Kadın Sağlığı
Kadınlarda İdrar Kacırma Sorunlarına Son

İdrar kacırma pek cok kadının derdi. Ulkemizde de bu sorundan muzdarip olan pek cok kadın var. Bu rahatsızlık nedeniyle başkasının evine bile gitmekten kacınan kadınlar tedaviye başlamakta zorluk cekiyorlar…
Yeditepe Universitesi Hastanesi Uroloji Uzmanı Doc. Dr. Uğur Yılmaz, Pek cok kadının derdi olan “idrar kacırma” sorununun cozulebilir bir sorun olduğunun altını cizerek, kadınların doktora gitmekten cekinmemesi gerektiğini belirtti.
Doc. Dr Uğur Yılmaz, “Kadınlar da yaygın olarak rastlanan “idrar kacırmanın” en cok menopoz doneminde ve cok doğum yapmış kadınlarda gorulduğune dikkati cekerek, idrar kacırmanın kadınlar da daha cok gorulmesinin, kadının pelvik kas yapısının farklılığı ve uretrasının kısa olması gibi nedenlerden kaynaklandığını soyledi.
Yeditepe Universitesi Hastanesi Uroloji Uzmanı Doc. Dr. Uğur Yılmaz, kadınlar da idrar kacırma sorunları ile ilgili sorularımızı yanıtladı.





Gulşen: İdrar kacırma nedir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: İdrarın ani ve istemsiz olarak idrar yolundan dışarı cıkması “idrar kacırma” olarak tanımlanır.
Gulşen: İdrar kacırma ne zaman normal kabul edilir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: İdrar kacırma, tuvalet eğitimi almamış bebekler haricinde normal kabul edilmemelidir. Yaygın inanışın aksine idrar kacırma yaşlanma surecinin normal bir sonucu da değildir. Kadının iş, sosyal ve ozel yaşantısında ciddi sorunlara yol acan idrar kacırma durumunun tedavi edilmesi gereklidir.
Gulşen: İdrar kacırmanın nedenlerinden bahseder misiniz?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: İdrar kacırma, temel olarak iki mekanizmada bozukluk olarak karşımıza cıkabilmektedir. İlk mekanizma mesanenin elastikliğinin yitirmesi ve depolama fonksiyonunda bozulma meydana gelmesi; ikinci temel mekanizma da idrar tutma mekanizmasında rol alan “” adını verdiğimiz yapı ve pelvis taban yapısının bozulması ve dolayısı ile mesane normal olsa da idrar tutamama sorununun olması. Bir de bu iki mekanizmanın birlikte olduğu durumlar da var. Kadınlar da ozellikle hormonal dengelerin menopozla değişmesi ile mesane de ve idrar tutan kaslar da erime olması onemli sebepler arasında. Cok doğum yapmış bayanlar da bu sıkıntılar daha da fazla gorulebiliyor.
Gulşen: İdrar kacırmanın toplumdaki sıklığı nedir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Kadınların %25’inin hayatlarının herhangi bir doneminde idrar kacırdığı tespit edilmiştir. ABD' de yapılan bir calışmada yaklaşık 12 milyon uzerinde kişinin idrar kacırma sorunun olduğu ve 60 yaş uzerindeki kişilerin ucte birinin belirli dereceler de idrar kacırma şikayeti olduğu kabul edilmektedir.
Gulşen: Kac tip idrar kacırma vardır?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Kadınlarda temel olarak 3 tip idrar kacırma gorulmektedir. Bunlardan ilki “stres tip idrar kacırma” olup karın ici basıncın artması ile idrar kacırma gozlenmektedir. Oksuruk, aksırık veya ayağa kalkma ile idrar kacırma olabilmektedir. İkinci tip idrar kacırma “sıkışarak idrar kacırma”dır. Bu tipte idrar sıkışıklığı hissedildiği an tuvalete yetişemeden idrar kacırma olmaktadır. Burada temel sorun mesane de olabilir. Ucuncu tip olarak bu her iki tipin birlikte olduğu “karışık tip” idrar kacırma vardır. Bu uc temel tip idrar kacırma sorununun dışında bir de norolojik hastalıklarla birlikte olan idrar kacırma vardır ki, klinikte cok değişik şikayetlerle karşımıza gelebilmektedir.
Gulşen: İdrar kacırma tipinin onemi var mı?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: İdrar kacırma tipi ozellikle verilecek tedavi acısından onem arz etmektedir. Mesela, sıkışma tipinde idrar kacırmada ameliyat yerine oncelikle ilac tedavileri veya davranışcı tedaviler denemek gerekebilir. Bu tip hastalara ameliyat yapıldığında şikayetler daha da fazla artabilmektedir.
Gulşen: İdrar kacırmanın hangi tipte olduğuna nasıl karar verilir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Oncelikle cok detaylı hastalık oykusu almak gereklidir. Bu oyku sırasında idrar kacırma tipi aşağı yukarı belli olur. Ama kesin olarak tip belirlemek icin “urodinami” dediğimiz testi yapmak gerekebilmektedir.
Gulşen: Urodinami hakkında bilgi verir misiniz?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Urodinami mesaneye yerleştirilen cok kucuk ve ozel yapımlı bir sonda ile mesane fonksiyonlarının değerlendirildiği bir testtir. Test sırasında ozel olarak hazırlanmış bilgisayar sistemi kullanılıp mesane ici basınclar olculmekte ve idrar kacış anında veya oncesinde mesane durumu değerlendirilebilmektedir.
Gulşen: Urodinami’nin nasıl yapılması gerekir? Urodinami sonucunda ne bulunuyor?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Testin mutlaka steril koşullarda ve bu işte kendisini yetiştirmiş kişilerce yapılması gereklidir. Test oncesi mesane icerisine cok kucuk caplı ufak bir sonda yerleştirilir. Buna benzer bir sonda da rektum icine yerleştirilir. Daha sonra yavaş yavaş belirli bir hızda mesane icine steril serum verilir. Bu esnada mesane ici basınc olculmektedir. Hastanın idrar hissedişi ve oksurukle idrar kacırıp kacırmadığı, kacırma olursa hangi basıncta kactığı ve mesane kapasitesi ile ilgili cok onemli bilgiler elde edilebilir. Bunun yanında, mesanede anormal kasılmalar olup olmadığına bakılır. İdrar kacırma sebebi mesanenin davranışı ile ilgili olabilir veya sinir sistemi hastalıkları sonucu mesane bozuklukları bulunabilir. Urodinami testiyle bunlar tespit edilebilir.
Gulşen: İdrar kacırmanın hangi tipinde ne tur tedavi uygulanmaktadır?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Eğer idrar kacırma sebebi sinir sistemi bozukluklarından kaynaklanıyorsa oncelikle cok iyi bir sinir sistemi değerlendirmesi yapmak gereklidir. Hastanın tek sorunu idrar kacırma olmayabilir. Cinsel sorunlar veya barsak sorunları da beraberinde seyredebilir. Tedavide sadece idrar kacırmaya yonelik yaklaşım yanlıştır. Mutlaka hem barsak hem de cinsel fonksiyonları beraberinde irdelemek gerekir. Uygulanan tedaviler arasında davranışcı yontemler, ilac tedavileri, pelvis taban kaslarını guclendiren egzersizler ve gerekirse ameliyatlar sayılabilir. Biz ameliyat yapmadan once ameliyatsız yontemlerin denenmiş olmasına onem veriyoruz. Her idrar kacırma sorununda ameliyat yapılması uygun değildir. Eğer, pelvis taban kaslarında gevşeme mevcutsa oncelikle pelvik taban kaslarını guclendiren egzersizlerle başlamak gerekir. Eğer başarılı olunamazsa ve pelvik taban kaslarına ilaveten idrar tutma mekanizmasında gevşeme varsa o bolgeyi guclendiren ameliyatlar yapılabilir. Eğer sıkışarak idrar kacırma varsa, coğunlukla mesanede baskılanamayan anormal kasılmalar gorulebilmektedir. Bu durumlarda mesaneyi gevşetici ilaclar kullanmak gerekir. Eğer sıkışma ve stres tip idrar kacırma birlikteyse, yani karışık tip idrar kacırma varsa, yine ilac tedavisiyle başlamak lazım. İlac tedavisine elektriksel uyarım tedavileri ve fizik tedavi eklemek gerekebilir.
Gulşen: Tedavinin şekli neye gore belirleniyor?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Tedavinin şekli oncelikle idrar kacırma tipine gore değişmektedir. Burada urodinamik incelemenin onemi cok buyuktur. Tam anlamıyla genital muayene yapmak gereklidir. Biz burada norolojik muayeneyi de ekliyoruz. Genital bolge duyusu ve o bolgeye ait refleksleri mutlaka değerlendirmek lazım. Gerekirse ileri seviyede norofizyolojik incelemeler yapmak lazım. Bunlar ne yazık ki her merkezde yapılmıyor. Urodinami testi yapılmadan eğer aşırı aktif mesane tablosu varsa oncelikle bir tedavi denenebilir. Eğer tedaviden fayda gorulurse, urodinami yapılmadan da devam edilebilir. Ama, karışık tip idrar kacırma veya stress tip idrar kacırma sebebiyle ameliyat duşunuluyorsa mutlaka urodinami yapmak lazım. Bir de hastanın durumuna gore de tedavi şekli değişir. Hastanın yaşı, fizik durumu ve beklentileri cok onemli tabii ki.
Gulşen: İlacla tedavi yontemini ne kadar uygulamak gerekiyor?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: İlac tedavisini cok uzun sure uygulamak gerekebiliyor. Hatta bazı ilacların omur boyu kullanılması gerekebilir. Bu bilgileri hastayla mutlaka paylaşmak lazım. Eğer ilac tedavisi ile uzun sure iyileşme sağlanmışsa, bir ara ilac kullanmadan sıkıntılar tekrar gozden gecirilebilir. İlac kullanırken pelvik kas rehabilitasyonu yapılmışsa, ilacı kesip rehabilitasyonun etkili olup olmadığını değerlendirmek uygun olabilir.
Gulşen: Egzersiz tedavisi nedir ve ne işe yarar?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Ozellikle pelvik taban kaslarında gevşeme varsa hastaya Kegel egzersizleri denilen egzersizleri oneriyoruz. Temel olarak pelvis taban kaslarının guclendirmesi amaclanıyor bu egzersizlerde, fakat egzersizlerin anlaşılması bazen guc olabiliyor. Boyle durumlarda, “biofeedback” tekniği dediğimiz tekniği kullanarak hastalara pelvis taban kaslarının nasıl kasılması gerektiğini oğretiyoruz. Bu egzersizler ile etkili tedavi sağlanabiliyor. Bu gibi durumlar da tedavi sona erse dahi hastaların egzersizlere devam etmelerini oneriyoruz. Egzersizlerin idrar tutma etkisinin yanı sıra cinsel fonksiyonlarda da olumlu etkilerinin olduğu biliniyor. Ayrıca diğer pelvik organların sarkmalarını engellediği biliniyor. Bu sebeple de Kegel egzersizlerini sıklıkla uygulamayı tavsiye ediyoruz.
Gulşen: FES tedavisi nedir? Ne işe yarar ve ne kadar sure ile yapılır?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Fonksiyonel Elektrik Stimulasyon (FES) duşuk doz elektrik akımları ile pelvis taban kaslarını kuvvetlendirmek icin kullanılan bir yontemdir. Genellikle haftada 2 kez her seansı 20–30 dakika suren 6–8 haftalık sureyle yapılır. Bazı durumlarda mesane icerisine de uyarılar verilmektedir. Temel olarak mesane etrafındaki kasların gucunu artırmak ve aynı zamanda mesane kasının uyarılabilirliğini azaltmak amacıyla FES kullanılmaktadır. Elektrik akımı rahim ve mesane kaslarını aralıklı olarak kasarak kuvvetlendirir ve istem dışı kasılmalarını onler. Her tip idrar kacırma da başarı sağlanabilmektedir. Fes tedavisi pelvik organ sarkmalarında, gebelikte, vajinal atrofi, vajinal enfeksiyon, kardiak aritmi ve kalp pili olanlar da “uygulanmamaktadır”.
Gulşen: Manyetik sandalye tedavisi nedir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Manyetik sandalye pelvis kaslarını belli aralarla manyetik alan ile uyaran ozel bir sandalyedir. Hasta sandalyede 20 dakika sureyle giysileri ile oturur. Her tip idrar kacırmada etkili olduğu gosterilmiştir. Haftada 2 kez 8–10 hafta uygulanmaktadır. Manyetik sandalye tedavisi “kalp pili olan hastalara, spirali olanlara ve ciddi kalp ritim bozukluğu olanlara uygulanmamaktadır”. İdrar kacırma problemi yanında orgazm problemlerinde, gaz, gayta kacırmada, kronik pelvik ağrıda da manyetik sandalye tedavisi uygulanmaktadır.
Gulşen: Ameliyat dışında uygulanan tedaviler de başarı neye bağlıdır.
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Bu tedavilere başlamadan once hastaya fonksiyon bozukluğu cok iyi anlatılmalıdır. Yaşam bicimini, sıvı alımı ve beslenmesini hekimin onerileriyle yeniden duzenlemesi gerekebilmektedir. Hasta pelvik taban egzersizlerini gerekirse feedback yontemi kullanarak hekim kontrolunde oğrenmelidir ve daha sonra bu egzersizleri yaşamının bir parcası haline getirmelidir. Bu tip tedavilerde başarı hasta uyumuna ve motivasyonuna bağlıdır.
Gulşen: Ameliyat hangi durumlarda yapılır ve yapılma amacı nedir? Yapılan ameliyatlarda başarı oranı nedir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Ameliyatlarda amac sarkmış idrar torbası ve idrar yolunu normale dondurmek, rahimde sarkma varsa bunu duzeltmek ve genital bolge kaslarını daha guclu hale getirmektir. Eğer stres tip idrar kacırma varsa ve bazı karışık tip idrar kacırma durumlarında idrar tutmayı sağlamak icin ameliyat yapmaktayız. Kegel egzersizleri gibi ameliyatsız yontemler faydalı olmadığı zaman da ameliyat yapmak gerekebilmektedir. Sıkışarak idrar kacırma durumunda genellikle ameliyat onermiyoruz. Bu sebeple cok iyi bir urodinamik inceleme ameliyat oncesi şarttır. “Eğer mesane sarkması var ama idrar kacırma yoksa”, bu durumlarda yapılan duzeltme ameliyatlarından sonra “idrar tutamama gorulebilmektedir”. Dolayısı ile genital organ sarkması ve idrar tutma mekanizmalarının birlikte ele alınması lazımdır. Ameliyatlar kişiden kişiye değişikler gosterebilmektedir. Eskiden yapılan ameliyatlar duşuk başarı oranları nedeniyle terkedilmiştir. Biz kliniğimizde en sık on, arka duvar onarımları ve bunlarla birlikte stres tip idrar kacırma varsa idrar yolunun altına yerleştirilen bandlarla ameliyatlar yapmaktayız. Yapılan bu tip ameliyatlarda başarı oranları %90–95 arasında değişmektedir. Ameliyatlardaki başarı oranlarını olumsuz etkileyen en onemli neden daha once ameliyat gecirmiş olmasıdır. Bu nedenle hasta cok iyi değerlendirilmeli ve en uygun operasyon secilmelidir.
Gulşen: Tedaviler yapılırken ne kadar sure ile cinsellik yaşanmamalıdır?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Eğer ameliyat dışı yontemler uygulanıyorsa hastanın cinsel aktiviteye devam etmesinde sakınca yoktur. Ama ameliyatlardan sonra 4–6 hafta cinsel aktivite kısıtlamamız oluyor.
Gulşen: Pelvis organ sarkmaları nelerdir ve hangi organlar sarkabilir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Pelvis organ sarkması terimi pelvis icindeki idrar torbası, kalın barsak, ince barsaklar ve rahmin vajene doğru sarkması icin kullanılır. Bazı ileri durumlarda bu organların sarkışı ile vajen dışarı donmektedir. İdrar torbası, kalın barsağın son kısmı (rektum), rahim ya da rahmi alınan kişilerde vajen kubbesi, ince barsaklar ve ileri vakalarda bu organların hepsi birden vajenin dışa donerek sarkabilir.
Gulşen: Sarkma nasıl anlaşılır? Sarkma olduğunda hangi şikayetler gorulur?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Hastalar genellikle tuvalet yaptıktan sonra temizlenirken kitleyi hissedebilirler; ayrıca, idrar kacırma ve kabızlık olabilir. Bazı durumlarda idrar kesesini tam boşaltamama da olabilir. Bazen buyuk abdest veya gaz kacırma, parmakla vajenden iterek buyuk abdest yapma da gorulebilir. Vajinal gevşeklik nedeniyle cinsel ilişki sırasında hissedememe, partner hoşnutsuzluğu ve orgazm problemleri olabilir. İlişki sırasında ağrı olabilir. İlişki sırasında idrar veya gaz kacırma olabilir.
Gulşen: Sarkmanın nedenlerinden bahseder misiniz?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Sarkma bircok sebebe bağlı olabilir. Genetik faktorlerin de onemli olduğu gosterilmiştir. Gebelik ve doğum, menopoz, şişmanlık, astma ve bronşit gibi akciğer hastakları, kabızlık, ağır işlerde calışma, ağırlık kaldırma ve pelvik organlarla ilgili ameliyat gecirmiş olma onemli sebepler arasında sayılmaktadır.
Gulşen: Sarkmalardan korunmak icin ne yapılması gerekir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Ozellikle şişmanlık, ağır iş yapma veya ağır kaldırmanın onune gecilmelidir. Oksuruk ve kronik akciğer hastalığı onemli sebeplerden olduğu icin sigara icilmemesi onerilir. Kabız kalınmamalıdır. Gebelikler doktor kontrolunde olmalı, doğum mutlaka uzman hekim tarafından yapılmalı ve doğumu zorlaştıracak herhangi bir risk faktoru varsa hasta fazla bekletilmeden sezaryen yapılmalıdır. Bu arada spor yapmak, genel vucut sağlığına dikkat etmek ve Kegel egzersizleri sarkmadan korunmak icin cok onemlidir.
Gulşen: Sarkma tedavisinde amac nedir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Tedavi yaparken uc sistemi, yani mesane, barsak ve cinsel fonksiyonlarının hepsini birden ele almak lazımdır. Mesane ve işeme fonksiyonları cok iyi değerlendirilmeli ve anatomik duzeltme yaparken ilave sorunlar cıkarmamak lazımdır. Ayrıca barsak fonksiyonların duzeltilmesi de onemlidir. Sarkma tedavisi yapılırken cinsellikle ilişkili problemlerin ortadan kaldırılması da amaclanmalıdır.
Gulşen: Sarkma tedavisi hakkında bilgi verir misiniz?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Ameliyat yapılamayacak yaşlı hastalarda peserler kullanılmaktadır. Daha genc hastalarda ameliyat yapılmaktadır. Ameliyatlar vajen yoluyla veya karından ya da hem vajen hem de karından yapılmaktadır. İlk ameliyat doğru tanı ve secimle yapılmazsa ikinci operasyonda başarı şansı azalmaktadır; bu sebeple ameliyat secimi cok onemlidir. Karından yapılan ameliyatlarda başarı oranı uzun donemde % 90, vajenden yapılan ameliyatlarda % 70 civarındandır. Her ikisinde de ikinci kez ameliyatlarda başarı oranı duşmektedir.
Gulşen: Doğumdan sonra kadınlar da cinsel isteksizlik problemleri olabiliyor. Bunun sebepleri nelerdir ve ne yapılması gerekir?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Doğum sırasında pelvis kaslarında ve bu bolgeye giden sinirlerde bozulma olabilmektedir. Bu sebeple hissediş bozulmaktadır. Bir sure sonra hissediş yerine gelse de kasılma gucu azaldığından pelvis taban rehabilitasyonuna, mesela Kegel egzersizlerine, erkenden başlamak ve etkili uygulamak gerekir. Bazı ileri vakalarda vajinal rekonstruksiyon gerekebilir. Boyle durumlarda detaylı bir muayeneden sonra operasyonla vajen eski formuna getirilir.
Gulşen: Tıptaki son gelişmelerden bahseder misiniz?
Doc. Dr. Uğur Yılmaz: Son yıllarda idrar kacırma ile ilgili operasyon teknikleri daha da rafine edilmiş ve yeni uretilen bandlar kullanarak hastalara daha az sıkıntı veren ve cabuk rahatlama sağlayan, uzun donemde etkili sonucları olan amaeliyatlar geliştirilmiştir. Bunun yanında, kadın cinsel fonksiyonları hakkındaki bilgilerimiz armaktadır. Eskiden sinir sistemi ile ilgili yeterli değerlendirme yapılamazken son yıllarda genital bolgeye giden sinirlerle ilgili cok detaylı analizler yapılabilmekte ve pelvis taban rehabilitasyonu ile elde edilen başarı cok daha objektif takip edilebilmektedir.
__________________