Uludağ Universitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakultesi (İİBF) Uluslararası İlişkiler Bolum Başkanı Prof. Dr. Tayyar Arı, "Turkiye, sadece kendisi icin değil, dostları icin de onem taşıyan bir ulke haline geldi. Artık kendisine guvenenleri yarı yolda bırakmıyor" dedi.
Orta Asya'da yaşanan son sureci değerlendiren Uludağ Universitesi İİBF Uluslararası İlişkiler Bolum Başkanı Prof. Dr. Tayyar Arı, Eski Azerbaycan Cumhurbaşkanı Ebulfez Elcibey'in 1993 yılında Kelbecer'de katliam yapıldığı zaman ifadesine dikkat cekti. Tayyar Arı, "Oradaki sivillerin kurtarılması icin Turkiye'den ve cevresindeki ulkelerden cok sayıda helikopter istemişti. Ancak hicbir komşu devlet boyle bir yardımda bulunmadı. Sadece sivillerin boşaltılması icin istendiğini belirtmişti. O gunden bugune cok ciddi bir gelişme yaşandı. O gun 4-5 tane helikopteri tahsis edemeyen Turkiye, bugun butun varlığı ile Azerbaycan'ın arkasındadır. Bu tabi ki Turkiye'nin geldiği noktayı da gostermektedir. Ayrıca, uzun yıllar Sovyetler Birliği'nin dağılıp dağılmadığının belli olmadığı yıllardı. Dağıldı da 'Kızıl Ordu yeniden iş başına gecer mi' endişesinin olduğu bir surecti. 1900'lu yıllarda ayrıca Rusya korkusu vardı. Orta Doğu'da Amerika ile ilişkilerimizde daha rahat hareket ederken, Orta Asya ve Kafkaslar'da bir cekingenlik vardı. Turkiye şu an sahip olduğu askeri imkanlarla bu cekingenliği uzerinden attı. Ozellikle son 10 yılda Azerbaycan'ın arkasında olduğunu tum dunyaya gosterdi. Dolayısıyla tum bolgedeki ulkeler şunu biliyor ki, Azerbaycan ile ilişkilerinde kotu niyetli bir yaklaşım Turkiye tarafından buyuk bir destekle karşılık verileceğini artık biliyor. Azerbaycan ve Turkiye artık 2 devlet bir millet anlayışıyla hareket etmektedir. Bu sadece bir slogan değildir. Belki son zamanlarda Rusya'nın catışma surecinde cekingen ve tarafsız kalmasının altında yatan sebep budur. Cunku Turkiye'yi karşısında bulacaktır. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in bir ifadesinde, 'F-16'lar Baku'de hazır bekliyor. Bir saldırı olması durumda onları havada gorebilirsiniz' demişti. Bu Azerbaycan'ın bile Turkiye'nin desteğine ne kadar guvendiğini gostermektedir. Son zamanlarda Amerika tarafından Azerbaycan'a ciddi ambargolar uygulanmıştı. Hic silah satılmıyordu. Bu bağlamda da Turkiye'nin verdiği silahlar cok onemlidir. Aynı zamanda Turkiye'nin bolgede oyun değiştirici ve sonucu belirleyici aktor olduğunu da gosterdi. Katar'daki askeri varlığınız Basra Korfezi'ndeki dengelerde Turkiye damgasıdır. Aynı şekilde Kızıldeniz, Afrika, Somali, Kuzey Afrika, gibi bolgelerde askeri unsurlarla Turkiye oyunu belirliyor. Turkiye'nin askeri imkanları ve kapasitesi, kar topu gibi buyumektedir. 1990'lı yılların Turkiye'sinin milli geliri 100 milyar dolar civarındayken, şimdi 800 milyar dolarlık bir rakamdan bahsediyoruz. Askeri bağlamda da dışa bağımlılığın, ancak yuzde 15'lere duşen bir Turkiye var. O zamanlarda yuzde 100'e yakın bir bağımlılığımız vardı. Bugun her şeyini kendi ureten bir ulkedir. Turkiye caydırıcı kapasitesi yuksek bir ulke olarak sadece kendisi icin değil, dostları icin de onem taşıyan bir ulke haline geldi. Artık Turkiye kendisine guveneni yarı yolda bırakmıyor" şeklinde konuştu.
Turk Cumhuriyetlerinin, bu surecte biraz bekle gor politikası izlediklerini belirten Arı, "Halen bolgede Sovyetler Birliği'nden kalan Rusya korkusu var. Cunku Rusya dunyanın 3 buyuk ulkesinden bir tanesidir. Cevresini de arka bahce olarak goruyor. Dolayısıyla boyle olunca, Turk cumhuriyetleri de biraz cekiniyor. Ancak Turkiye'nin verdiği desteğin ne kadar onemli olduğunu gorduler. Turkiye'nin caydırıcı gucunun ne kadar etkili olduğunu gorduler. Bundan sonra Turkiye ve bolge ulkeler arasındaki yakınlaşmayı hızlandıracağını ve guclendireceğini duşunmekteyim. Turkiye bolge ilişkilerinden buradan daha ileriye doğru gidecektir. Cunku Rusya ile ABD arasındaki denge politikası izleniyordu. Turkiye 3'uncu plandaydı. Rusya'yı sadece ABD'nin durduracağını duşunuyorlardı. Ancak son gelişmeler gosterdi ki, Turkiye artık bolgede soz sahibidir. Bolge ulkeleri artık ABD'nin guvenlik sağlayıcı olarak bolgede varlık gosteremeyeceğinin farkına vardı. Turkiye yeni bir guvenlik alternatifi olarak hizmet vermektedir. Korfezi, Kızıldeniz'i, Kuzey Afrika ve Suriye'deki denkleme bakalım. Barış Pınarı harekatı bolgesinden, ABD ister istemez geri cekildi. Cunku Turkiye'nin kararlılığı karşısında başka seceneği kalmamıştı. Belli bir alan hakimiyeti sağladık. Turkiye, 'kimsenin toprağında ve toprak butunluğunde gozumuz yok' diyor. Ama başkalarının bu coğrafyada gozu var. Turkiye bu topraklarda olmaz ise kendi ulke butunluğunu de sağlayamaz. Artık Turkiye kendi guvenliğini 786 bin kilometrekare olarak gormuyor. ABD, kendi guvenliğini oyle sağlıyor. Devlet olmanın tek şartı, sınırlarınızın otesinde savunma yapmaktır. Kendi sınırlarınız icerisinde savunacağım demeniz eski bir gelenektir. Artık bu gecerli değildir. Turkiye artık dunyanın yeni koşullarına gore yeni bir kimlikle ortaya cıkıyor. Artık Turkiye eski Turkiye olmadığını haykırıyor. Bu da herkesi rahatsız eriyor. Ancak bunu da kabul etmek zorunda kalıyorlar. Turkiye bugun NATO'da olmasa NATO'nun anlamı olmaz. Turkiye kendi icin yaşayan bir ulke değildir. Dostları icin de buradayım demektedir" diye konuştu.
ABD secimlerinin ardından radikal bir değişiklik olacağını duşunmediğin belirten Arı, "ABD icin her zaman İsrail'in guvenliği birinci planda gelmektedir. ABD bolgeye bakarken İsrail odağından bakar. Bunu cumhuriyetcilerin veya demokratcıların olması fazla değiştirmez. Sadece cumhuriyetciler, daha rahatsız edici politikalar surdururler. İsrail'in onunu acarlar ve sınırlamazlar. Demokratlar ise daha olculu hareket etmektedirler. ABD icin Kudus'un başkent olarak tanınması noktasında bir değişiklik olmayacağını ABD Başkanı Joe Biden ifade etmişti. NATO'yu guclendireceğini soylemişti. Eğer NATO'yu guclendirecekseniz, bunu Turkiye'siz yapamazsınız. O zaman gelip 'nerede kaldık' diyeceksiniz? Turkiye onune baksın. Her acıdan biz kapasitemizi arttıralım. Biz demokrasinin kitabını yazalım. Cevremize de model ulke haline geleceğimizi duşunuyorum. Onumuze baktığımız surece, ABD'nin veya diğer ulkelerin ne yaptığı onemli değil" dedi. - BURSA
Kaynak: İhlas Haber Ajansı