Meme Kanserinden Nasıl Korunursunuz?


Kanser onleme, kanser ortaya cıkma riskini azaltan onlemlerdir. Kanserin onlenmesiyle, bir topluluk veya populasyondaki yeni kanser vakalarının sayısı azaltılmış olur. Bunun, kansere bağlı olumleri de azaltması umut edilmektedir.

Yeni kanserleri en başından onlemek icin araştırıcılar risk faktorleri ve koruyucu faktorleri araştırmaktadırlar. Kanser ortaya cıkma riskini arttıran herhangi bir şey kanser risk faktoru; bu riski azaltan herhangi bir şey ise kanserden koruyucu faktor olarak adlandırılır.

Kanser risk faktorlerinden bazıları engellenebilirken bazıları engellenemez. Orneğin, hem sigara icme hem de bazı genlerin ailesel gecişi bazı kanser turleri icin risk faktorleridir, ancak sadece sigara icme onlenebilir. Duzenli egzersiz ve sağlıklı beslenme bazı kanser turleri acısından koruyucu faktorlerdir. Risk faktorlerini ortadan kaldırmak ve koruyucu faktorleri arttırmak kanser riskinizi azaltır; ancak, bu asla kanser olmayacağınız anlamına gelmez.

Kanserleri onlemek icin farklı yollar uzerindeki calışmalar devam etmektedir:

Yaşam tarzı ve beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi
Kansere yol actığı bilinen şeylerden uzak durulması
Prekanseroz durumların tedavisi veya kanserin ortaya cıkışının onlenmesi icin ilac kullanılması.
Risk faktorlerinden uzak durulması ve koruyucu faktorlerin arttırılması meme kanserini onleyebilir.

Kanser risk faktoru taşıyan kişilerin coğunda kanser ortaya cıkmamaktadır. Doktorlar bir kişide kanser ortaya cıkarken diğerinde neden ortaya cıkmadığını her zaman acıklayamamaktadır. Sizin icin yararlı olabilecek kanser onleme yontemleri hakkında doktorunuzla veya sağlık danışmanınızla goruşunuz.

Aşağıdaki risk faktorleri meme kanseri riskini arttırabilir:

Ostrojen (endojen)

Endojen ostrojen vucut tarafından uretilen bir hormondur. Vucutta kadın cinsiyet ozelliklerinin ortaya cıkmasına ve surdurulmesine yardımcı olur. Uzun sure ostrojene maruz kalmak meme kanseri riskini arttırabilir. Kadınların adet gordukleri yıllarda ostrojen duzeyleri en yuksektir. Bir kadının ostrojen maruziyeti aşağıdaki durumlarda artar:

Erken adet gorme: Adet dongulerinin 11 yaş veya daha kucukken başlaması meme dokusunun ostrojene maruz kaldığı sureyi uzatır.
Gec menopoz: Adet gorulen yıl sayısı ne kadar fazla ise meme dokusunun ostrojene maruz kaldığı sure o kadar artar.
Gec gebelik veya hic gebe kalmama: Gebelik sırasında ostrojen duzeyi daha duşuk olduğundan, ilk gebeliği 35 yaşından sonra olan veya hic gebe kalmamış kadınlarda meme dokusu daha fazla ostrojene maruz kalır.
Hormon replasman tedavisi / Hormon tedavisi

Vucut dışında, laboratuvarda uretilen hormonlara ekzojen hormonlar adı verilir. Menopoza girmiş veya yumurtalıkları alınmış kadınlarda eksik olan ostrojeni yerine koymak icin; ostrojen, progestin veya her ikisi birden verilebilir. Bu tedaviye hormon replasman tedavisi (HRT) veya hormon tedavisi (HT) adı verilir ve aşağıdaki yollardan biriyle uygulanır:

Kombinasyon HRT/HT’de ostrojen ile progesteron veya progestin bir arada kullanılır. Bu tur bir HTR/HT meme kanseri riskini arttırır.
Sadece ostrojen tedavisi, histerektomi yapılan kadınlara uygulanabilir. Bu tur bir HRT-HT’nin meme kanseri riskini arttırıp arttırmadığı bilinmemektedir.
Radyasyon Maruziyeti

Kanser tedavisi icin goğus bolgesine radyoterapi uygulanması, tedaviden 10 yıl sonra başlamak uzere, meme kanseri riskini omur boyu arttırır. Meme kanseri riski, radyasyon dozuna ve uygulandığı yaşa bağlı olarak değişir. Ergenlikte uygulanan radyoterapi sonrası risk en yuksektir. Orneğin, Hodgkin hastalığı tedavisi icin 16 yaşında, ozellikle goğus ve boyun bolgesine uygulanan radyoterapi, meme kanseri riskini arttırmaktadır.

Bir memedeki kanseri tedavi etmek icin uygulanan radyoterapinin, diğer memede kanser riskini arttırmadığı gorulmektedir.
BRCA1 ve BRCA2 genlerindeki kalıtsal değişiklikler nedeniyle meme kanseri riski artmış olan kadınlarda akciğer filmi cekimi gibi radyasyon maruziyeti, ozellikle 20 yaşından once meydana geldiyse meme kanseri riskini daha da arttırabilir.

Obezite

Obezite, hormon replasman tedavisi almayan menopozdaki kadınlarda meme kanseri riskini arttırmaktadır.

Alkol

Alkol alımı meme kanseri riskini arttırmaktadır. Tuketilen alkol miktarı arttıkca risk duzeyi de artmaktadır.

Kalıtımsal Risk

BRCA1 ve BRCA2 genlerinde bazı kalıtsal değişiklikler olan kadınlarda meme kanseri riski daha yuksek olup; ozellikle erken yaşta meme kanseri ortaya cıkabilir.

Aşağıdaki koruyucu faktorler meme kanseri riskini azaltabilir:

Egzersiz

Haftada dort saat veya daha uzun sure egzersiz yapılması hormon duzeylerini duşurerek meme kanseri riskini azaltır. Egzersizin meme kanseri riskine etkisi, menopoza girmemiş, normal veya duşuk ağırlıktaki kadınlarda en yuksektir. Egzersiz sırasında kemik ve kas yaralanmaları olabileceğinden gerekli onlemler alınmalıdır.

Ostrojen (maruziyetin azaltılması)

Bir kadının meme dokusunun ostrojene maruz kaldığı surenin azaltılması meme kanserini onleyebilir. Aşağıdaki yollarla ostrojen maruziyeti azaltılabilir:

Gebelik: Gebelik sırasında ostrojen duzeyleri duşuktur. Yirmi yaşından once 40 haftalık gebeliği tamamlayan kadınlarda meme kanseri riskinin daha duşuk olduğu ortaya cıkmıştır.
Emzirme: Emziren kadınlarda ostrojen duzeyi duşuk seyreder.
Yumurtalık ablasyonu: Ostrojen uretiminin gercekleştiği organlar olan yumurtalıkların birinin veya her ikisinin de alınması ile vucuttaki ostrojen uretimi buyuk oranda azaltılabilir. Ayrıca, yumurtalıkların urettiği ostrojen miktarını azaltmak amacıyla ilaclar da kullanılabilir.
Gec adet gorme: İlk adetin 14 yaşında veya daha sonra gorulmesi, meme dokusunun ostrojene maruz kaldığı yılları azaltır.
Erken menopoz: Kadının adet gorduğu yıl sayısı ne kadar az ise meme dokusunun ostrojene maruz kaldığı sure de o kadar kısadır.
Secici ostrojen reseptor modulatorleri

Secici ostrojen reseptor modulatorleri (SERM’ler) vucuttaki bazı dokularda ostrojen gibi etki gosteren, ancak diğer dokularda ostrojenin etkilerini bloke eden ilaclardır. Tamoksifen, antiostrojen ailesine ait bir SERM’dir. Antiostrojenler, vucutta ostrojen hormonunun etkilerini bloke ederler. Tamoksifen, yuksek risk taşıyan kadınlarda meme kanseri riskini azaltır. Bu etki, ilac tedavisi bittikten sonraki birkac yıl da devam eder.

Tamoksifen kullanımı diğer bazı ciddi durumların gorulme riskini arttırır; endometrium kanseri, felc, katarakt ve ozellikle akciğer ve bacaklarda kan pıhtılaşması bunlar arasında yer alır. Bunların ortaya cıkma riski yaş ile birlikte artar. Meme kanseri riski yuksek olan, 50 yaşından genc kadınlar tamoksifen tedavisinden en yuksek faydayı gorurler. Bu ilacın risk ve yararları konusunda doktorunuzla goruşunuz.

Raloksifen, meme kanserini onlemeye yardımcı olan bir başka SERM’dir. Osteoporoz (kemik mineral yoğunluğunun azalması) bulunan menopoza girmiş kadınlarda raloksifen kullanıldığında, hem yuksek risk taşıyan kadınlarda hem de duşuk risk taşıyan kadınlarda meme kanseri riskinin azaldığı gorulmuştur. Raloksifen’in osteoporoz bulunmayan kadınlarda da aynı etkiyi gosterip gostermeyeceği bilinmemektedir. Tamoksifen gibi raloksifen de ozellikle akciğer ve bacaklarda kan pıhtılaşması riskini arttırır; ancak, endometrium kanseri riskini arttırdığı yonunde bir bulgu yoktur.

Diğer SERM’ler klinik calışmalarda araştırılmaktadır.

Aromataz inhibitorleri

Aromataz inhibitorleri, meme kanseri oykusu bulunan, menopoza girmiş kadınlarda yeni meme kanseri riskini duşurmektedir. Menopoza girmiş kadınlarda aromataz inhibitorleri kullanıldığında vucutta uretilen ostrojen miktarı azalmaktadır. Menopozdan once ostrojen uretimi yumurtalıklarda ve beyin, yağ dokusu ve cilt gibi dokularda gercekleşmektedir. Menopoz sonrasında ise yumurtalıklar ostrojen uretimini durdururken diğer dokular uretime devam etmektedir. Aromataz inhibitorleri, aromataz adı verilen, vucudun tum ostrojeninin yapımında kullanılan bir enzimin etkisini bloke etmektedir. Aromataz inhibitorleri kullanımının olası zararları arasında osteoporoz ve beyin fonksiyonlarına etkiler (konuşma, oğrenme ve hafıza) yer almaktadır.

Onleyici mastektomi

Meme kanseri riski yuksek olan bazı kadınlar onleyici mastektomi (kanser belirtisi yok iken her iki memenin alınması) yaptırmayı tercih edebilirler. Bu kadınlarda meme kanseri riski azalır. Ancak, bu karar alınmadan once kanser risk değerlendirmesinin yapılması ve kanserin onlenmesi icin uygulanabilecek tum secenekler hakkında bilgi verilmesi buyuk onem taşımaktadır. Onleyici mastektomi bazı kadınlarda anksiyete, depresyon ve vucut imajı ile ilgili endişelere yol acabilir.

Onleyici ooforektomi

Meme kanseri riski yuksek olan bazı kadınlar onleyici ooforektomi (kanser belirtisi yok iken her iki yumurtalığın alınması) yaptırmayı tercih edebilirler. Boylece vucut tarafından uretilen ostrojen miktarı ve meme kanseri riski azalır. Ancak bu kararı vermeden once kanser risk değerlendirmesi yapılması ve danışmanlık hizmeti verilmesi cok onemlidir. Ostrojen duzeyindeki ani duşuş, sıcak basmaları, uyuma gucluğu, anksiyete ve depresyon gibi menopoz belirtilerinin ortaya cıkmasına neden olabilir. Uzun donem etkiler arasında ise cinsel durtude azalma, vajinal kuruluk ve kemik mineral yoğunluğunun azalması yer alır. Bu belirtiler kişiden kişiye buyuk farklılıklar gosterebilir.

Fenretinid

Fenretinid, retinoid adı verilen, A vitamininin bir turudur. Fenretinid, meme kanseri oykusu olan, menopoza girmemiş kadınlara verildiğinde yeni meme kanseri riskini azaltır. Uzun sure kullanıldığında gece korluğu ve cilt rahatsızlıklarına yol acabilir. Fetuse zarar verdiğinden, bu ilacın kullanıldığı surece gebeliğin onlenmesi gerekir.

Aşağıdakilerin meme kanseri icin risk faktoru olmadıkları gosterilmiş veya meme kanseri riskine etkileri bilinmemektedir:

Duşuk

Duşuk ile meme kanseri arasında bir ilişki bulunmamaktadır.

Doğum kontrol hapları

Doğum kontrol hapı kullanımı, mevcut kullanıcılarda meme kanseri riskini hafifce arttırmaktadır. Bu risk zamanla azalmaktadır. En sık kullanılan doğum kontrol hapı ostrojen icerir.

Sadece progesteron iceren, enjekte edilen veya implant olarak yerleştirilen doğum kontrol yontemleri ise meme kanseri riskinde artışa yol acmaz.

Cevre

Yapılan calışmalarda, cevrede bazı maddelere (kimyasallar, metaller, toz ve kirlilik) maruz kalmanın meme kanseri riskini arttırdığını gosteren bir sonuca ulaşılamamıştır.

Beslenme

Beslenme biciminin meme kanseri icin bir risk faktoru olup olmadığı araştırılmaktadır. Duşuk yağ iceren veya meyve ve sebze oranı yuksek bir diyetin meme kanserini onlediği gosterilememiştir.

Aktif ve pasif sigara iciciliği

Aktif sigara icmenin veya pasif iciciliğin (başkasının ictiği sigaranın dumanının solunması) meme kanseri riskini arttırdığı gosterilememiştir.

Statinler

Yapılan calışmalarda statin (kolesterol duşurucu ilaclar) kullanımının meme kanseri riskini etkilediği yonunde bir bulgu elde edilememiştir.

Kaynak : http://www.europadonnaturkiye.org/index.php?cat=6

__________________