Osmanlı pÂdişÃ‚hlarından KÂnûnî SultanSuleymÂn HÂn zamÂnında, Bursa’da yaşayan buyuk velîlerden. 1490 [H.895] senesinde Bursa’da doğdu. İsmi Muhammed olup, babası Manyaslı Mehmed Efendidir. UftÂde lakabıyla meşhûr oldu. Bursa’nın ceşitli cÂmilerinde muezzin ve imÂm olarak vazife yaptı. 1581 [H.989] daBursa’da vefÂt etti. Muhammed UftÂde yeni doğduğunda, annesi bir ruy gordu. Cocuğu buyuk bir sut deryÂsında yuzuyordu. TelÂşla uyanıp, ruyÂyı kocasına anlattı. O da; “Oğlumuz buyuyunce, inşÃ‚allah cok buyuk bir Âlim ve velî olacak.“ diye tÂbir etti.



Mehmed Efendi, daha kucuk yaşta bulunan oğlu Muhammed UftÂde’yi, ipek satan bir tuccarın yanına calışmaya verdi. Muhammed UftÂde, orada calışmaya başladı. Fakat bir hafta icinde, ustası ve babası vefÂt edince, cocuk yaşta Âilesinin gecim yukunu omuzuna aldı. Hem calışıyor, annesinin ve kardeşlerinin kimseye muhtÂc olmadan gecinmelerini sağlıyor, hem de boş zamanlarında Bursa’daki medreselere gidip gelerek, zÂhirî ilimleri oğrenmeye gayret ediyordu. Seneler sonra, zÂhirî ilimleri oğrenerek, Bursa Ulu CÂmiinde muezzinlik yapmaya başladı. Sonra Doğan Bey CÂmiine imÂm oldu. Senelerce bu vazifeyi yaparak, insanların ibÂdetlerini doğru yapmasına vesîle oldu. MuhammedUftÂde’nin, Ulu CÂmii medheden bir beyti, cÂminin batı kapısı cevresinde hÂlen yazılıdır. Arabî olan beyt şoyledir:

“Y cÂmi’al-kebîr ve y mecma’alkibÂr,
Tûb limen yezûruke fil-leyli vennehÂr.“

MÂnÂsı:

Ey Ulu cÂmi! Ey buyuklerin toplandığı yer!

Seni gece-gunduz ziyÂret edenlere olsun mujdeler!

Bir gun ruyÂda Seyyid Emîr BuhÂrî hazretlerini gordu. “Bizim cÂmide vÂz ve nasîhat eyle!“ emri uzerine, sabahleyin Emîr BuhÂrî CÂmiinde vÂz ve nasîhate başladı.

Muhammed UftÂde, uzun boylu, muşfik bakışlı, devamlı tebessum hÂlinde olan bir zÂttı. Gorunuşu ile etrÂfındakilere guven ve îtimÂd telkin eder, herkesin takdîrine mazhÂr olurdu. Kur’Ân-ı kerîm okurken, guzel sesinde sanki ağlıyormuş hÂli muşÃ‚hede edilirdi. Kimsenin kalbini kırmaz, kalb kırarım korkusuyla kendine hakÂret edenlere bile hic karşılık vermezdi.CÂmiye sabah herkesten once gider, yatsı namazından sonra orada gece gec vakitlere kadar ibÂdet ederdi. BÂzı geceler evine giderken, ıssız sokaklarda bir sarhoşa rastlasa, ona yardım ederek evine kadar gotururdu. Herkese yardım ettiği icin, Bursalılar onu cok severdi.

Vakitlerini hep ibÂdet yaparak geciren Muhammed UftÂde, tasavvuf buyuklerinin yolunda bulunmayı arzu ettiğinden, bir velînin yanında yetişmeyi cok isterdi. Bu sebeple, boyle bir velîyi hep arar dururdu. Bir gun Karacabeyli Hızır Dede isminde bir velînin Bursa’ya geldiğini ve Ulu CÂminin yanında ikÂmet ettiğini oğrendi. Huzûruna varıp, talebesi olmak istediğini bildirdi. O da kabûl ederek, Muhammed UftÂde’yi yetiştirmeye başladı. Muhammed UftÂde, hocasının verdiği her vazifeyi en guzel şekliyle yaparak hizmet ediyordu. Nefsini terbiye etmek icin, nefsinin istediklerini yapmayıp, istemediklerini yapıyordu. Haramlardan şiddetle kacıyor, şupheli korkusuyla mubahların bile fazlasını terkediyordu. Bu şekilde hocası Hızır Dede’nin terbiyesinde sekiz yıl canla başla calıştı. Onun vefÂtından sonra da Şeyh-i ekber Muhyiddîn-i Arabî hazretlerinin rûhÂniyetinden istifÂde ederek kalb gozu acıldı, kemÂle gelip olgunlaştı. Her nefes alıp vermesinde Allahu teÂlÂya hamd eder, cenÂb-ı Hakk’ı bir an olsun hatırından cıkarmazdı. Luzumsuz hic konuşmazdı. Konuştuğu zaman da hikmetler sacar, dinleyenlerin herbiri, kÂbiliyeti kadar istifÂde ederdi. Onun bu konuşmalarını talebesi Azîz Mahmûd HudÂyî VÂkı’Ât adlı eserinde topladı.

Muhammed UftÂde, hocasından sonra talebeleri yetiştirmek uzere dergÂhta ders vermeye başladı. Onların en iyi şekilde yetişmesi icin gayret gosteriyor, hocasının kendisini yetiştirdiği gibi onları irşÃ‚d ediyordu.

Muhammed UftÂde hazretlerini sevenlerden fakir bir kimse vardı. Her sene hac mevsiminde hacca gitmek ister, fakat gidecek parası olmadığı icin de bu arzusuna nÂil olamazdı. Uzuntusunden hic yuzu gulmez, gozleri hep hacca gidenlerin yolu uzerine takılır kalırdı. Hanımı, yuzu gulmeyen kocasının bu hÂline cok uzulurdu. Yine bir sene parası olmadığı icin hacca gidemeyen bu fakir, hanımına; “Eğer bu sene de hacca gidemezsem, seni uc talak ile boşadım.“ dedi. Gunler gecti. Kurban bayramı yaklaştı. Fakiri bir duşuncedir aldı. Hacca gidemezse, hanımı boş olacaktı. Bir yerden de borc bulup hacca gidememişti. Ne yapacağını şaşırdığı bir gun, aklına Muhammed UftÂde geldi. Hemen huzûruna gidip, ağlayarak durumunu anlattı. Muhammed UftÂde; “Bizim Eskici Mehmed Dede’ye git, bizim selÂmımızı soyle. O seni hacca goturup derdine dermÂn olur.“ buyurdu. Fakir, sevinerek huzûrdan ayrıldı, suratle Mehmed Dede’nin dukkanına koştu. Mehmed Dede’ye hocasının selÂmını soyleyip, derdini anlattı.Mehmed Dede; “Ey fakir! Gozlerini kapa. Ac demeden sakın acma!“ dedi. Fakir gozlerini actığında, kendilerini Mekke’de buldular. Mehmed Dede, Allahu teÂlÂnın izniyle, fakiri bir anda kerÂmet gostererek Hicaz’a goturmuştu. O gun, Arefe idi, hacılar Arafat’a cıkmışlardı. Fakir ve Mehmed Dede de ihram giyip Arafat’a cıktılar. Ertesi gunu KÂbe-i muazzamayı tavaf ettiler. ZiyÂret yerlerine gittikten sonra, Bursalı hacıları buldular. Onlar, hemşehrileri olanMehmed Dede’yi ve fakiri gorunce sevindiler. Fakir, birkac hediye alıp, bir kısmını goturmeleri icin hemşehrisi olan hacılara emÂnet etti. VedÂlaşarak ayrıldılar. Aynı şekilde bir anda Mekke-i mukerremeden Bursa’ya geldiler. Fakir, getirdiği bÂzı hediyelerle eve gelince, hanımı, birkac gundur eve gelmeyen kocasını eve almak istemedi ve; “Sen beni boşamadın mı? Hangi yuzle bana hediye getirerek eve giriyorsun?“ dedi. Kocası da; “Hanım ben hacdan geliyorum. İşte bu getirdiklerimi de Mekke’den aldım.“ dediyse de, kadın; “Bir de yalan soyluyorsun. Uc-beş gun icinde hacca gidilip gelinir mi? Seni mahkemeye vereceğim.“ dedi. KÂdıya giderek durumu anlattı ve; “NikÂhımızın feshedilmesini istiyorum. Cunku nikÂhsız yaşamayı dînimiz yasaklamaktadır. Bu sebeple haram işlemek istemiyorum.“ dedi. O sırada Bursa kÂdılığına Azîz Mahmûd HudÂyî bakıyordu. KÂdı, hanımın kocasını mahkemeye cağırtarak onu da dinledi. Fakir, hacca gittiğini, KÂbe-i muazzamada tavÂf edip, ziyÂret edilecek yerleri gezdiğini, Bursalı hacılarla goruşup, getirmeleri icin emÂnet eşy verdiğini iddi etti. Bu sebeple boşanmanın vÂki olmadığını soyledi. Fakir, Mehmed Dede’yi şÃ‚hid gosterdi. Mehmed Dede de; “Şeytan, Allahu teÂlÂnın duşmanı olduğu hÂlde, bir anda dunyÂnın bir ucundan bir ucuna gittiği kabûl edilir de, bir velînin bir andaKÂbe’ye gitmesi nicin kabûl edilmez?“ dedi. KÂdı hayret ederek, mahkemeyi diğer hacıların geleceği gunlerden birine tehir etti. Aradan gunler gecti. Bursalı hacılar hacdan donduler. Mahkeme gununde de, şÃ‚hid olarak fakirin hac vazifesini yaptığını, hatt emÂnet verdiği şeyleri getirdiklerini bildirdiler. KÂdı, şÃ‚hidlerin verdiği ifÂde ile, dÂvÂcı hanımın nikÂhı feshetme isteğini reddetti. Boylece, boşanma hÂdisesi olmadı.

KÂdı Azîz Mahmûd HudÂyî Efendi, bu hÂdisenin gunlerce etkisinden kurtulamadı. NihÂyet Eskici Mehmed Dede’nin yanına gidip; “Beni talebeliğe kabûl buyurmanız icin gelmiştim.“ deyince, o da; “Nasîbiniz bizden değil, UftÂde’dendir. Onun huzûruna giderek murÂcaatınızı bildirin.“ dedi. Kadı, evine gitti. Hizmetcisine atının hazırlanmasını emretti. Kendisi de sırmalı kaftanını ve sarığını giyerek, hazırlanan atına bindi. Yanına seyisini de alıp, UftÂde hazretlerine gitmek uzere yola cıktı. Bugunku Molla FenÂrî CÂmiinin doğu tarafındaki sokağa geldiğinde, atının ayaklarının, bileklerine kadar kayalara saplandığını gordu. Butun uğraşmalarına rağmen atı ileri suremedi. (Bu kayanın Uckuzular semtinde olduğu da soylenmektedir.) Atından indi. Sırmalı kaftanıyla, UftÂde’nin dergÂhına doğru yurudu. DergÂha vardığında, eski bir hırka giyen ve bahceyi capalayan UftÂde hazretlerini gordu. UftÂde, gelenleri gorunce doğruldu ve; “Ey KÂdı efendi! HerhÂlde yanlış yere geldiniz. Burası yokluk kapısıdır, biz de, fakirlik kapısının kuluyuz. HÂlbuki sen varlık sÂhibisin. Bu hÂlde ikimiz bir araya gelip bağdaşamayız. Senin ilmin, malın, mulkun, şÃ‚nın ve mÂmur bir dunyÂn var. Bizim gibi kulların, Allahu teÂlÂdan başka hicbir şeyi yoktur.“ buyurdu. Bu sozler, KÂdı Azîz Mahmûd HudÂyî’ye o kadar tesir etti ki, gozlerinden iki sıra yaş dokulduğu hÂlde; “Efendim! Her şeyimi mubÂrek kapınızın eşiğinde terk eyledim. Yeter ki, talebeniz olabilmekle ve hizmetinizi gormekle şerefleneyim. Her ne emrederseniz yapmaya hazırım.“ dedi. Bu samîmî istek uzerine, UftÂde hazretleri tÂne tÂne buyurdu ki: “Ey Bursa kÂdısı! KÂdılığı bırakacak, bu sırmalı kaftanınla Bursa sokaklarında ciğer satacaksın. Her gun de dergÂha uc ciğer getireceksin!“ Her şeyi bırakacağına, her emri yerine getireceğine soz veren KÂdı, derhÂl kÂdılığı bırakıp, ciğer satmaya başladı. Aldığı ciğerleri Bursa sokaklarında; “Ciğerci! Ciğerciiii!“ diye bağırarak satıyordu. Bursalıların hayret dolu bakışlarına, kadınların ve cocukların alay etmelerine hic aldırmıyordu. Onu gorenler; “Bursa kÂdısı Azîz Mahmûd HudÂyî aklını oynatmış, tımarhÂnelik olmuş!“ diyorlardı. Bu şekilde nefsini kırıp, rûhunu yukseltmek icin her turlu alaya alınmaya katlanıyordu. Her akşam UftÂde’nin huzûruna geldiğinde, hocası; “Bugun ne yaptın, ciğerleri satabildin mi?“ diye soruyor, o da, o gunku olup bitenleri anlatıyordu. UftÂde, bu şekilde yeni talebesinin nefsini kırıp terbiye ettikten sonra,Azîz Mahmûd HudÂyî’yi, dergÂhta hel temizleme işinde calışmak uzere vazifelendirdi. Onu husûsî sohbetleri ve teveccuhleri ile yetiştirmek, evliyÂlık makamlarında yukseltmek icin uğraştı. Nefsini terbiyede, kısa zamanda diğer talebelerden cok ileri gectiğini gordu. Uc sene sonra ona icÂzet, diploma verdi. Yerine halîfesi, vekîli olduğunu bildirdi.

Osmanlı SultÂnı Ucuncu MurÂd HÂn ileUftÂde, bir gun sohbet ediyorlardı. Bir ara UftÂde, gorunuşte luzûmsuz bir takım el kol hareketleri yapmaya başladı. MubÂrek yuzunun rengi, hÂlden hÂle giriyordu.Sonra eliyle bir yer sıvarmış gibi yaptı. PÂdişÃ‚h, Âniden yapılan bu hareketlere once bir mÂn veremedi. Sonra UftÂde’nin elinin siyahlaştığını gorunce; “Efendi hazretleri! Nicin boyle hareketler yapmaya başladınız! Elinizin siyahlaşmasına sebep nedir?“ diye sordu. O da; “SultÂnım! Tebeanızdan bir balıkcı tayfası Karadeniz’in sularında balık tutuyordu. Tekneleri su alacak şekilde delindi. Bizden yardım istedikleri icin biz de imdÂdlarına yetişerek, teknelerini tÂmir ettik. Bu sebeple elimiz karardı. Elhamdulillah muslumanların boğulmaktan kurtulmasına vesîle olduk.“ buyurdu.

UftÂde hazretleri bir gun talebeleriyle kıra gitti. Bir pınar başında oturup sohbete başladılar. Vakit ilerlemişti. Talebelerin bÂzıları acıktıklarından; “Hocamız musÂade etse de bir yemek yesek.“ diye gonullerinden gecirdiler. Onların bu duşuncelerini anlayan UftÂde; “Y Rabbî! Bu talebelerime bir sini yemek ihsÂn eyle!“ diyerek icinden du etti. O anda ortaya, getireni gorunmeyen bir sini yemek kondu. UftÂde, talebelerine; “Haydi evlÂtlarım, yemeklerimizi yiyelim.“ buyurdu. Besmele cekilerek yemek yendikten sonra, sini Âniden kayboldu. İleri gelen talebelerinden KemÂl Dede; “Sini, suyun icine girdi!“ diyerek sininin peşinden suya girmeye başladı. UftÂde; “Suyun icine sakın girme!“ diyene kadar, KemÂl Dede suyun icinde eli kılıclı iki kişinin kendisine doğru hucûm ettiğini gordu. Hızla sudan cıkarak hocasının yanına koştu. HÂdiseyi gorenler şaşırıp kaldılar.

Bir gunUftÂde hazretlerine bir kadın gelip; “Efendim! Bir oğlum vardı. Hicbir sucu olmadığı hÂlde iftirÂcıların şikÂyeti ile hapse attılar. Hakkımızı arayacak kimsemiz yok. Ne olur bir du buyurun da, oğlumun sucsuz olduğu anlaşılsın.“ dedi. Bunu derken, kadının iki gozunden ceşme gibi yaş akıyordu. Kadının bu hÂline dayanamayan UftÂde, ellerini acarak Allahu teÂlÂya du etti. Kadına donerek; “Evinize gidebilirsiniz.“ buyurdu. Kadın, merak icinde eve geldiğinde, oğlunun evde oturduğunu gordu. Oğlunun hasretiyle yanan kadın, evlÂdına sarılıp gozlerinden optu ve; “Yavrucuğum! Seni hapishÂneden nasıl oldu da bıraktılar?“ deyince, oğlu; “Ben de nasıl olduğunu bilemiyorum. HapishÂnede otururken, bir anda bir el beni evimize koydu. Şaşırıp kaldım.“ dedi. Kadın, bunun UftÂde hazretlerinin bir kerÂmeti olduğunu anladı.

UftÂde hazretleri, bir gun katırına binmiş evine giderken, onune ihtiyÂr bir zÂt cıkıp, borclu olduğunu, yaşlılık sebebiyle calışamadığını, bu sebeple de borcunu veremediğini bildirdi. Sonra da bir miktar para istedi. UftÂde, adamın hÂline acıdı ve; “Kimseye soylemezsen borcunu vereyim.“ buyurdu. Adam soz verince, UftÂde; “Şu taşı kaldır ve altındakileri al!“ dedi. Adam taşı kaldırdı. Altındaki bir miktar parayı gorunce, hayret ederek hepsini cebine doldurdu. UftÂde hazretlerine teşekkur ederek ayrıldı. Parayı saydığında, tam borcu kadar olduğunu gordu. Alacaklıya gidip borcunu verdikten sonra, tamÂh ederek tekrar o taşın yanına geldi. Buyuk bir heyecanla taşı kaldırdığında, hicbir şey bulamadı. Bu işin, UftÂde’nin bir kerÂmeti olduğunu anladı. Huzûruna giderek talebesi olup, sohbetiyle şereflendi.

Bir gun Yalova’dan İstanbul’a bir gemi gidiyordu. İstanbul’a yaklaştıkları sırada, şiddetli bir ruzgÂr esmeye, dalgalar gittikce buyumeye, gemiye şiddetle vurmaya başladı. Dalgaların vuruşundan tahtalar gıcırdıyordu. Gemi, koca denizde bir o tarafa, bir bu tarafa yalpalıyor, devrilecek gibi oluyordu. Yolcular ne yapacaklarını şaşırdılar. Herkes geminin bir tarafına birikince, tehlike daha da buyudu. Kaptan, yolcuları teskîn etmeye calışıyor ve herkesin yerinde oturmasını tavsiye ediyordu. Herkes birbiriyle helÂlleşiyor ve şimdiye kadar işlediği gunahlarına tovbe ediyordu. BÂzıları da, kurtulmaları icin adakta bulunuyordu. Yolcuların arasındaki bir genc, FÂtiha-i şerîfe ve İhlÂs sûrelerini okuyarak, hÂsıl olan sevÂbı; Peygamber efendimizin, EshÂb-ı kirÂmın, evliyÂnın, Âlimlerin ve zamÂnın velîlerinden UftÂde hazretlerinin rûh-ı şerîflerine hediye etti. Sonra da; “Y hazret-i UftÂde! Himmetinizi, yardımınızı istirhÂm ediyorum.“ dedi. O anda, uzaklardan bir karaltı peyd oldu. Yaklaştıkca, bunun bir insan olduğunu, suyun uzerinde suratle kendilerine doğru geldiğini gorduler. Onun yuruduğu yerlerde dalgalar hemen sÂkinleşiyordu. NihÂyet o zÂt geminin yanına geldi ve gemiyi eliyle bir mikdÂr tuttuktan sonra, geminin onunden yurumeye başladı. Yuruduğu yerlerde deniz durgunlaşıyordu. Bir muddet sonra gozden kayboldu. Kaptan, o kimsenin su uzerinde gittiği istikÂmete gore, geminin dumenini ayarladı. Bir muddet sonra, selÂmetle sÂhile vardılar. Herkes bu hÂdise karşısında şaşırıp kaldı. SÂdece o delikanlı şaşırmamıştı. Yolcular sÂhile cıktıklarında, bir kimse karşılarına cıkıp onlara; “Ey yolcular! UftÂde hazretlerinin selÂmı var. Sağ olduğum muddetce, bu sırrı kimseye soylemesinler diye bana emretti.“ dedi.

Bir kış gunu akşamı,UftÂde hazretleri talebelerini toplamış sohbet ediyordu. Bir ara; “Dostlarım! Canımız tÂze uzum istedi. Acaba bulmak mumkun mudur?“ buyurdu.Talebeler iclerinden; “Bu kış gunu, bu karda tÂze uzum olur mu?“ diye duşunurlerken, Azîz Mahmûd HudÂyî de kendi kendine; “MÂdemki bu sozu hocam soyledi, mutlak bunda bir hikmet vardır.“ diye duşunerek ayağa kalktı ve; “Efendim! MusÂade ederseniz bendeniz getireyim.“ dedi.MusÂade edilince sepeti aldığı gibi Bursa’nın Cekirge mevkiindeki bağa gitti.Bağ, karlar altında idi. Bir asma cubuğunun uzerinden karları temizlediğinde, salkım salkım uzumler gordu. Bunun hocası UftÂde’nin bir kerÂmeti olduğunu anlayıp, uzumleri sepete koymaya başladı.Asmadaki uzumler bittiğinde, sepet de ağzına kadar dolmuştu. Sepeti omuzuna alarak dergÂha doğru yurudu. Hızlı hızlı yururken, birden ayağı kaydı ve bir cukura duştu. Cukur derin olduğundan, cıkmak icin cok uğraştıysa da başaramadı.CÂresiz kalınca hocası UftÂde’den yardım istemek hatırına geldi ve icinden; “İmdÂt! Y mubÂrek hocam!“ der demez, cukurun başından bir ses; “Ey Mahmûd! Uzat elini de yukarı cekeyim.“ dedi. Bu sesin sÂhibine baktı, fakat tanıyamadı. Cukurun başındaki kimsenin kendisine gulumsediğini gordu. Utanarak elini uzattı. Yukarı cıktığında o kimseyi goremez oldu. Yine sepeti omuzuna alarak dergÂha doğru suratle gitti. Hocasının huzûruna vardığında sohbet devÂm ediyordu. Omuzunda uzum dolu sepeti goren talebeler şaşırıp kaldılar. UftÂde hazretleri, yardım edeninHızır aleyhisselÂm olduğunu soyledi. Talebeler hocaları UftÂde’nin, Allahu teÂlÂnın katında yuksek bir velî olduğunu ve Azîz Mahmûd HudÂyî’nin hocalarına olan teslîmiyetini bir kere daha anladılar.

Bir gun UftÂde, talebeleriyle kıra cıkmıştı. Talebeler hocalarına takdim etmek uzere, ciceklerden demet yaparak huzûra getirdiler. Herkesin ciceğini kabûl eden UftÂde, Azîz Mahmûd HudÂyî’nin getirdiği kırık saplı ciceği gorunce; “EvlÂdım! Butun arkadaşların demet demet cicek getirdikleri hÂlde, sen nicin sapı kırık bir cicek getirdin?“ diye sordu. HudÂyî de; “Efendim, zÂt-ı Âlinize ne takdim etsem azdır. Fakat hangi ciceği koparmak icin eğilsem, o ciceğin; Allahu teÂlÂyı zikrettiğini gordum. Ancak, bu gorduğunuz sapı kırık ciceğin zikredemediğini gorunce, onu size getirdim. Kusûrumu bağışlamanızı istirhÂm ederim“ dedi. Bu cevap, UftÂde hazretlerinin cok hoşuna gitti ve Azîz Mahmûd HudÂyî’ye hayır duÂlarda bulundu.

Muhammed UftÂde hazretleri, 1581 (H.989) senesinde Bursa’da hastalandı. Talebelerini başına toplayıp, onlara son nasîhatlerini yaptıktan sonra, Kelime-i şehÂdet getirerek vefÂt etti. Sağlığında kendi yaptırdığı cÂminin bahcesine defnedildi. Mezarının uzerine turbe yapıldı. Sandukasının başucundaki levhada şu şiir yazılıdır:

BÂğ-ı aşkın andelibi, hazret-i UftÂde’dir.
Dertli Âşıklar tabîbi, hazret-i UftÂde’dir.

VÂsıl-ı kÂmil odur, tevhîd-i ZÂta şubhesiz,
Gosteren rÂh-ı HudÂyı hazret-i UftÂde’dir.

Eyleyen rûhundan istimdÂd erişir matlûba,
Halleden her muşkilÂtı, hazret-i UftÂde’dir.

Sıdkile ol HudÂî eşiğinde dÂimÂ,
Bil hakîkat kutb-ul-aktÂb hazret-i UftÂde’dir.

UftÂde’nin; Hutbe Mecmûası ve DîvÂn adlı iki eseri vardır.

UftÂde hazretlerinin yazdığı ve halk arasında meşhûr olan bir şiiri:

Hakka Âşık olanlar,
Zikrullahtan kacar mı?
Ârif olan cevheri,
Boş yerlere sacar mı?

Gelsin mÂrifet olan,
Yoktur sozumde yalan,
EmmÂreye kul olan,
Hayr u şerri secer mi?

Gercek bu soz yÂrenler,
Gordum demez gorenler,
KerÂmete erenler,
Gizli sırrın acar mı?

UftÂde yanıp tuter,
Bulbuller gibi oter,
Dervişlere taş atan,
ÎmÂn ile gocer mi?

MESNEVÎ OKUT

UftÂde hazretleri, dergÂhta talebelere ders verdiği zamanlarda, bir gece ruyÂsında MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî’yi gordu. MevlÂn CelÂleddîn-i Rûmî buyurdu ki: “Talebelere bizim Mesnevî’den de okutunuz!“ O da; “Farscayı bilemiyorum.“ deyince, MevlÂn hazretleri; “Sen başla bir kere, Allahu teÂl yardım eder.“ buyurdu. Ertesi sabah, hic FÂrisî bilmediği hÂlde, kırk yıldır Farsca tahsîli gormuş gibi Mesnevî’den vÂz ve nasîhat vermeye başladı.

BURSA’DAN KÂBE’Yİ SEYRETTİ

Bir ikindi vaktinde, MuhammedUftÂde’nin yanına yaşlı bir kimse geldi. “Efendim! Bu sene cocuklarımla birlikte hacca gitmiştik. Vazifelerimizi yaptıktan sonra, maddî gucum olmadığı icin onları getiremedim. Yanlarına bir mikdar para bıraktıktan sonra, kendim geldim. Eğer onları buraya getirmek mumkunse, getirmenizi istirhÂm edecektim.“ diye yalvardı. UftÂde de; “Sağlığımda kimseye soylemezseniz getirelim.“ buyurdu. Hacı da soylemeyeceğine soz verince, UftÂde hazretleri adamın yonunu kıbleye doğru cevirdikten sonra; “Şimdi bakınız! KÂbe-i muazzamanın yanındaki namaz kılan şu kimseler hanımın ve cocukların değil mi?“ buyurdu. Adam hayretle binlerce kilometre uzakta bulunan KÂbe’nin yanındaki cocuklarını gordu. UftÂde, namaz kılan cocuklara hitÂb ederek; “Annenizle birlikte, Harem-i şerîfin dışındaki deveye binip acele geliniz!“ buyurdu. Cocuklar, namazlarını bitirir bitirmez annelerini aldılar ve dışarı cıktılar. Dışarda bir devenin beklediğini gorduler. Ucu birden deveye binip Bursa’ya doğru surduler. Devenin her adımı, gozun gorebildiği uzaklığı katediyordu. Kısa bir zaman sonra deve, cocuklarla birlikte yanlarına geldi. UftÂde, deveye bir şeyler soyleyince, birden kayboldu. O, hacıya da; “Bunu sakın kimseye soyleme!“ diye tekrÂr tenbih eyledi.

1) MenÂkıb-ı UftÂde (Selîmağa KutuphÂnesi, HudÂyî bolumu No: 982)
2) ŞakÂyik-ı Nu’mÂniyye Zeyli (AtÂî s.357
3) OsmanlıMuellifleri; c.1, s.22
4) KitÂb-ı Silsile-i İsmÂil Hakkı; s.79
5) Sefînet-ul-EvliyÂ; c.2, s.362
6) YÂdigÂr-ı Şemsî; s.27
7) VÂkı’Ât
8) LemezÂt; vr. 187 b
9) KÂmûs-ul-A’lÂm; c.2, s.999
10) Guldeste-i RiyÂz-ı İrfÂn; s.109
11) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye; (50. Baskı) s.1107
12) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.15, s.12


EVLİYALAR ANSİKLOPEDİSİ
__________________