AIDS i tespit eden cip,
turk bilim adamlarının buluşları
Turk bilim adamı Utkan Demirci muthiş bir buluşa imza attı. AIDS i 5 saniyede tespit eden cip geliştirdi.Harvard Tıp Fakultesi ve Harvard-MIT Sağlık Bilimleri ve Teknoloji Enstitusu'deki laboratuvarında nano ve mikro teknolojiler uzerine calışan Asistan Profesor Utkan Demirci'nin geliştirdiği ucuz, taşınabilir, herkesce kolaylıkla uygulanabilecek testler, onumuzdeki yıllarda marketlerde yerini alacak.
Demirci'nin geliştirdiği cihazlarla sperm kalitesi ve sayısı yarım saat icinde, HIV/AIDS ise birkac dakikada teşhis edilebilecek, hastaların virus yuku olculebilecek.
Universite giriş sınavında ilk 100'e girerek Boğazici Universitesi Elektrik-Elektronik Fakultesi'ni kazanan Utkan Demirci, 1 yıl okuduktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı bursuyla Amerika Birleşik Devletlerinde (ABD) bulunan Michigan Universitesi'ne kabul edildi. Lisans eğitimini derece ile tamamlayan Demirci, yuksek lisansını yaptığı Stanford Universitesi'nde doktorasını da aldı. Demirci, 2006 yılında AIDS hastalığının parmaktan alınan kanla birkac dakika icinde teşhisine yonelik geliştirdiği 10 centlik tek kullanımda atılabilir 'Biyonano Cip' ile dikkat cekti. Bu calışmasıyla, Massachussetts Institute of Technology-Technology Review Magazine tarafından biyoteknoloji alanında dunyayı değiştirecek olan ilk 35 bilim adamı arasında gosterilen Demirci, bir yıl sonra aynı proje ile TUBİTAK, TTGV ve TUSİAD tarafından her yıl başarılı bilim adamlarına verilen Teknoloji Odullerinden ''Nanoteknoloji, Biyoteknoloji ve Nanobiyoteknoloji Onur Odulu''ne layık goruldu.
Muhendislik eğitimini nano ve mikro teknolojilere yonlendiren ve ozellikle global sağlık sorunlarının erken teşhisi uzerine calışan 34 yaşındaki Asistan Profesor Demirci, calışmalarını Harvard Tıp Fakultesi Bigham Kadın Hastanesi ve Harvard-MIT Sağlık Bilimleri ve Teknoloji Enstitusu'nde kurulan kendi laboratuvarında, 40 kişilik ekibiyle surduruyor.
Geliştirdiği nanociplerin, hic teknik eğitim almamış kişilerin bile kolayca kullanabileceği şekilde, taşınabilir, pille calışır, tek kullanımlık olmasına dikkat eden Demirci, urunlerin birkac doların altında bir maliyetle hastalara ulaşmasını amaclıyor.
VİRUS YUKUNU TESPİT EDEBİLECEK
Demirci, 2006 yılında HIV/AIDS icin geliştirdiği ve hastalığı birkac dakika icinde test edebilen biyocipi daha da geliştirerek hastanın virus yukunu de tespit edebilir hale getirdi. Yaklaşık 4 yıldır uzerinde calıştığı biyocipi gecen yıl Tanzanya'da 115 hasta uzerinde deneyen Demirci'nin elde ettiği sonuclar bilimsel olarak yayımlandı.
Dunyadaki 30 milyonun uzerinde HIV'li hasta icin 2006 yılında geliştirdiği, hastalığın parmaktan alınan kanla birkac dakika icinde teşhisine yonelik bir liralık test cihazını geliştiren Demirci, aynı testle hastanın bağışıklık sistemini gozetlerken, virus yukunu de tespit edebilir hale getirdi.
Demirci, daha once masa buyukluğunde aletlerle yapılan testlerle ilgili şunları soyledi:
''Dağın başındaki hasta insanlara da bunları ulaştırmak gerekiyordu. Afrika'da milyonlarca insan gunluk 1 doların altında gelirle yaşıyor. Biz Tanzanya'da nanocipin kolay calışabilir olduğunu gosterdik. Bununla birlikte HIV hastalarında CD4 hucrelerinin sayısı duştuğu zaman bağışıklık sistemi gorev yapamıyor. HIV'den olmasa da belki bir soğuk algınlığından oluyorlar. O yuzden bağışıklık sistemini devamlı gozlemlemek lazım.
Başka bir probleme daha dikkati cektik. Sadece bağışıklık seviyesini değil hastanın kanında ne kadar virus olduğunu da bilmek gerekiyor. Buna virus yuku diyorlar. Virus yuku daha pahalı bir test. 200 dolarlık bir test ve sonuc almak 6 saatle - 2 gun arasında suruyor. Biz aynı benzer fikirleri kullanarak parmak ucundan alacağımız bir damla kanla acaba birkac dakika icinde hastanın virus yukunu soyleyebilir miyiz diye bakıyoruz. Virus yuku hastalığın anneden cocuğa gecişinde cok onemli. Hamile kadınlarda virus yukunu duşuk tutmak onemli. Ozellikle yoğunlaştığımız alan HIV'de virus yukunu bulmak.
'Biz bunu masa buyulukluğunde koskocaman bir aletle değilde daha kolay şekilde cebimizde taşıyabileceğimiz aletlerle yapabilir miyiz' diye yola cıktık. 4 senedir calışmalar devam ediyor. En son kucuk taşınabilir bir portatif yaptık. Oyle bir hale getirdik ki kucuk cep telefonunun kamerası ve geliştirdiğimiz mikrocip ile laboratuvar test sonucu almanız mumkun.
Sonucu diğer aletlerin altın standardı ile karşılaştırdık, sonucları yan yana koyduk. Sonuclar, toplaması gereken datayı gosteriyor.''
ERKEK KISIRLIĞI İCİN UMUT VEREN GELİŞME
Demirci'nin nano teknolojiyle geliştirdiği ciplerin başka sağlık uygulamaları da var. Bu cipleri kullanarak sperm sayısı, hızı, kalitesi 30 dakikada oğrenilebiliyor. Evde uygulanabilen basit duzeneği anlatan Demirci şu bilgileri verdi:
''Erkek kısırlığında problemlerin bir kısmı sperm sayısının azlığından kaynaklanıyor. Hastanelerde sperm sayısı olcen aletler var. Bunlar da embriyojistin yapacağı calışmalar. Biz geliştirdiğimiz cipte mikrokanallara spermleri koyup, sayısını, hızını, kalitesini hızlı şekilde tespit ediyoruz. Bir insandan aldığımız kucuk bir sperm orneğinde sperminin yuzde kacı kaliteli, yuzde kacı kalitesiz, olu ya da sperm konsantrasyonu yuksek mi az mı bunları kolayca soyleyebilen ve hızlı sonuc verebilecek aletler geliştirdik. Bizim yaptığımız teknolojiler cok kucuk boyutta calışabildiği icin cok az spermi bile ayrıştırabiliyoruz. Oligospermik denilen sperm sayısının duşuk olduğu durumlarda, ozelikle o kadar kotu sperm arasından iyi olan bir iki taneyi almak icin damlacık testleri var. Orada iyi spermi secmek de, teknisyenin yeteneğine kalmış birşey. Bizim testimizde teknisyenin işini kolaylaştıracak şekilde kaliteli spermin yuzerek kotu spermlerden ayrılmasını sağlıyor. İyi spermler cok az sayıda bile olsalar yuzerek diğerlerinden ayrışabiliyorlar.
Hastanın 100 spermi varsa ve 10 tanesi yuzebiliyorsa, bunu buyuk hacimlerde ayrıştırmaya kalktığınız zaman iyi spermleri almak mumkun olmuyor. Biz mikrocip ve kamera kullanıyoruz. Spermi mikrocipin başına koyuyoruz, spermler iyiyse yuzuyorlar. İyi spermler mikrocipteki kanalda hızlı iyi gidiyorlar. Yarım saat sonra baktığımızda tum iyi spermler kanalın sonunda oluyor. Onları oradan cekiyoruz. Mikrocipin altındaki kamera ile hem spermi gozlemlemiş, hem karakterize etmiş, hem de kaliteli spermi ayrıştırmış oluyoruz.''
AA