Meyve ıslahı konusunda 10 yılı aşkın suredir calışmalarını aralıksız surduren Beta Fidancılık, kendi ıslah ettiği bir elma, bir şeftali, bir nektarin, bir Japon grubu erik ve iki sert cekirdekli meyve anacını Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tescil Komitesi'nde gectiğimiz gunlerde tescil ettirdi.

Tescil edilen anacların uretim izinlerinin de verildiğini ve bu yıl Bakanlık tarafından ceşidin koruma altına alınacağını anlatan Beta Fidan Ar-Ge Muduru Ziraat Muhendisi Dr. Emine Tanrıver, buyuk bir titizlikle yuruttukleri surecin detaylarını KOBİDEN'e anlattı. "Meyve ıslahını yapan ilk ve tek ozel sektor kuruluşu biziz" diyen Tanrıver, koruma altına alınmaya hazırlanan ceşitlerin 2013 itibariyle ticari uretiminin başlayacağını iletti. Dr. Tanrıver, pazara sunacakları bu melez meyve ceşit ve anacları ile Turk meyvecilik sektorunde onemli bir calışmaya imza atarak bu alanda onculuk ettiklerini ve buyuk bir mutluluk yaşadıklarını kaydetti.

Tescil ettirdiğiniz anaclar ve ceşitler hakkında bilgi verir misiniz?

1990'lı yıllarda başlayan meyve ıslah calışmalarımızdan secilen ilk melezlerimizi bu yıl tescil ettirdik. Bundan boyle surekli yeni melez ceşitlerimizi tescil ettirerek Turkiye meyvecilik sektorunun gelişmesine hizmet edeceğiz. Tescil edilerek, uretim izinleri de verilen yeni melez ceşitlerimizde, bu yıl Bakanlık'la birlikte denemelerimiz devam edecek. 2012 Ağustos ayı itibariyle de ceşidimiz koruma altına alınmış olacak. Bu sureclerin ardından 2013 yılı itibariyle de 1, 2 ve 3 no'lu parsellerini kuracağımız melez ceşitlerimizin ticari uretimine başlayacağız. Tescile gittiğimiz surecte, ulkemiz ve sektorumuz adına bircok ilki de yaşadık ve yaşattık. İlk Turk melez Japon grubu eriği, ilk Turk melez şeftali, nektarin ceşitleri, ilk Turk melez şeftali nektarin hibrit anacı tescil edildi ve tum bunların Turkiye'nin ilk 'ozel sektor meyvecilik araştırma kuruluşu' olup, Bitki Islahcıları alt Birliği'nin (BİSAB) tek meyveci uyesi olan Beta Fidan tarafından yapılmış olması da ozel sektor acısından bir ilk. Tum bu ilkleri Turk meyvecilik sektorune yaşatıyor olmanın haklı gururunu taşıyoruz.

Turk meyve endustrisi icin ıslah neden gerekli?

Dunya meyveciliğinde lider olan ulkelerin hepsinde meyve ceşit ve anac ıslahı cok hızlı bir şekilde buyumuş ve onemli bir sektor haline gelmiştir. Bu ulkeler yeni, kaliteli, hastalık ve zararlılara dayanıklı ve pazar değeri yuksek ceşitlerini 'club variety' olarak gruplandırıp kendi belirledikleri ulkelerde uretimi sınırlı tutarak pazarda rakiplerinin rekabet gucunu kontrol ediyor. Bugun cok hissedilmese de bu, meyve endustrimiz acısından gelecekte oldukca riskli bir durum. Bugun bircok fidan firması meyve endustrimizi geliştirmek icin, yuksek miktarlarda patent ve royalite ucretleri odeyerek yurt dışından meyve ceşitlerini getirip ulkemizde tescil ettiriyor. Fakat pazarda coğu zaman bu ceşitlerin getirildiği ulkelerle rekabet edemiyoruz cunku onlar daha yeni, daha pazarda kabul goren ve bize vermedikleri ceşitlerle karşımıza cıkıyorlar.

İşte tam bu anlamda Turk meyve endustrisinin geleceği icin meyve ceşit ıslahı hızla gelişmeli, bircok meyve ceşidinin de ana vatanı olan Anadolu'nun ucsuz bucaksız gen kaynakları kullanılarak ulkesel yeni meyve ceşit ıslah politikamız oluşturulmalı. Eğer bunu başaramazsak rakiplerimizin yuksek ucretlerle bizlere sattığı, pazarda kıymet kaybetmeye başlamış ceşitleri ureterek onlarla rekabet etmemiz imkansız hale gelecek. Bu nedenle cok zor ama Turk meyve sektorunun geleceği acısından cok onemli bir calışma yuruttuğumuzu duşunuyorum. Ceşitlerimizin koruma altına alınma sureci bittikten sonra Turk meyve sektorune tanıtımı yapılacak.

Islah surecinde ne gibi teknikler kullanıyorsunuz?

Meyve ıslahında, melezleme ve seleksiyon ıslah tekniklerini kullanıyoruz. Calışmalarımızı yaklaşık 50 dekarlık bir alanda yurutuyoruz. İki farklı damızlık parselimiz var. Birisinde ustun ozelliklere sahip ticari ceşitleri, diğerinde de ulkemizdeki bazı ozellikleri acısından değerli bulduğumuz yabani veya kultur tum yaprağını doken meyve ceşitleri topluyoruz. Farklı turlerde, farklı amaclara yonelik ıslah programları yurutuyoruz. Bu amacla kontrollu melezlemeler yanında, tesaduf melezleri de kullanıyoruz. Islah amacımıza uygun olarak; sectiğimiz iki ceşidi birbiriyle karşılıklı olarak melezliyoruz. Elde edilen melez tohumların dikimini yapıyoruz.

Daha sonra, oluşan bitkilerde daha onceden belirlediğimiz kriterlere gore secimler yapıyoruz ve ceşit adaylarımızı belirliyoruz. Secilen ceşit aday adaylarını başka bir parsele dikiyoruz. Burada adayların; fenolojik, morfolojik ve pomolojik kayıtlarını alıyor ve yine belirlenmiş kriterlere uymayanları elemine ediyoruz. Eğer şansımız varsa bulduğumuz, ıslah amaclarımıza uyan melez bireyi secip onun on denemelerini yapıp 'ceşit adayı' olarak belirleyip, biyoteknoloji laboratuarımızda molekuler analizlerini de yaptıktan sonra, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'na tescil başvurusunu yapıyoruz.

Bu surec ne kadar suruyor?

Bu surec, iyi koşullarda minimum 10 yılımızı alıyor. Bir an once sonuca gidebilmek ve iyi ceşitler elde edebilmek icin hem ulkemizdeki gen kaynakları hem de yabancı ceşitlere ait farklı gen kaynaklarını topluyoruz. Her şeyin en iyisini gen bankamızda bir araya getirmeye ozen gosteriyoruz. Boylece cok buyuk bir gen havuzumuz oluştu.

Anac uretimi konusunda nelere dikkat ediyorsunuz?

Anac konusunda hedeflerimiz farklı turler icin, kurağa dayanıklı, en az suyla verim alabileceğimiz urunleri yetiştirmemize izin verecek; toprak mantarlarına, kirece, tuza dayanıklı, bodur anaclar bulmak. Şeftali, nektarin, badem ve erik turleri icin yeni tescil edilen anaclarımız bu amaclara yonelik ıslah programlarımızdan cıkan ilk anaclarımız. İki yeni anacımız bu turler icin Turk fidancılık sektorunu gelecekte yurtdışına bağımlıktan kurtaracak. Calışmalarımız hızla ve yoğun bir şekilde suruyor, onumuzdeki yıllarda cok farklı alternatifler de sunacağız. Yılda yaklaşık 15 bin adet kontrollu melezleme yapıyoruz. Sonucta secilen ceşit aday sayısı bu işlemin yuzde 1'ine tekabul ediyor. Beta Fidan olarak, ıslah birimimizi bu işin yoğunluğu nedeniyle tamamen ayırdık. Biyoteknoloji laboratuarımız bize bu konuda destek veriyor. Tescil ettirdiğimiz ceşitlerimizin DNA yapısını saptadık.

Onumuzdeki donem hedefleriniz nelerdir?

Meyve endustrisi; fidancılık, doku kulturu, meyve uretimi, paketleme, pazarlama, meyve suyu, meyve kurutma, konserve vb. her şeyi icine alan bir yapı. Meyve endustrisinin temel girdisi ise anac ve ceşittir. Meyvecilikte anac ve ceşit konusunda yurtdışına bağımlılığımız gun gectikce arttı. Bu nedenle oncelikli hedefimiz kendi gen kaynaklarımızı kalite kriterleri yuksek ticari ceşitlerle birleştirerek yuksek pazar değerine sahip ceşitleri; olumsuz toprak ve iklim koşullarına uyum sağlayabilen, verimlilik ve kalite uzerine etkili kendi anaclarımızı elde etmek. İklimimiz cok guzel, topraklarımız bircok Avrupa ulkesi topraklarından daha verimli ve bakir, sularımız kaliteli; cok calışkan ve uretkeniz.

Tum bunların ışığında duşunursek, aynı urunleri daha ucuz ve kaliteli ureteceğimiz icin, pazardaki rakiplerimiz bizim goremediğimiz potansiyel gucumuzu goruyor ve bizden korkuyor. Bu nedenle bizi meyve endustrimizin temel girdisi olan anac ve fidan konusunda hazıra alıştırıp, teknolojileri yerine surekli olarak bize urunlerini satmaya calışıyor. Boylece bize kendi ureticilerine rakip olmayacak ceşit ve anacları gondererek pazardaki rekabet gucumuzu azaltıyorlar. İşte bu nedenle diğer bir hedefimiz meyve endustrisinde hizmet veren kamu veya ozel tum kuruluşların bu gerceği gorerek geleceğe hazırlanmasına ve Turkiye meyvecilik ıslah politikasının geliştirilmesine katkı vermesi icin onderlik etmek istiyoruz.

"Yerli ceşit, yerli anac ve yerli fidan" sloganıyla yola cıktık

Beta Fidan olarak ıslah ettiğimiz 6 ceşidimizin tescil edilmesi Turk meyve endustrisinin, ozguven kazanması ve yurtdışına bağımlı olmadığını gormesi acısından cok buyuk bir adım oldu. Sayın Başbakanımız ve Bakanımızın; sektorumuzun temel iki girdisi olan meyve anac ve ceşit ıslahı ve uretimi acısından, yurt icindeki ureticiyi korumaları ve teşvik etmeleri ve Beta Meyvecilik Araştırma ve Islah Merkezi gibi ozel sektor kuruluşlarına meyve ıslah calışmalarında destek vermelerini bekliyoruz. Beta Ar-Ge ekibi olarak yerli ceşit, yerli anac ve yerli fidan sloganıyla yola cıktık. Bir gun bizim ceşitlerimizin dunya meyve pazarını yonlendireceği hedefiyle ve azmiyle ıslah calışmalarımıza devam ediyoruz.

Kaynak

__________________