Eşref Yucelyiğit ( Zir .Yuk.Muh.)
Buyukbaş hayvan beslemekteki amac bu işden ticari kazanc temin etmektir. Gunumuzde pek cok iş kolunda olduğu gibi bu sektordede, sık sık teknik , finansal veya pazar kaynaklı ceşitli zorluklarla karşılaşılmaktadır. Ne yazıkki altyapısı yetersiz, bilgisizce kurulmuş bir işletme,ortaya cıkan ilk krizde iflas noktasına gelmektedir. Gunumuzun rekabet ortamında besi işletmelerinin de onceden dikkatlice planlanması gerekmektedir. Aşağıdaki yazı serbest sistem besiciliğe başlamak icin atılacak ilk adımlarda yol gostermek amacı ile hazırlanmıştır.
Besi yeri seciminde dikkate alınması gerekli faktorler sırası ile aşağıdadır.
1-Coğrafi faktorler: Besi yerinin tespitinde bu yerin coğrafi konumuna bağlı olarak ortaya cıkan iklim yapısı , işletmenin ilerdeki başarısında cok onemli rolleri vardır. İklim faktorleri icinde, sıcaklık ve yağış en başta gelen kriterlerdir. Bunlardan sonra ruzgar şiddeti ve surelerini dikkate almak gerekir.
Besi sığırı dunyanın ceşitli bolgelerinde sıcak ve soğuk hava şartlarından fazla etkilenmeden beklenilen verimi sağlayabilen bir hayvandır. –18C –+ 25 C
Sıcaklıklar arasında veriminde dikkate değer bir değişiklik olmaz. Yağışla birlikte gelen şiddetli ruzgar ve cok duşuk sıcaklıklar hayvanın vucudunun ıslak olması sebebi ile enerji ihtiyacını artırır bu durumda yem tuketimi % 30 a varan boyutta artabilir. Ancak coğunlukla herhangi bir sağlık sorunu ortaya cıkmaz. Burada dikkat edilmesi gereken husus bu turlu zorlu hava şartlarının bir besi donemi icinde kac gun olacağı, ve yem tuketimindeki artış sebebiyle maliyetleri ne kadar etkileyeceğidir.
2-Su ve enerji: 500 kg ağırlığındaki bir besi sığırı yaz gunlerinde gunde yaklaşık 60 litre su icer . Kış aylarında su ihtiyacı 10 litreye kadar duşer. Besi işletmesinin elektrik ihtidacı da buyukluğune gore değişmektedir. En kucuk bir işletmenin bile en az 15 KW guc temin edebileceği bir kaynağa ihtiyacı vardır.
3-Yem kaynakları: Besi maliyetinin buyuk kısmını yem giderleri oluşturmaktadır. ( % 70 kadarı) Bu sebeple yem hammaddesi uretim merkezlerine yakın işletmelerinin besicilikte başarı şansı daha yuksek olacaktır. ABD de buyuk besi işetmeleri , mısır ve sorgum tarlalarının hemen bitişiğindedir.
4- Cevre faktorleri Besi işletmeleri mumkun olduğu kadar insan yerleşim sahalarından,şehir ve kasabalardan uzakta olmalıdır. Besi işletmeleri ne kadar duzenli olurlarsa olsunlar bir miktar koku,toz ,ve sinek, kaynağı olmaktadır. Kotu tasarlanmış ve kotu yonetilen işletmelerde ise bu sakıncalar cok ileri boyutlara ulaşabilir. Bu sebeple işletme kuruluşu sırasında bu konuya da dikkat etmek gerekecekdir. İyi planlanmış bir işletme cok daha az kirlilik uretir.
5-Ulaşım kolaylığı : Besi işletmesi sık sık nakliye faaliyetleri icerir. Bu sebeple besi yeri ,uretim ve tuketim merkezlerine bağlantılı ,yaz kış uzerinde buyuk kamyonların kolaylıkla gidebileceği iyi kaliteli yol bağlantılarına sahip olmalıdır.
Besi yeri tasarımı:
Besi yeri seciminde olduğu gibi besi yerinin tasarlanmasında da pek cok faktorun birlikte duşunulmesi gerekmektedir. Besi yerinin iyi tasarlanmış olup olmaması işletmenin başarısını kesin olarak etkileyecektir. Tasarımda onde gelen iki temel faktor,iklim ve işletme buyukluğudur. Bir besi işletmesinde olması gereken birimler aşağıda kısaca tanıtılmıştır.
İdare binası: Besi sahaları ile anayol arasında bulunmalıdır. Dışardan gelen ziyaretciler besi yerine girmeden idare binasına ulaşabilmelidir.
Yem uretim sahası-Hammadde Depoları :Bu birim de hem ana yola yakın olmalı hem de uretilen yemin kolaylıkla besi hayvanlarına ulaşabileceği merkezi bir noktada bulunmalıdır. Depolar , yaz ve sonbahar aylarından itibaren yıllık hammadde ihtiyacını depolayacak kapasitede olmalıdır
Padoklar: İcinde hayvanların bulunduğu saha olan padokların şekillendirilmesi ,serbest sistem besi yerleri tasarımında en onemli noktayı teşkil eder. Padok tasarımında dikkat edilecek baştaki konu drenajın nasıl yapılacağıdır. Toprak zeminli besi yerlerinde meydana gelen camur işletmenin karlılığını buyuk olcude etkilemektedir. Sıfır derecenin altında cok duşuk sıcaklıklar bile besi performansına camur kadar olumsuz etki yapmaz. Bu sebeple padoklar iyi drenaj sağlayacak şekilde yaklaşık % 3 meyilli bir zemin uzerinde yerleştirilmelidir. Daha fazla meyil yağmur erozyonu sebebiyle kısa zamanda zeminde bozulmalar yapar. Sıcaklığın yuksek olduğu bolgelerde (Guney anadolu) golgelik yapmak, yağışların 450 mm /yıl uzerinde olduğu yerlerde zıt meyilli veya sundurmalı sistemleri duşunmek gerekebilir.
Padok Buyukluğu: Padoklar, toprak zeminli işletmelerde hayvan başına en az 25m2 yağış miktarının yuksek olduğu bolgelerde bu miktar hayvan başına 100 m2 ye kadar cıkabilir veya beton zeminli sundurmalı padok tiplerini duşunmek gerekecektir. Bu turlu işletmelerde hayvan başına saha 4m2 ye kadar duşer. Kucuk hayvancılık işletmelerinde bir kamyon yuku 20-25 hayvanlık padoklar uygun sayılabilir.
Yemlik ve Suluklar:Serbest sistem besi işletmelerinde genel olarak hayvan başına 25-30 cm yemlik boyu yeterli olmaktadır. Yemlikler coğunlukla kolay temizlenebilen sağlam bir malzemeden, tercihen betondan yapılmalıdır. Suluklar ise kış aylarında donmayı onleyici onlemler alınmış icinde devamlı olarak icilebilir su bulunan otomatik yapıda olmalıdır
İşlem sahası:Serbest sistem besi işletmelerinde hayvanlar uzerinde yapılan her turlu işlemin tehlikesizce ve kolaylıkla yapılabildiği mekanik ağırlıklı bolumdur. Kısaca anlatmak gerekirse ,bu bolumde giren cıkan hayvanların ağırlık kontrolu,aşılama,tedavi işlemleri hızlı ve tehlikesiz bir şekilde yapılabilir.
Besicilikte finansman ve Muşteri namına besicilik:Hayvan besiciliği buyuk olcude finansman gerektiren bir uretim dalıdır. Bu işin onemli tarafı butun hesapların başlangıcta doğru olarak yapılması şart gibidir. Besi faaliyetinin orta yerinde finansman sıkıntısı sebebiyle beslemeyi rolantiye almak veya yem kalitesini duşurmek , işletmeyi, buyuk ihtimalle zarara goturecektir.
ABD cok yaygın olan ,Turkiye de de başarılı birkac orneği bulunan muşteri namına besicilikte ,besi yeri sahibi ile , hayvan sahipleri (finansor) ayrı ayrı kişi veya kurumlardır. Besicilik yapmak isteyen para sahibi kişiler, mevcut paraları ile ,muşteri namına besicilik yapan besi işletmesinde,kolaylıkla besi yapabilirler. Bu işletmelerde hayvan sahipleri, periyodik olarak ,sahibi oldukları hayvanların yem ve bakım giderlerini karşılar, besi işletmesi de ,kendisine emanet edilmiş hayvanların en iyi şekilde beslenmesini sağlayacak calışmaları yapar. Bu sistemde besi işletmesi sahibi , besi yapmak icin hayvan satın almanın finansal yukunden kurtulmuş olur ,kendisini, besleme tekniği, iyi yonetim gibi konulara verir. Besi hayvanı sahipleri de kendi kontrol ve istekleri doğrultusunda kolaylıkla besi yapabilirler. Bu konuda en başarılı ornek , Ankara Cubuk , Turkiye Kalkınma Vakfı besi işletmesidir. 10 yıla yakın suredir bu turlu calışmaktadır.
__________________