Tarım ureticisi olmamıza rağmen tohumda hala dışarıya bağımlıyız. Domatesten hıyara, lahanadan havuca...



Dunyanın sayılı tarım ureticisi ulkeleri arasında ilk sıralarda yer alan Turkiye, tarımsal teknolojide yeterince gelişememenin bedelini son 8 yılda 860 milyon dolarlık tohum ithal ederek oduyor. Ankara Ticaret Odası'nın (ATO) ''Tarımsal Uretim ve Tohumculuk'' konusunda yaptığı araştırmaya gore, Turkiye, karpuz tohumunu Amerika'dan, domates tohumunu Fransa, ABD ve Hollanda'dan, lahana tohumunu Almanya ve Hollanda'dan, turşuluk hıyar tohumunu ABD'den satın alıyor.

Tarım ve Koyişleri Bakanlığı, Tohumculuk Daire Başkanlığı;nca hazırlanan Ulkesel Tohumluk Tedarik Dağıtım ve Uretim Programı'nda yer alan verilere gore, Turkiye'de 2009 yılında 385 bin ton tohumluk uretimi gercekleştirildi. Bu miktar, 2008 yılında 290 bin ton, 2007 yılında da 324 bin ton olarak gercekleşmişti.
Turkiye'de en fazla uretimi yapılan tohumluk, 227,8 bin ton ile buğday tohumluğu oldu. Yıllık 600 bin ton buğday tohumluğu ihtiyacı olan Turkiye'de uretilen sertifikalı tohumluk, toplam tohumluk ihtiyacının yaklaşık yuzde 40'ını karşılıyor. Kalan bolumu ise, ciftcinin mahsulden ayırarak ertesi yıl kullandığı tohumluk oluşturuyor.
Turkiye'de 2009 yılında, 36 bin ton arpa, 28,9 bin ton hibrit mısır, 58,8 bin ton patates, 10,8 bin ton pamuk, 9,3 bin ton hibrit ayciceği, 5 bin ton celtik, 2,7 bin ton sebze tohumluğu uretildi. Turkiye'de tohumluk pazarı, 2009 yılında 158 milyon doları ithal olmak uzere yaklaşık 600650 milyon dolarlık buyukluğe ulaştı.

8 YILDA 860 MİLYON DOLARLIK İTHALAT
Tarım ve Koyişleri Bakanlığı, Tohumculuk Daire Başkanlığı verilerine gore, Turkiye 20022009 yıllarını kapsayan donemde toplam 860 milyon dolarlık tohumluk ithalatı yaparken, aynı sure icerisinde 339 milyon dolarlık ihracat gercekleştirdi.
Turkiye, 2009 yılında, 158 milyon dolarlık tohumluk ithalatı, 70,7 milyon dolarlık da ihracat yaptı. Endustri bitkileri, tarla bitkileri, sebze ve yem bitkileri olmak uzere toplam 30 bin ton tohumluk ithal edilirken, Turkiye'de uretilerek yurt dışına satılan tohumluk miktarı da 21,8 bin ton oldu.
Turkiye 2009 yılında, 4 bin 860 tonluk buğday, arpa, hibrit mısır ve celtikten oluşan tarla bitkileri tohumluğu ithalatına 17 milyon 117 bin dolar odedi. İthalat icinde en buyuk payı 97 milyon 995 bin dolar ile, 2 bin 498 tonluk sebze bitkileri tohumluğu oluşturdu.
Pamuk, ayciceği, kanola, patates ve şeker pancarı tohumunun da icinde yer aldığı toplam 11 bin 155 tonluk endustri bitkileri tohumluğu icin de 29 milyon 705 bin dolar odedi.

EBEVEYN TOHUMLUK İTHAL ETTİ, SERTİFİKALI TOHUM URETİP SATTI
Ozellikle hibrit tohumlukta ithalatı fazla olan Turkiye, son 20 yıla kadar sıfır noktasında olan tohumluk ihracatını 70 milyon 766 bin dolar seviyesine cıkardı.
Turkiye'nin tohumluk ihracatı icerisinde en onemli iki kalemi hibrit mısır ve hibrit ayciceği tohumluğu oluşturuyor. Turkiye ihracını gercekleştirdiği bu hibrit tohumların ''ebeveyn tohumlukları'' ise ithal ediyor. Once, ebeveyn tohumluklar, ekilip yetiştiriliyor, bunlardan da hibrit yani sertifikalı tohumluk uretiliyor. Uretilen hibrit tohumlukların bir bolumu yurt ici tarımsal uretim icin kullanılırken, kalan bolum de ihrac ediliyor. 2009 yılında 70 milyon 766 bin dolara ulaşan ihracatın yuzde 71'ini, yani 50 milyon 148 bin dolarlık bolumunu 10 bin 921 ton hibrit mısır ve 4 bin 719 ton hibrit ayciceği tohumluğu oluşturdu. Turkiye aynı yıl, sonraki yıllarda ihrac etmek ve kendi ihtiyacını karşılamak amacıyla 529 ton hibrit ayciceği 4 bin 18 tonda hibrit mısır tohumluğu ithalatı yaptı.
Anavatanı Amerika olan patates icin de mısır ve ayciceğinde olduğu gibi ''ebeveyn tohumluğu'' ithal ediliyor. 2009 yılında 56 bin ton patatesin uretildiği Turkiye'de, sonraki yıllarda sertifikalı tohumluk uretimlerini gercekleştirebilmek icin 9 bin 590 ton patates tohumluğu ithal edildi.

AYAŞ DOMATESİNİN TOHUMLUĞU FRANSA'DAN
ATO'nun araştırmasına gore, Turkiye'de toplam sebze uretimi icerisinde yuzde 40'lık payı olan domates, uretiminde hibrit tohumluğu tercih edilen sebzelerin de başında yer alıyor. 2009 yılında 10 milyon 745 bin ton domates uretimi yapılan Turkiye'de, 22 bin 970 kilogramı hibrit olmak uzere toplam 47 bin 15 kilogram domates tohumluğu ithal edildi.

Son yıllarda sıkca duyulan ''domatesin neden eskisi gibi kokmadığı'' sorusunun cevabı da kullanılan tohumluklarda. Hibrit domates tohumluğundan elde edilen verimin yuksek, urunun raf omrunun uzun olması, uzun yol nakliyesine imkan vermesi ve mevsiminin dışında uretilebilir olması, ciftcinin hibrit tohumluk tercih etmesine neden oldu. Tuketicilerin ucuz, buzdolabında uzun sure bozulmadan kalan domates istemesi de ciftcilerin tercihini destekledi. Beklentiler ve tercihler değişince, Turkiye'de domates ureticilerinin bir bolumu yerli ceşitlerin yerine ABD, Fransa ve Hollanda'dan ithal tohumluklar kullanmaya başladı. Orneğin Ankara'nın Ayaş ilcesinde uretilen unlu ''Ayaş domatesi'' tarihe karıştı. Pazarlarda Ayaş domatesi olarak satılan domatesin tohumluğu Fransa'dan ithal ediliyor.
Ote yandan, domates tarım urunleri ihracatı arasına domatesi de koyan Turkiye, 2009 yılında bin 470 kilogramı hibrit olmak uzere 22 bin 858 kilogramda domates tohumluğu uretti. Turkiye'nin 2009 yılında elde ettiği hibrit tohumluk icinde ithalat oranı yuzde 94 olarak gercekleşti.

TURŞULUK HIYAR ABD'DEN
Araştırmaya gore, Turkiye'nin en fazla hibrit tohumluk kullandığı ikinci sebze hıyar oldu. Turkiye, 2009 yılında 1 milyon 734 bin ton hıyar, 5 bin 692 kilogramı hibrit olmak uzere 8 bin 980 kilogram da hıyar tohumluğu uretti.

Turkiye'nin aynı yıl 29 bin 353 kilogramı hibrit olmak uzere toplam 37 bin 244 kilogram hıyar tohumluğu ithal etti. Turkiye'de hasadı yapılan turşuluk hıyarların hibrit tohumu ABD'den ithal edildi. İthal edilen hibrit tohumluğun toplam hibrit tohumluk icindeki oranı yuzde 84 oldu.

Turkiye'de ithal tohum kullanılan sebzelerin ilk sıralarında kabak da yer alıyor. 2009 yılında 328 bin ton kabak uretilen Turkiye'de, 14 kilosu hibrit olmak uzere 4 bin 856 kilo kabak tohumluğu uretildi. Turkiye aynı yıl, 23 bin 604 kilogramı hibrit olmak uzere 24 bin 404 kilogram kabak tohumunu yurt dışından satın aldı. 2009 yılında kayda giren hibrit kabak tohumluklarının yuzde 99'u ithal edildi.

DİYARBAKIR KARPUZU AMERİKAN TOHUMLUĞUNA YENİLDİ
ATO'nun araştırmasına gore, ciftcilerin, uzun yola dayanıklı ve kısa surede meyve veren tohumları tercih etmesi, Diyarbakır karpuzunun ABD'den ithal tohumluğa yenilmesine yol actı. Uretici ve tuketici tercihlerindeki değişiklik karpuzda da yaşanınca Diyarbakır karpuzu, sadece Dicle nehri kıyısındaki Erimli, Sivritepe, Guzel, Develi gibi birkac yuz donumluk kısıtlı alanda yetişir oldu.

TUİK verilerine gore, Turkiye'de 2009 yılında 3 milyon 810 bin ton karpuz uretildi. Turkiye'nin 2009 yılı karpuz tohumluğu uretimi ise bin 83 kilogramı hibrit olmak uzere 5 bin 43 kilogram oldu. Aynı yıl yapılan tohumluk ithalatı da 11 bin 898 kilogramı hibrit olmak uzere 58 bin 827 kilogram olarak gercekleşti. Bu verilere gore, 2009 yılında temin edilen tohumluğun yuzde 92'si ithal edildi.

HİBRİT HAVUC VE LAHANA TOHUMUNUN TAMAMI YABANCI
2009 yılında Turkiye'de 593 bin ton havuc uretilirken, aynı yıl ithalatla 26 bin 111 kilogramı hibrit, 8 bin 108 kilogramı standart yani hibrit olmayan olmak uzere toplam 34 bin 219 kilogram havuc tohumluğu satın alındı. Aynı yıl 889 kilo standart havuz tohumluğu da Turkiye'de uretildi. Bu verilere gore, Turkiye'de hibrit tohumla uretilen havucların tamamının tohumluğu ithal edildi.
TUİK verilerine gore, 2009 yılında 207 bin ton beyaz lahana uretilen Turkiye'de, uretim icin gereken tohumluğun tamamı dışarıdan satın alındı. 64 kilosu hibrit olmak uzere 483 kilo lahana tohumluğu ithal edildi. Lahana tohumlukları Almanya ve Hollanda'dan ithal edildi.
Aynı şekilde, Turkiye'de uretilen lahanagiller ailesinin diğer sebzeleri olan karnabahar ve brokolinin de tohumlukları yurt dışından ithal edildi.

ISPANAK TOHUMU DA YABANCI
2009 yılında 225 bin ton ıspanak uretilen Turkiye'de kullanılan 625 bin 88 kilo tohumluğun yuzde 80'ini oluşturan 500 bin 218 kilo tohum Avrupa, Amerika ve Guney Batı Asya'dan ithal edildi. İthal tohumların yuzde 75'ini oluşturan 191 bin 713 kiloluk bolumunu hibrit tohumlar oluşturdu.
Marul, patlıcan, soğan ve turp uretiminde de hibrit tohumlar ağırlıklı olarak yurt dışından satın alındı.

KAVUNDA YERLİ TOHUM GOZDE
ATO'nun araştırmasına gore, Turkiye, kavun uretiminin onemli bolumunun yuzde 85'i kendi geliştirdiği ceşitlerden urettiği tohumlarla karşılıyor. 2009 yılında 1 milyon 679 bin ton kavunun uretildiği Turkiye'de 49,4 bin kilosu standart, 838 kilosu hibrit olmak uzere 50,2 bin kilo kavun tohumluğu uretildi. Aynı yıl, 2,3 bin kilosu hibrit olmak uzere toplam 8 bin 500 kilo kavun tohumluğu ithal edildi.

BİBER TOHUMUNUN YUZDE 80'İ YERLİ
Turkiye'de tohumculuk şirketlerinin, pek coğunun yeni kurulduğu ve sınırlı sermayeye sahip oldukları icin, ARGE faaliyetlerine yeterince kaynak ayıramadığı belirtilen ATO'nun araştırmasına gore, Turkiye ceşit geliştirme ve hibrit tohum uretiminde henuz emekleme aşamasında olmasına rağmen, ceşit geliştirme calışmalarında başarılı olan şirketler ve geliştirdikleri yerli urunler de var. Bu urunlerin başında carliston biber geliyor. Ulkesel Tohumluk Tedarik, Dağıtım ve Uretim Programı'nda yer alan verilere gore, Turkiye, biber uretiminin yuzde 80'ini yerli tohumdan gercekleştiriyor. 2009 yılında 1 milyon 837 bin tonu standart, bin 283 kilosu hibrit olmak uzere toplam 53 bin 586 kilo biber tohumluğu uretildi. Aynı yıl, 4 bin 140 kilosu hibrit olmak uzere toplam 11 bin 834 kilo biber tohumluğu ithal edildi.

NENEHATUN BUĞDAY TOHUMLUĞU
Yabancı ya da yerli de olsa Turkiye'de uretilen tohumların Tarım Bakanlığına bağlı Tohumluk Tescil ve Sertifikasyon Merkezi Mudurluğu tarafından tescillenmesi yani kayıt altına alınarak Turkiye'de yetiştirilmelerine onay verilmesi gerekiyor. Halihazırda, tum tarla bitkisi turlerinde bin 763 ceşit tescilli ve tum sebzelerde 3 bin 175 ceşit olmak uzere 4 bin 938 ceşit kayıt altına alınmış durumda. Tescillenen ceşitlerin 3 bin kadarı da Turkiye'de uretiliyor.
Tescillenen buğday tohumlarından bazıları Ahmet Ağa, Ali bey, Basri bey, Nenehatun isimlerini taşırken, arpa tohumları arasında da Aydan Hanım, Suleyman bey ve Vamık hoca isimliler yer alıyor.

HİBRİT TOHUM NEDİR?
Hibrit tohum, aynı ture ait bitkinin genetik bakımdan kendisiyle yakın akraba olmayan bir başka bitki ile tozlanmasıyla yani melezlenmesiyle elde ediliyor. Yani aynı bitki turunun farklı ailelerden gelen ana ve baba bitkiler birleştirilerek F1 denilen melez tohum elde ediliyor. Elde edilen tohum, hastalık ve zararlılara, sıcağa ya da soğuğa karşı dayanıklılığı, raf omrunun uzunluğu ve yuksek verim sağlaması gibi nedenlerle uretimde tercih edilirken, eskiden beri yetiştirilen yerel ceşitler piyasadan cekiliyor, hatta bunlar gen bankaları tarafından muhafaza edilmedikce yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalıyor.

F1 denilen hibrit tohumdan uretilen ikinci ve daha sonraki nesiller ilk melezlemede elde edilen olumlu ozellikleri taşımadığı icin F1 tohum ancak bir yıl başarılı şekilde tarımsal uretim icin kullanılabiliyor. Aynı yuksek verimi, bitki performansını veya istenilen kalite ozelliklerini elde edebilmek icin hibrit tohumluğun her yıl satın alınması gerekiyor.

TARIMDA YETERLİLİK TEKNOLOJİYE BAĞLI
ATO Başkanı Sinan Aygun, Turk tohumculuğunun kendi ceşitlerini geliştirmesi ve gelişmiş ulkelerle rekabet edebilmesi icin, ureticisinden ihracatcısına kadar tum kesimlerin bir araya gelerek tohumculuğu desteklemesi gerektiğini soyledi. Dunyada verimli uretim arayışlarının tohumdan başladığına dikkat ceken Aygun, ''Tarımda yeterlilik artık toprağa değil, teknolojiye bağlı. Tarımda, tohumculuktan başlayarak ARGE calışmalarını desteklemek, tohumluğa para saymak yerine teknolojiye yatırım yapmak gerekiyor'' dedi.

Turkiye'de ARGE calışmalarının ozel sektor eliyle yurutulmesi gerektiğine dikkat ceken Aygun, şunları kaydetti:
''Biz yerli ceşitlerimizin tohumlarını uretmek istiyorsak başka vergi desteğiyle, yapısal duzenlemelerle, kredilerle, bilimsel danışman, uzman ve ekipman desteğiyle tohumculukta araştırmageliştirme calışmaları yuruten firmaları desteklemek zorundayız. Hibrit tohumların her yıl satın alınması gerekiyor. Elden gelen oğun olmaz. Bu nedenle tarım politikası once ARGE uzerine kurulmalı.''

k.
__________________