Kişiliğimizin bir parcası olarak değerlendirilen saclarımızın, bakımı ve şekillendirilmeleri kozmetiğin uğraş alanlarındandır.
Sac dağılım, kalınlık, renk ve yoğunluğu kişilerde genetik olarak belirlenir, yaş ve ırka gore farklılık gosterir.

Sacın buyuk bir kısmını cozunmeyen bir protein olan keratin oluşturur. Keratinde bulunan hidrojen, iyonik ve disulfur bağlarında yapılan değişiklikler ile kozmetik reaksiyonlar gercekleştirilir.
Keratin, diğer proteinlere gore inert bir yapı gosterse de bazı reaktiflerle reaksiyona girebilir. Kaynar su, asitler, alkaliler, oksidan ve reduktor maddeler, saca etki edebilir ve kontrolsuz koşullar altında kullanılırsa, saca zarar verebilir.
Saclar ancak kan dolaşımı ile maddelerin, ozellikle de kukurt iceren aminoasitlerin sac folikulune ulaşması ile beslenebilirler. İlacların, vitamin veya mineral eksikliğinin ve eksik beslemenin sac gelişimini olumsuz yonde etkilemesi de bu şekilde acıklanabilir.
Sac uzamasını ve keratinizasyonunu etkileyen faktorlerin başında besin maddeleri gelir. Protein yetersizliği sacların dokulmesine, incelmesine ve beyazlaşmasına yol acar.
Sacların beyazlanması melanositlerin fonksiyonlarını kaybetmeleri ve sayıca da azalmalarına bağlıdır. Sac kokunde tirozinaz aktivitesinin vavaş yavaş kaybolmasından dolayı da sac beyazlaşabilir. Ayrıca kullanılan sac suları ve ilaclar da sacların renginin değişmesine neden olabilir.
Duzenli sac bakımında temizliğin yanı sıra bakım ile ilgili kozmetik urunlerin bilincli kullanılması, oluşabilecek hasarların azaltılmasına ve sacın iyi bir durumda muhafaza edilmesine yardımcı olacaktır. İlgili urunler baş derisini, sacı veya sac şeklini korumaya yonelik olabilirler.
Bu urunlerden beklenilen etkiler; temizlik, bakım, şeklin değiştirilmesi veya korunması ve sac renginin guzelleştirilmesi şeklinde sıralanabilir.

a) Şampuanlar
Şampuanların kullanım amacı kirliliğin (sebum, ter, kepek, cevresel koşullardan ileri gelen kirlilik, sac kozmetiklerinden kalan artıklar) saca ve saclı deriye zarar vermeden uzaklaştırılmasıdır. Şampuanların temel maddesini anyonik, katyonik, amfoterik veya noniyonik yuzey etken maddeler oluşturur. Yapılarında yuzey etken maddelerin yanında, kıvam verici maddeler, kopuk stabilizatorleri, aktif maddeler, opaklaştırıcı maddeler, koruyucular, renk ve koku maddeleri yer alır.
Yıkama Sonrasında Kullanılan Sac Bakım Urunleri
Yıkama sonrasında kullanılan sac bakım urunleri sac ve saclı deriyi etkileyerek, sacı besleyen, dokulmesini onleyen ve sacların sağlıklı buyumesini sağlayan urunlerdir. Kozmetik acıdan en yaygın gorulen yağlanma, kepek ve sac dokulmesi problemlerine karşı ve sactaki tahribatların giderilmesine yonelik hazırlanmaktadırlar.
Sacta Kalan Sac Bakım Urunleri

Yıkama sonrasında temiz saca uygulanan ve sacta bırakılan bu urunler coğunlukla sıvı emulsiyon şeklinde losyon ve kremlerdir. Jel şeklinde de uretilebilirler.
Kuafor işlemleri, UV ışınları gibi etkenlerle zarar gormuş sacların ve baş derisinin bakımında veya kepeğe karşı ya da yağlı sacların bakımında kullanılırlar. Sacı derinlemesine nemlendirebilmeleri, hucrelere oksijen taşınmasını artırmaları, saclı deride mikro sirkulasyonu hızlandırmaları ve deri lipitlerini azaltmaları istenir.
Kullanım amacları, yıkama sonrası sacların şekil almasını kolaylaştırmak ve verilen şeklin korunmasına yardımcı olmak, ıslak ve kuru haldeki sacın taranabilirliğinin artmasını sağlamak, sactaki statik yuku azaltarak ucuşmasını en aza indirgemek, saca parlaklık vermek şeklinde sıralanabilir. Baş derisi ile ilgili problemlerde (kepeklenme, fazla yağlanma) bakım urunu sacların yanı sıra baş derisine de surulmelidir. Temizlik amacıyla kullanılan urunlerden daha uzun sureli olarak baş derisi ve sac uzerinde bekletildiklerinden etkileri belirginleşmektedir.

Sac Kurleri
İleri derecede tahrip olmuş sac ve sac govdesi icin hazırlanan preparatlardır. Belli aralıklarla ve yıkama sonrasında uygulanır, uygulamanın ardından durulanmayarak, sacta bırakılırlar. Sac uzadıkca, saclı deriden uzak kısımlarda kutikul pulları kalkmaya ve kırılmaya başladığından kutikulde bozulmalar meydana gelir. Bakım maddeleri sacın yıpranmış, kırılmış kısımlarına nufuz ederek etkili olur, sacları dış etkilerden korur, dolgunluk ve hacim verir, elastisite, cekme kuvveti ve doğal ipeksi gorunum kazandırırlar.
Sac kurlerinin en onemli yapı taşları katyonaktif maddelerdir. Gunumuzun polimerik katyonaktif bileşikleri saca sıkı olarak tutunur. Uc ya da dort yıkama boyunca sacta kalan bu maddeler keratin tarafından cekilir ve saca dolgunluk, parlaklık ve şekil alabilirlik gibi fiziksel ozelliklerini yeniden kazandırırlar. Katyonaktif bileşiklerin yanı sıra son zamanlarda silikonlar da (orn. polidimetil siloksan) onem kazanmıştır. Sitrik, tartarik veya laktik asit gibi organik asitlerin ilavesi de etkiyi belirginleştirir. Protein hidrolizatları, bitki ekstreleri ve vitaminler de bu urunlerde yer alan aktif maddelerdir. Bu maddelerin baş derisini besleyici, baş derisindeki kan dolaşımını artıcı etkileri vardır.
Sac Suları (Sac Tonikleri)

Sac tonikleri genellikle sac buyumesini hızlandırmak ya da en azından dokulmesini engellemek amacı ile kullanılmaktadır. Gunumuzde ise ozellikle kepeğe karşı veya genel bakım amacı ile kullanımları on plandadır.
Sactan Durulanan Sac Bakım Urunleri

Cabuk Kurler (Durulama Kurleri) Gunumuzde, cabuk kurler (durulama kurleri) cok kullanılan urunlerdir. Her yıkama sonrası kullanılan bu urunler, genellikle 5-30 dakika arası sacta bekletilirler. Sacı ince bir tabaka halinde kaplayarak bakım yapmanın yanında, sacın şekil almasını da kolaylaştırırlar. Formulleri sac kurlerinin formulleri gibidir daha az yağlı kısım icerirler.
Sac Şeklini Korumak Amacı ile Kullanılan Urunler

Sac şeklini korumak amacıyla kullanılan urunler; jel, sprey veya kopuk şeklinde hazırlanabilir. Temel formullerinde, distile su, alkol, polimerler, yumuşatıcı maddeler, etken maddeler, koruyucu, renk ve koku maddeleri yer alır.
Sac Boyaları

Sac boyaları; sacın rengini değiştirmek veya beyaz saca istenilen rengi vermek amacı ile kullanılır, gecici, yarı sabit ve sabit olabilirler. Gecici boyalar yıkama ile sactan cıkabilen boyalardır. Yarı sabit boyalar zamanla, yıkama etkisiyle sactan cıkar. Sabit boyalar ise yıkama ile cıkmaz, sacta kalırlar.
Saca uygulanan kozmetik preparatlar, gunumuzde birden fazla amaca yonelik kullanım olanağı sunmaktadır. Orneğin, şampuanlar, formullerinde yer alan renk koruyucu, nemlendirici, hacim verici maddeler ve vitaminler gibi ceşitli ilavelerle, temel etkileri olan temizliğin yanı sıra, bakım yapma ozelliği de taşımaktadır. Ancak urunun sacta bırakılma suresi ile orantılı olarak, etki suresinin de kısa olacağı unutulmamalıdır. Yıkama sonrasında kullanılan sac bakım urunleri ise, geniş bir yelpazeye yayılmış olarak, her sac tipine yonelik hazırlanmaktadır.
Sağlıklı gorunumunu ve doğal dengesini korumak icin mutlaka duzenli bir bakıma ihtiyacı olan saclarımız icin yapacağımız en doğru şey, sacın yaşam kaynağı olan sac derisinin de sağlıklı olması gerektiğini unutmamak ve kullanımı kolay, bileşimlerinde nitelikli hammaddelerin yer aldığı kaliteli ve sac yapısına uygun urunleri kullanmaktır.

__________________