Anadolu bircok meyve turunde olduğu gibi, kirazın anavatanı sınırları icerisindedir. Hazar denizi ile Karadeniz arasındaki bolge kirazın anavatanı olarak bilinmektedir. Ulkemizin hemen her bolgesinde kiraz yetiştiriciliği yapılmakta olup, uretilen kirazın hemen hepsi taze halde tuketilmektedir. Kiraz, ılıman iklim meyve turleri icerisinde meyvelerini en erken olgunlaştıran bir turdur. Kirazlar 5-6 yaşında verime gecerler, tam ve ekonomik olarak verime yatmaları 10-12 yıl alır. Ekonomik omurleri 25-30 yıldır.
İKLİM İSTEKLERİ
Kiraz yazları cok sıcak olmayan, toprak ve hava neminin yeterli olduğu yayla ozelliği gosteren 500-1800 m rakımı olan yerlerde yetişmektedir.
Kiraz bahcesi tesisinde dikkat edilmesi gereken hususlar :
1) Kiraz bahcesi rakım 500-1800 m olan yerlerde kurulmalıdır.
2) Bahce toprağı analiz ettirilerek kiraz icin uygun olup olmadığı belirlenmelidir.
3) Toprak yapısına ve iklim koşullarına uygun anac ve ceşit secilmelidir. Orneğin, kurak ve kirecli topraklarda idris anacı tercih edilmelidir.
4) Bahceler tek ceşitle kurulmamalıdır. Tek ceşitle bahce kurulması yetersiz dollenmeye veya hic dollenmemeye sebep olmaktadır. Ben duşmeden hasada kadar olan surede yağmur catlaması zararına karşı tek ceşitle bahce kurulmaması gerekmektedir. Her kiraz bahcesinde en az 4-5 ceşit bulunmalıdır. Ceşitlerin seciminde ise birbirlerini dolleyebilir nitelikte olmasına dikkat edilmelidir. Dollenmede uygun ceşit seciminin yanı sıra bahcede arı da bulundurulmalıdır. Genel bir oran olarak 9 bitkiden 8 tanesinin esas ceşit birisinin dolleyici olarak dikilmesi yeterlidir. Kiraz bahcelerinin tesisi aşamasında her ciftcinin zaten belirlediği temel bir ceşidi vardır. Bu şekilde bahcede bir ceşidin ağırlıklı olması da tabiidir. Yalnız kirazda yaklaşık butun ceşitler kendisiyle uyuşmadığı icin, grup kısırlığı da soz konusu olabilmektedir. İyi bir verim icin birbirini iyi dolleyebilir ceşitlerin bulunması, ekolojik faktorlerden kaynaklanan riskin azaltılması, 1,5 aylık bir sure boyunca pazara kiraz sunulabilmesi, hasatta işcilik v.b. gibi yonlerden dolayı sıkışmamak icin iyi bir ceşit planlaması gereklidir. Turkiye'nin ihracat şansının en yuksek olduğu ve en populer ceşit "0900 Ziraat" dir. İhrac edilen ulkelerde "Turk Kirazı" diye unvan almış ceşidimizdir.
6) Dikimden sonra tepe kesiminde acele edilmemesi gerekir. Bu işler gozler iyice kabardığında yapılırsa yeni oluşacak ilk kat dallar daha geniş acılı oluşur.
BUDAMA
Kirazlarda iki şekilde budama yapılır.
Bunlar;
a) Şekil budaması Kirazlara henuz fidan doneminden itibaren şekil verilmeye başlanmaktadır. Şekil budaması genellikle buyume sezonu başında, dalların esnek olduğu Temmuz ayında yapılır. Kiraz ağaclarının genellikle genclik donemleri uzundur. Bu nedenle ağaclara şekil budaması uygulanırken bir yandan da meyveye yatırma işlemleri yapılır. Meyveye yatırma yan dallarda acı genişletilmesi, ağırlık asma, tahta veya kamış herek kullanma ile gercekleştirilir.
b) Verim ve gencleştirme budaması
Verim budamasında, ağac boylarının azaltılmasının yanı sıra yan dalların sayısı da azaltılarak ağacların buyumeleri yavaşlatılır. Kiraz ağaclarında 8-10 yaşından sonra budama yapılmadığı icin yıllık surgunleri kısalır. Bilinen kurallara gore surgun gelişimi icin kesimler uc noktalara ve yıllık surgunlerdeki odun gozlerine uygulanır.
Ancak verimdeki kiraz ağaclarında yıllık surgunler 10-20 cm gibi olup bunlara yapılacak kesimler eski zayıf bir surgun gelişimi sağlar. Bu nedenle yaptığımız uygulamalarda bu şekildeki yan dallar uctan 50-100 cm' den kesilir. Bu kesimler sonucu 2-3 yıllık bu şekildeki dallarda mayıs buketleri ortasında yer alan odun gozlerinden kuvvetli yeni surgunler oluşur. Bu surgunler de meyvelerin daha iyi beslenmesine ve irileşmesine neden olur. Bu şekilde her yan daldan kesimler sonucu yeni 2-3 surgun elde edilmiştir. Bu şekilde yaşlanmaya yuz tutan gelişmesi zayıflayan ağaclar tekrar gelişme gostermektedir. Bu kesimler 2 yılda bir tekrarlanmalıdır.
GUBRELEME
Kiraz bahcelerinde yapılacak bir gubrelemede mutlaka yaprak ve toprak analizleri yapılmalıdır.Kiraz ağaclarının gubrelenmesinde pek cok faktor etkilidir. Bu faktorler; toprağın yapısı, bitkilerin yaşı, sulama miktarı ve sulama şekli, bitkilerin verim miktarı, anacın cinsi, bitkilerin genel gelişme ve kondisyonları, ahır gubresi verilip verilmediği v.b. Ortalama değerler verilecek olursa, dekara 2-3 ton ahır gubrelemesi uygundur. Verimdeki bir ağaca ortalama değer olarak her yıl, 2-3 kg Amonyum Sulfat, 1 kg Triple Super Fosfat, 1 kg Potasyum verilmelidir. Verilme zamanı olarak fosforlu ve potasyumlu gubreler bolgesel iklim ve alışkanlıklara gore sonbahar veya erken İlkbaharda, azot uygulamaları ise erken ilkbaharda birinci dilimi, cicek dokumunden sonra ikinci dilim ve hasattan sonra ucuncu dilim uygulanır.
SULAMA
Kiraz bahcelerinde sulama, fidan dikimindeki "can suyu" ile başlar. Sulama ben duşme donemine kadar ilkbahar yağmurları ile olur. Kirazın ciceklenme doneminde toprağın nemli olması istenir. Bunun yanı sıra yetişkin ağaclarda kok boğazı cevresi sulanmamalıdır. Hasattan hemen once cok su, meyve iriliğine kısmen etkisi olsa da, meyve eti sertliği ve tadı olumsuz etkilediği gibi ağac sağlığı acısından da sakıncalıdır. Hasattan sonra da verilecek su yeni oluşan cicek gozlerinin gelişimine de faydalı olacaktır. Sonbaharda da yağışlar az olursa kısmen sulama yapılmalıdır.
__________________