Bu bolumde sığır ırklarımızla tanışacaksınız. Onları size tarif edeceğiz, resimlerini vereceğiz. Bu bolumu iyice okuduktan sonra bir ineğe bakar bakmaz onun yerli mi, kultur mu, melez mi olduğunu anlayabileceksiniz.
Hangi ırkın sut icin yetiştirildiğini oğreneceksiniz. Hangi ırkın et icin yetiştirildiğini oğreneceksiniz. Yoreniz icin en uygun ırkın hangisi olduğunu anlayacaksınız.
SIĞIR IRKLARI
Ulkemizdeki sığır ırklarını uc bolume ayırırız. Bunlar:
1-Yerli sığır ırkları
2-Kultur sığır ırkları
3-Melez sığır ırkları
Bunları ayrı ayrı inceleyelim:
YERLİ SIĞIR IRKLARI
Kendi toprağımızdan yetişme, Anadolu'nun bağrından cıkmadırlar. Cef cekmeye alışkındırlar. Kara olanı vardır, kırmızı olanı vardır, boz olanı vardır. İşte yerli ırklarımız:
YERLİ KARA
Adı gibi kendi de karadır. Orta Anadolu'ya yayılmıştır. Alcak boyludur ama bedeni uzun yapılıdır. Boynuzları kısadır, one doğrudur. Ufak, kara tırnaklıdır. Memeleri ve meme başları ufaktır. Memeler tuyle ortulu olabilir.
Et verimi duşuktur. Sut verimi azdır. İyi besi tutmaz.
NE DERSİNİZ?
Bir inek almak isterseniz, yerli kara inek alır mısınız? Acele etmeyin. Bir de aşağıda yazılanları okuyun
DOĞU ANADOLU KIRMIZISI
Yaşadığı bolgeden ve renginden dolayı bu adı almış: Doğu Anadolu'da yayılmıştır.Rengi acık kırmızıdan kestane rengine kadar değişir. Boynuzları kısadır, one doğrudur. Bedeni ve goğsu dar yapılıdır. Doğu Anadolu'nun sert iklimine uymuş bir hayvandır. Gec gelişen bir ırktır. Yediğimiz etler coğunlukla bu hayvanın etleridir. Ufak yapılı bir hayvandır ama iyi besi tutar.
NE DERSİNİZ?
Sığır besisi yapacaksınız. Yerli Kara sığır mı alırsınız, Doğu Anadolu Kırmızısını mı tercih edersiniz?
Acele etmeyin. Daha aşağıdaki ırkı tanımıyorsunuz.
BOZ IRK
Daha cok Ege ve Marmara bolgelerinde yaygındır. Acık renklidir. Gumuş rengi
denilebilir. Bazıları koyu kul rengine doğru koyulaşmıştır. Boğaları koyu renklidir, gozlerinin etrafında siyah bir halka vardır. Oldukca iri yapılıdırlar. Meme, boynuz ucları ve tırnakları koyu renklidir. Boynuzları one doğrudur. En onemli ozelliği, sağlam vucut yapısı ve cok iyi besi tutmasıdır. Şekil 1'de Boz Irktan inekleri goruyorsunuz.
Şekil 1: Boz ırktan inekler
NE DERSİNİZ?
Bir inek almak istiyorsunuz. Renginin kara olmasını mı istersiniz, kırmızı olmasını mı istersiniz, gumuş rengi olmasını mı istersiniz?
İnsan elbise alırken renk secer. İnek alırken rengine değil; et verimine, sut verimine, dol verimine bakılır.
GUNEY ANADOLU KIRMIZISI
Guney Anadolu'da yerleşmiştir. Acık sarı ile koyu kırmızı arasında renkler taşır. Tarcın rengi olanlar coktur. Yuksek boylu, uzun bacaklıdır. Eni boyu birbirine denk olduğundan kare şeklinde bir goruntu verir. Kısa vucudu nedeniyle sallantılı bir yuruyuşu vardır. Sıcak bir ortamda yetişmiştir. Erken gelişen bir hayvandır. Yuksek sut verimi ile tanınır. Sağım yapılırken buzağısının yanında bulunmasını ister. İlk buzağısını 3 yaşında verir. Sağım suresi 210 gun kadardır. İyi bakım şartlarında sahiplerini memnun eden yuksek sut verimlerine ulaşır. Bu sutcu hayvanların bir resmini Şekil 2'de goruyorsunuz.
Şekil 2: Guney Anadolu Kırmızısı İnekler
NE DERSİNİZ?
Diyelim ki Cukurova yoresinde oturuyorsunuz. Sut inekciliği yapmak icin Guney Anadolu Kırmızısı bir inek uygun duşer mi?
Şimdilik oyle gorunuyor. Ama aşağıdaki yerel sığırlarımızı tanımadan bir karara varmasanız iyi olur.
İŞTE YORESEL SIĞIR IRKLARIMIZ:
Bunlar daha dar alanlarda ve az sayıda olan ırklardır. Belli bir sınırın dışına taşmamışlardır.
KIRIM SIĞIRI
Kırım Bolgesinden geldiler. Kırmızının tonlarını taşırlar. İri yapılıdırlar. İyi bakım ve beslenme ile 1500 kg sut verebilirler.
ZAVOT SIĞIRI
Kars yoresine Kafkasya'dan geldiler, Simental ve İsvicre Esmeri ile melezleme ile elde edildiler. Sut verimi 1500 kg. kadardır. Besi tutma ozelliği Doğu Anadolu Kırmızısından daha iyidir.
MARAŞ SIĞIRI
Maraş bolgesinin ufak yapılı, kırmızı renkli sığırıdır. Yerli Kara ırkının Guney Anadolu Kırmızısı ile veya Doğu Anadolu Kırmızısı ırkı ile melezlemesiyle elde edilmiştir. Sut verimi Yerli Karadan daha yuksektir.
İŞTE KULTUR IRKLARIMIZ:
Avrupa'nın ceşitli yorelerinde ozel olarak yetiştirilmiş hayvanlardır. Turkiye'ye getirilerek ulkemiz şartlarına uygun olarak burada yetiştirilmişlerdir.
HOLŞTAYN
Marmara ve Ege bolgelerinde uretildiler. Sonradan Akdeniz bolgesinde de yaygınlaştılar. Cok kolay tanınabilir. Cunku bedeni siyah ve beyaz parcaların birleşmesiyle renklenir. Gayet iri yapılıdırlar. Amerika'dan gelenlerin sut yonu kuvvetlidir.
Hollanda'dan gelenler de var. Bunlarında et yonu kuvvetlidir. Memeleri buyuk ve yumuşaktır. Serin iklimi olan yerlerde bu hayvanlar daha verimli olurlar. Hele bakım ve besleme iyi olursa, cok verimli ve kÂrlı bir hayvancılık yapılabilir. Şekil 3'te yetiştiricilerimizin cok sevdiği Holştayn ırkından bir inek goruyorsunuz.
Şekil 3: Holştayn ırkı inek
Az verimli yerli ırklarımız Holştayn ırkı hayvanlar ile melezlenince yerli hayvanlara gore daha cok verim elde edilmektedir.
BİLİYOR MUSUNUZ?
Yurt dışından getirilen Holştayn ineklerinden ulkemiz şartlarında ortalama 4000-7000 kg sut verimi elde edildiğini, cok iyi bakım ve besleme şartlarında bazı ineklerin 12000-13000 kg. sut verimine ulaştığını biliyor musunuz?
JERSEY
Anavatanları İngiltere ve Fransa arasındaki Jersey adası olup, Turkiye'ye Amerika'dan geldiler. Karadeniz bolgemize yerleştiler. Ufak, sevimli, hassas yapılı hayvanlardır. Renk acık kahverengiden koyu kahverengine kadar değişir. Genellikle geyik rengi hakimdir. Yediği yemi en yuksek oranda sute cevirir. Sutu cok yağlıdır. Yumuşak davranışlar karşısında sakin ve iyi huyludur. Sert davranıştan hoşlanmazlar. Sıcak havalardan etkilenmezler. Et verimi duşuktur. Yerli ırklarla melezlemeden cok iyi sonuclar alınmaktadır. Yavruları cılız ve zayıf olduğu icin iyi bakım ister. Şekil 4'te zarif gorunuşlu bir Jersey ineği gorulmektedir.
Şekil 4: Bir Jersey ineği
NE KADAR?
Karadeniz bolgesinde oturan bir yetiştirici elindeki yerli bir ırk ineği Jersey boğayla Melezlerse yavrusunun sut verimi ne kadar artar? Uygulamalar boyle bir melezlemede sut veriminin yuzde 60 Artabileceğini gostermektedir.
ESMER (MONTAFON)
Anavatanı İsvicre'dir. Aslında Esmer ırk olmasına karşılık Montafon adıyla bilinmektedir.Turkiy e'de boz ırk sığırlarla yapılan melezlemelerle Karacabey Montafonu geliştirilmiştir. Bugun bu ırktaki hayvanlar Turk Esmeri denecek kadar ulkemize ait olmuştur. Rengi gumuş renginden koyu esmere kadar değişir. Sırtta acık renk bir cizgi bulunur. Burun ucu, boynuz ucu, kuyruk ucu siyahtır. Cok iri govdelidirler. Hem sut verimi, hem et verimi cok yuksektir. Besi tutma ozelliği en ustun ırklardandır. Turkiye'nin her yerine yayılmıştır. Her iklime ve her bolgeye kolayca uyar. Şekil 5'te iri ve sağlam yapısı ile bu verimli ırka ait guzel bir orneği gormektesiniz.
Şekil 5: Montafon ırkı inek
SİMENTAL
Aslen İsvicrelidir. Alaca renklidir. Govdeyi kaplayan derinin sarı-beyaz veya kırmızı beyaz parcalardan alacası vardır. Baş beyaz olup, sarı veya kırmızı beneklidir. Tırnakları ve bedeni sağlamdır. Cok iri yapılıdır, sırtı uzun, goğsu ve sağrısı geniştir. Besi hayvanı olarak cok elverişlidir. Cabuk besi alır, et verimi yuksektir. Şekil 6'da geniş alacalı renkleriyle sevimli bir Simental inek goruyorsunuz.
Şekil 6: Simental ırkından bir inek
BAŞKA?
Epeyce sığır ırkını tanıdınız. Yeter mi? Başka ırklar da var mı? Başka sutcu ırkımız kalmadı. Etci ırk olarak daha iki tane var. Onlar da geliyor!
BRANGUS
Amerikalıların yetiştirdiği siyah tuylu, boynuzsuz sığırlardır. Uzun bacaklı, derin ve geniş govdelidir. Duveleri erken boğaya gelir. Buzağıları ufak doğar ama hızla gelişir, kocaman govdeli hayvanlar olur. Cok lezzetli eti vardır. Et randımanı cok yuksektir.
ŞAROLE
Fransa'nın Charolais bolgesinde geliştirilen bu hayvanlar iri hayvanlardır. Kılları krem rengindedir. Canlı ağırlık ergin dişilerde 800 kg, ergin erkeklerde 1000 kg civarındadır. Bu ırk et uretimi icin yetiştirilir. Buzağılar doğduklarında 40-50 kg'dır. Buzağılar kısa surede gelişirler. Etleri oldukca lezzetlidir. Besiye alınan sığırlarda et randımanı cok yuksektir.
Şekil 7: Charolais ırkı sığırlar
__________________