve bunun yerel bazdaki karşılığı İl Afet Risk Azaltma Planları (İRAP) oldu.
2018'de yururluğe giren Turkiye Afet Yonetimi Strateji Belgesi ve Eylem Planı (TAYSB) kapsamında hazırlanan TARAP ve İRAP'larla afet risklerinin belirlenmesi, her turlu tedbirin topyekun alınarak bu risklerin onlenmesi ve azaltılması icin yol haritası cizildi.
Planlarla afetlere direncli şehirler oluşturmak, toplumun afetlere duyarlılığını artırmak, afet kaynaklı can ve mal kaybını en aza indirmek, mukerrer yatırımların onune gecmek ve risk azaltma calışmalarında surekliliği sağlamak amaclanıyor.
İRAP'ın ilki Kahramanmaraş'ta uygulamaya konuldu, diğer illere ilişkin planların da 2021'in sonuna kadar hayata gecirilmesi hedefleniyor.
İRAP'lardan alınacak sonucların akabinde TARAP'ın tamamlanması bekleniyor.
- Gonulluluk Sistemi
Afet risklerinin azaltılması calışmalarında toplumun afetlere duyarlılığını artırmayı hedefleyen AFAD'ın, bu alanda hayata gecirdiği projelerin başında Gonulluluk Sistemi geliyor.
Bu kapsamda AFAD Gonulluluk Sistemi'ne, 3 Ocak 2019'dan bugune kadar 242 bin 153 kişi katıldı.
Ayrıca yurt genelinde 1111 deprem gozlem istasyonu bulunan AFAD, ulkenin en buyuk, Avrupa'nın ise ikinci buyuk deprem gozlem ağına sahip merkezi konumunda bulunuyor.
AFAD Deprem İzleme ve Değerlendirme Merkezinde 2020'de yurt icinde ve ulke sınırlarına yakın kesimlerde meydana gelen yaklaşık 34 bin depremin cozumu gercekleştirildi.
Kaynak: Anadolu Ajansı / Orhan Onur Gemici