Turkiye’de ilk film gosterimi, Bertrand adlı bir Fransızın II.Abdulhamit zamanında, 1896’da, Saray’da yaptığı gosterimler ile başlamıştır. Daha sonraları Fransız firması Pathe’nin temsilcisi Romanya uyruklu Sigmund Weinberg’in yardımlarıyla Beyoğlu yakınlarında halka film gosterilmiştir. Bu filmler genellikle kısa metrajlı belge ve gulduru filmleriydiler. Weinberg, halkın sinemaya gosterdiği ilgiden dolayı, 1908’de, Turkiye’deki ilk sinema olan Pathe Sineması’nı yaptırmıştır.
İlk Turk sinema gosterimi Cevat Boyer ile Murat Bey’in Şehzadebaşı’ nda 19 Mart 1908 de başlattığı gosterimdir.
Daha sonraları Şakir Seden ile Fuat Uzkinay, Turk sinemasının acılışını 6 Temmuz 1910’da gercekleştirirler.
Birinci Dunya Savaşı’nda yedek subay olan Fuat Uzkinay, 14 Kasım 1914'te Turk sinema tarihinin ilk belgesel filmini ceker. “ Ayastefanos'taki Rus Abidesinin Yıkılışı” adı verilen belgesel film 150 metre uzunluğunda ve İTU arşivindedir. Daha sonra, Ordu Sinema Dairesi Başkanlığı'na getirilen Fuat Uzkinay, konulu Turk film cekimlerini de 1918’den sonra yurutmuştur.
İstiklal Harbi yıllarında birkac senaryolu film yapılmışsa da Turk sineması Muhsin Ertuğrul ve Kemal Film ile firmalaşır.
Ateşten Gomlek
Leblebici Horhor
Kız Kulesinde Bir Facia
Sozde Kızlar
Ankara Postası
Karım Beni Aldatırsa
Fena Yol
Aysel Bataklı Damın Kızı
Faruk Kenc ile bilimsel bir tarz geliştiren Turk sineması “Yılmaz Ali ve Dertli Pınar”filmleri ile yeni bir aşama kaydeder.
Baha Gelenbevi’nin “Deniz Kızı ” adlı filmi ile Şadan Kamil’in filmleri, Turk Tiyatrosunu sinema ile birleştirir.
1934’ten sonra Vedat Orfi Bengu'nun Mısır'a giderek bu ulke sinemasının ilk orneklerini vermesi, bizde de melodramın yerleşmesinde etkili olmuştur. Turk sinema izleyicisinin beğenisi melodrama donuk olduğundan, yonetmenler de hızla Mısır filmlerinin uyarlamalarını cekmeye başlamışlardır.
Muhsin Ertuğrul'un yonettiği "Allah'ın Cenneti" adlı filmi turunun en iyi aşk melodramıdır ve sonraki yıllarda bol bol karşılaşacağımız şarkıcı melodramlarının ilk orneğini oluşturur.
1950'li yıllardan sonra, Turk sinemasında "Tiyatrocular Donemi" nden kademe kademe "Sinemacılar Donemi" ne geciş yaşanmıştır. Bu yıllarda sinemaya toplumsal konuların yanında ağırlıklı olarak melodramlar yer alır.
1960'lı yıllarda sinemaya, melodram formuna bağlı, cocuk kahramanların rol aldığı "Sezercik", "Omercik", "Ayşecik" filmleri eklenmiştir.
Arabesk tarzın temellerinin atıldığı fakirlik, sakatlık, karşılıksız aşklar, kader kurbanları vb. dramatik Turk ekolunu yaratmış ve senaryolar aynı uslup ve konuları yıllarca işlemişlerdir.
Kısa zamanda ticari kaygılar sinemasal oğelerin onunu kesmiş, aynı tur filmlerde aynı oyuncular kamera karşısına gecmiştir. Hatta aynı senaryolar, donemin gozde oyuncularıyla defalarca yinelenmiştir.
TURK SİNEMASINDA MELODRAMLARDAN SECMELER
FARUK KENC
Dertli Pınar - 1943
Hayatımı Mahveden Kadın - 1955
Kaybolan Genclik - 1955
OMER LUTFİ AKAD
Vurun *****ye - 1949
Olduren Şehir - 1954
Kardeş Kurşunu - 1955
Beyaz Mendil - 1955
Mechul Kadın - 1955
Kalbimin Şarkısı - 1955
Meyhanecinin Kızı - 1958
Yalnızlar Rıhtımı - 1959
Vesikalı YÂrim - 1968
Kader Boyle İstedi - 1968
Seninle Olmek İstiyorum - 1969
Ruya Gibi - 1971
Bir Teselli Ver - 1971
Mahşere Kadar - 1971
Vahşi Cicek - 1971
Esir Hayat - 1974
MUHSİN ERTUĞRUL
İstanbul'da Bir Facia-i Aşk - 1922
İstanbul Sokaklarında - 1931
Aysel Bataklı Damın Kızı - 1934
Allah'ın Cenneti - 1939
Şehvet Kurbanı - 1940
Kahveci Guzeli - 1941
Halıcı Kız - 1953
MUHARREM GURSES
Zeynep'in Gozyaşları - 1952
İhtiras Kurbanları - 1953
Gunah Kadını - 1953
Bir Şoforun Hayatı - 1954
Gulmeyen Yuzler - 1955
Sazlı Damın *****si - 1956
Yayla Guzeli - 1956
Yetimler Ahı - 1956
Gunah Koprusu - 1956
Oldurduğum Sevgili - 1956
Yavrularımın Katili - 1957
Allah Korkusu - 1958
Bana Gonul Bağlama - 1958
Yavrum İcin - 1958
Sokak Şarkıcısı - 1959
Şehvet Ucurumu - 1959
Baharın Gulleri Actı - 1961
Gonlum Yaralı - 1961
Sokak Kedisi - 1969
METİN ERKSAN
Olmuş Bir Kadının Evrak-ı Metrukes - 1956
Hicran Yarası - 1959
Sevmek Zamanı - 1965
Olmeyen Aşk - 1966
Ayrılsak da Beraberiz - 1967
Sevenler Olmez - 1970
Feride - 1971
Hicran - 1971
Makber - 1971
Sensiz Yaşayamam - 1977
MEMDUH UN
Yetim Yavrular - 1955
Coban Kızı - 1958
Uc Arkadaş - 1958
Kırık Canaklar - 1960
Guneş Doğmasın - 1961
Boş Yuva - 1961
Akasyalar Acarken - 1962
Ağaclar Ayakta Olur - 1964
Namusum İcin - 1965
Vahşi Sevda - 1966
Son Gece - 1967
Yaprak Dokumu - 1967
İlk ve Son - 1968
Gonulden Yaralılar - 1973
Birtanem - 1977
Cevriyem - 1978
HALİT REFİĞ
Yasak Aşk - 1961
Gurbet Kuşları - 1964
Canım Sana Feda - 1965
Kırık Hayatlar - 1965
Aşk Fırtınası - 1972
ERTEM EĞİLMEZ
Senede Bir Gun - 1965
Seni Seviyorum - 1966
Seni Bekleyeceğim - 1966
Olunceye Kadar - 1967
Yaşlı Gozler - 1967
Sevemez Kimse Seni - 1968
Kalbimin Efendisi - 1970
Son Hıckırık - 1971
Yalancı Yarim - 1973
ERTEM GOREC
Kanlı Sevda - 1960
Ayrılan Yollar - 1964
Acı Gunler - 1967
Affet Beni - 1967
Duşman Aşıklar - 1967
Kanlı Hayat - 1967
Alnımın Kara Yazısı - 1968
Aşkım Gunahımdır - 1968
Sabahsız Geceler - 1968
Son Hatıra - 1968
Son Vurgun - 1968
Şafak Sokmesin - 1968
Sahipsizler - 1974
Sevmek - 1974
Analar Olmez - 1976
ULKU ERAKALIN
Butun Sucumuz Sevmek - 1963
Calınan Aşk - 1963
Gecelerin Kadını - 1964
Gozleri Omre Bedel - 1964
Dağ Ciceği - 1965
Dudaktan Kalbe - 1965
Hayatımın Kadını - 1965
Olume Kadar - 1965
Veda Busesi - 1965
Yabancı Olduk Şimdi - 1965
Yıldızların Altında - 1965
Ayrılık Şarkısı - 1966
Omrumce Ağladım - 1967
Kadın Severse - 1968
Olmuş Bir Kadının Mektupları - 1969
Beklenen Şarkı - 1971
Elbet Bir Gun Buluşacağız - 1973
Silemezler Gonlumden - 1974
Ben Sana Mecburum - 1976
Aldırma Gonul - 1978
TALAT ARTEMEL
Sonsuz Acı - 1946
Sonen Ruya - 1948
MEHMET ASLAN
Bir Gonul Oyunu - 1965
Şofor Parcası - 1967
Yaralı Kuş - 1967
Agora Meyhanesi - 1968
Bin Defa Olurum - 1969
Bir Şarkısın Sen - 1969
Kıskanırım Seni - 1970
Allı Turnam - 1971
Aşka Susayanlar - 1972
Tanrım Beni Baştan Yarat - 1974
Aşk Mahkumları - 1976
CUNEYT ARKIN
Sevgili Oğlum - 1977
Kuskum Cicek - 1979
Uc Sevgili - 1979
RuzgÂr - 1980
NATUK BAYTAN
Aşkların En Guzeli - 1964
Affedilmeyen Gunah - 1965
Sırtımdaki Bıcak - 1965
Omur Boyu - 1969
Acı Yudum - 1972
Yuvasız Kuşlar - 1978
Son Sabah - 1978
VEDAT ORFİ BENGU
Gunahım - 1948
Sızlayan Kalp - 1948
Kapanan Gozler - 1950
Allah'tan Bul - 1952
MEHMET DİNLER
Aşkınla Divaneyim - 1967
Kara Duvaklı Gelin - 1967
Yarın Cok Gec Olacak - 1967
Ağla Gozlerim - 1968
Sana Donmeyeceğim - 1969
Sonbahar RuzgÂrları - 1969
Tatlı Sevgilim - 1969
Hayatım Senindir - 1971
Solan Bir Yaprak Gibi - 1971
Unutama Beni - 1974
SUREYYA DURU
Aşk ve İntikam - 1965
Sevgim ve Gururum - 1965
Omrumce Unutamadım - 1971
ORHAN ELMAS
Hayatım Sana Feda - 1959
Bir Yaz Yağmuru - 1960
Bir Bahar Akşamı - 1961
Yalnızlar İcin - 1962
İcimdeki Alev - 1966
Adını Anmayacağım - 1971
Yağmur - 1971
Feryat - 1972
Kara Sevda - 1973
Sensiz Yaşanmaz - 1974
Bitmeyen Şarkı - 1976
Aşkın Gozyaşları - 1978
SIRRI GULTEKİN
Son Şarkı - 1954
Dertli Gonul - 1957
Son Nefes - 1958
Ağlama Sevgilim - 1962
Aşk Guzeldir - 1962
Fakir Bir Kız Sevdim - 1966
Bir Annenin Gozyaşları - 1967
Yıkılan Gurur - 1967
SEYFİ HAVAERİ
Damga - 1948
Gonulden Yaralılar - 1949
Sabahsız Geceler - 1952
Sevda Sahilleri - 1955
Izdırap Kasırgası - 1955
Acı Sevda - 1958
Gonulden Ağlayanlar - 1958
Bir Yavrunun Gozyaşları - 1960
TURKER İNANOĞLU
Senden Ayrı Yaşayamam - 1960
Şafakta Buluşalım - 1961
Kalp Yarası - 1961
Belki Bir Sabah Geleceksin - 1962
Acı Tesaduf - 1966
Bar Kızı - 1966
Ayrılık Saati - 1967
Arkadaşımın Aşkısın - 1968
Aşka Tovbe - 1968
Benim de Kalbim Var - 1968
Son Mektup - 1969
Fadime Cambazhane Gulu - 1970
REMZİ JONTURK
Goklerdeki Sevgili - 1966
Yaralı Kalp - 1969
SAFA ONAL
İnleyen Nağmeler - 1969
Ağlayan Melek - 1970
Buğulu Gozler - 1970
Olunceye Kadar - 1970
Bir Genc Kızın Romanı - 1971
OKSAL PEKMEZOĞLU
Aşkım ve Gunahım - 1963
Nemli Gozler - 1967
Cingene Guzeli - 1968
Sevilmek İstiyorum - 1973
Sevda Yolcusu - 1973
Arabacının Aşkı - 1976
Beyaz Kuş - 1977
NEVZAT PESEN
Aşk RuzgÂrı - 1960
Camsakızı - 1962
İkimize Bir Dunya - 1962
Meyhane Gulu - 1966
DUYGU SAĞIROĞLU
Bitmeyen Yol - 1965
Ben Oldukce Yaşarım - 1966
Her Zaman Kalbimdesin - 1967
Seni Affedemem - 1967
Yanık Kalpler - 1967
HULKİ SANER
Sevmek Gunah mı? - 1958
Aşk Ruyası - 1959
Gece Kuşu - 1960
Bir Demet Yasemen - 1961
Yavru Kuş - 1961
OSMAN SEDEN
İntikam Alevi - 1956
Sonen Yıldız - 1956
Berduş - 1957
Kırık Plak - 1959
Aşktan da Ustun - 1960
İki Aşk Arasında - 1961
Elveda Sevgilim - 1965
Seven Kadın Unutmaz - 1965
Akşam Guneşi - 1966
Calıkuşu - 1966
Hicran Gecesi - 1968
TURK SİNEMASINDA BAZI İLKLER
İlk sinema gosterimi Yıldız Sarayı'nda yapıldı. (1896)
Surekli film gosterilen ilk salon Beyoğlu'nda Sigmund Weinberg tarafından Cinema Pathe adıyla acıldı (1908).
İlk Turk filmi Fuat Uzkinay tarafından cekilen 'Ayastefonos'daki Rus Abidesinin Yıkılışı' (1914).
Afişi basılarak yurdışına satılan ilk Turk filmi Binnaz oldu (1919).
İlk konulu Turk filmleri Sedat Simavi tarafından cekilen 'Pence' ve 'Casus' (1917).
İlk ozel yapım şirketleri Kemal Film (1922) ve İpek Film (1928).
İlk sesli Turk filmi 'İstanbul Sokaklarında' Muhsin Ertuğrul tarafından cekildi (1928).
İlk sansur yonetmeliği Mussolini'nin sansur yasasından esinlenerek hazırlandı ve yururluğe girdi. (1939).
İlk film festivali 'Yerli Film Yapanlar Cemiyeti' tarafından duzenlendi. 'Unutulan Sır' adlı film en iyi film secildi. En iyi kadın oyuncu odulunu Nevin Aypar, en iyi erkek oyuncu odulunu Kadri Erdoğan aldı (1948).
Tiyatro etkisinden cıkan ilk film Kanun Namına'yı Omer Lutfi Akad cekti (1952).
İlk renkli Turk filmi Halıcı Kız Muhsin Ertuğrul tarafından cekildi (1953). Aynı zamanda Muhsin Ertuğrul'un cektiği son filmdi.
Metin Erksan'ın 'Aşık Veysel'in Hayatı' adlı filmi Sansur Kurulu tarafından yasaklanan ilk film oldu.
İlk uluslararası odulu Metin Erksan'ın yonettiği 'Susuz Yaz' aldı. Film Berlin Film Şenliğinde 'Altın Ayı' buyuk odulunu aldı (1964).
Koy hayatını işleyen ilk Turk filmi Beyaz Geceler'i Lutfi Akad cekti (1965).
1970’li yıllardan 1985’ li yıllara kadar Turk sineması TV etkisiyle bir kriz donemine girer ve erotik Turk sineması ile sex furyası donemi başlar. 1990 ve 2000’li yıllarda ise krizden kurtulma ve gercek oykulere dayali realist Turk sinemasına doğru adımlar atılır.
Aslında Turk sineması Turk tiyatrosundan doğarak gelişmiş fakat Turk sinema tarzını ve dilini yaratamamıştır. Bir Fransız ve Rus film tarzından bahsedilebilir. Fakat Turk sinema dili ve tarzından şimdilik bahsetmek mumkun değil. Aynı şekilde Turk sinema platformu ve alanlarında da yetersizlik olduğu bir gercektir.
__________________