“İcinizden Cumartesi gunu azgınlık edip de, bu yuzden kendilerine: ‘Aşağılık maymunlar olun!’ dediklerimizi elbette bilmektesiniz. Biz bunu (maymunlaşmış insanları), hÂdiseyi bizzat gorenlere ve sonradan gelenlere bir ibret dersi, muttakîler icin de bir oğut vesilesi kıldık.” (2/Bakara, 65-66)

Mesh; Anlam ve MÂhiyeti
“Mesh” (mim, sin, hı –noktalı h-): Şeklin bozulması, cismin kendi aslî şeklinden cıkması, kılık değiştirmek, hilkat garibesi anlamlarına gelir. “Mesh”, bir sûreti, kendisinden daha kotu ve cirkin bir şekle cevirme veya o şekle girme demektir. Bir insan şeklinin değiştirilip hayvan şekline konulmasına “mesh” denir. Turkceye “başkalaşım” diye tercume edebileceğimiz mesh’e, batı dillerinde “memamorfoz” (metamorphose) denilir.

Mesh, yalnız mÂnevî veya hem sûret (gorunuş olarak), hem de sîret (mÂnevî durum, hal ve hareketler, ahlÂk ve karakter) olmak uzere iki turludur. MÂnevî mesh, ahlÂk ve karakterlerdeki duşuklukle sonuclanan psikolojik değişme; hakiki ve tam mesh de ahlÂkî cokuntu ile birlikte hayatî ve şekil/beden değişikliğini de doğuran donuşumdur. Tam ve gercek değişime uğrayanlarda tenÂsul/ureme olmaz. Gecmiş ummetlerde, ozellikle İsrÂiloğullarında mesh vuku bulmuştur. Hıristiyanlarda da, Hz. İsa’nın mÂide/sofra mûcizesi konusunda inkÂrcıların meshe uğradıkları rivÂyet edilir. Hz. Muhammed ummetinden, peygamberimiz’in Âlemlere rahmet olarak gonderildiği icin tam meshin kaldırıldığı hadis rivÂyetleriyle belirtilir.

İsrÂiloğullarından Allah'a isyanda ısrar eden ve Allah’la alay eder gibi yasakları hevÂları istikametinde te’vil edenlerin, Allah’ın lÂnet ve gazabının bir sonucu olarak mesh cezasına carptırıldıkları Kur’an’da acıklanır. Bu insanların ibÂdet ve istirahat gunleri olan cumartesi gununun kutsiyet ve yasağını ciğnediklerinden, iclerinden bazılarının ısrarlı oğutlerini de kibirlerinden dolayı dinlemeyip bile bile isyanda bulunmaya devam ettiklerinden dolayı boylesine dehşetli bir cezaya carptırıldıklarını Kur’an haber vermektedir.

Mesh olayının nasıl olduğu konusunda goruş ayrılıkları vardır. Âlimlerin coğu onların fiziksel olarak maymuna cevrildikleri goruşundedirler. Bazı az sayıda bazı mufessir ise, onların o zamandan itibaren maymun gibi davranmaya başladıklarını, yani zihniyet ve karakter olarak maymunlaşmış olduklarını soylerler. Bunların başında, tÂbiîn’in meşhurlarından mufessir MucÂhid gelir. MucÂhid’e gore Allah onların fizyolojik yapılarını değil; sadece kalplerini dondurmuştur.

Fahreddin RÂzî, maymunlaşmanın hem fizyolojik hem karakter yonuyle, yani tam bir mesh olduğunu kabul ederek MucÂhid’in goruşunu delilleriyle curutmeye calışır. Meshin delillerle sÂbit olduğunu, Âyeti zahirî manasına almak mumkun olduğu muddetce te’vile ihtiyac olmadığını belirtir. Fakat şu ilÂveyi de yapar: “Bununla beraber, MucÂhid’in zikrettiği husus da gercekten pek uzak olan bir ihtimal değildir. Cunku insan, mûcizelerin ve delillerin ortaya cıkmasından sonra da cÂhilliğinde devam ederse, orfte boyle olana bazen, ‘o eşektir, maymundur veya maymun kafalıdır’ denilir. Bu mecaz, zÂhir ve meşhur mecazlardan olunca, bu manaya varmak mahzurlu değildir. ”

İbn Kesir de, Âyetin zÂhirine aykırı duştuğu icin MucÂhid’in goruşunu garip gorur. İbn Abbas’dan nakiller yaparak meshin tam ve gercek anlamda olduğunu belirtir.

Elmalılı Hamdi Yazır, cok kesin ifadelerle olmasa da, meshin mÂnevî ve mecÂzî olduğu anlayışını tercih etmektedir. O, bu olayı şoyle yorumluyor: Onlar verdikleri sozde durmadılar. Ahde vef etmek, insanlık borcu ve gereği iken ona yanaşmadılar. İşte bu sebeple insanlığın gereklerinden olan ilim ve idrÂk, mÂrifet ve iz’andan mahrum edilerek maymun kılıklı, sefil, boynu bukuk ve surunen kimseler oldular ki, buna mesh tÂbir olunur. Bunlar, dış gorunuşuyle kuyruklu maymunlara mı donduler? Yoksa dış gorunuşuyle insan şeklinde oldukları halde, ic dunyaları ve huyları itibariyle mÂnen maymun gibi mi oldular? Bunun tefsirinde iki goruş vardır. Tefsircilerden pek coğu, Âyetin lafzına ve zÂhirine nazaran tam ve gercek bir mesh (şekil değişikliği) olduğunu soylemişlerdir. MucÂhid’in goruşu olan neshin mÂnevî olduğu, zamanımızın anlayışına daha uygun gorunmektedir. Gerci hakikate nazaran, sûretce değişiklik mÂnevî değişmeden daha muşkil ve daha muhim değildir. İnsanlık şiarlarının sonduğu bir bedenin dış yuzuyle dahi maymun sûretini alıvermesi, iyi duşunulurse, hemen hemen normal bile gorulebilir. Allah korusun, ceşitli hastalıklar ile kılığını değiştirmiş nice bedenlere tesaduf edilegelmiştir.

Fakat hayvan şekilleri icinden ozellikle maymun sûretinin zikredilmesi, herhalde mÂnevî meshin ehemmiyetine bir karîne gibidir. Aslında insan ile maymun arasındaki gercek fark, yalnızca bir kıl, bir kuyruk farkı değildir. Akıl, mantık, huy ve ahlÂk farkıdır. Maymunun butun huneri, taklit hissinin gelişmişliğindedir. Ama maymunun onunde gunlerce ateş yakın, soğuk gunlerde karşısında ısınmayı gosterin, sonra onu alıp bir kıra goturun, yanına kibrit, cıra, odun, komur koyun, o yine de uşuduğu zaman bunları bir araya getirip bir ateş yakamaz ve ısınmayı başaramaz. Bu kadarcık bile mantık ilişkisi gosteremez. Artık bunun uzerine terettup edecek aklî işlemlerin derecesini tasavvur edin. İşte mÂnevî dunyası meshe uğramış olan insanlar da boyledir: Onlar kor bir taklitten başka bir şey yapamaz ve hayvanî duygularından oteye gecemezler. Bir bakıma insan gibi gorunurler, hakikatte ise maymundan başka bir şey değildirler. Fındığı kırar yerler de bir fındık ağacı dikmeyi akıl edemezler. “Onlar hayvanlar gibidirler. Hatta daha da aşağıdırlar.” (7/A’rÂf, 179) (3)

Eğer Âyet, ahlÂkî bir dejenerasyona/bozulmaya işaret ise bu, her zaman ve her toplumda olur. İnsanlar nefislerinin kolesi oldukları zaman şeklen, sûreten değil; fakat sîreten, yani huy ve karakter itibariyle herhangi bir hayvanın karakterine girmiş olurlar. Bunlar şeklen insan gorunseler de mÂnÂda hayvan mertebesindedirler. Eğer Âyet, şeklen bir değişim bildiriyorsa, o takdirde bazı insanların bozula bozula maymun kılığına donmuş oldukları duşunulmelidir. Ancak, eski ummetlerde vukû bulduğu kabul edilen bu şeklî donuşum, yani mesh olayı, bu ummetten kaldırılmıştır. Yalnız insan, ahlÂkını korumalıdır ki, nefsinin tutsağı olmasın; insan ahlÂk ve sıfatından cıkıp herhangi bir hayvanın huy ve sıfatına burunmesin.

Maymun taklitcidir; duşunce ile hareket etmez, ancak gorduklerini taklit eder. İşte, duşunmeden, gordukleri her hareketi taklit edenler de gorunuşte olmasa bile gercekte maymun huyuna, karakterine girmiş, maymun sîretine burunmuş olurlar. Bazı İsrÂiloğulları kabileleri, Allah’tan gelen bunca Âyetleri duşunmeden, sıradan insanlardan gordukleri kotu hareketleri taklit ettikleri icin maymun karakterini almış, maymun sîretine burundurulup surundurulmuştur. Boylece hak yoldan cıkanların ne kotu bir sonuca duşeceklerine dair tum toplumlara ibret olmuşlardır.

Eskiden Afrika’da maymun avcıları ormana, icinde fındık dolu olan ağzı dar comlekler bırakırlarmış. Maymun gelir, comleğin icine elini uzatır, fındığı avuclarmış. Eli dolu olunca comleğin ağzından cıkamazmış. Fındık kıymetli olduğu icin bırakmayı da duşunemezmiş, boylece avcı onu rahatlıkla yakalarmış.

Yahudiler tarih boyunca altının peşinde koşmaları nedeniyle topyekun katliamlara uğramışlar. Para icin yapmadıkları aşağılık iş kalmamış; bu da, sonunda ırklarının bir avuc kalmasına sebep olmuştur. A’rÂf sûresinin 163. Âyetinin acıklamasına gore yahudiler, deniz kenarında yaşıyorlar. Cumartesi gunleri balıklar daha cok geliyor. Cumartesi gunu de avlanmak yasak. Balıkları cumartesi gunu denizden ozel havuzlara alıyorlar, pazar gunu de o havuzdan yakalıyorlar. Boylece insanlara yaptıkları hileyi Allah’a da yapmaya kalkıyorlar ama o cumartesi gununun onemini kavrayamamanın cezasını cekiyorlar.

Tarihin en eski milletlerinden olmalarına rağmen, nufusları İspanyol cingenelerinin nufusuna ulaşamıyor. Bu insanlar, siyaset de bilmiyorlar. Siyaset yapacağız derlerken butun insanların kinini uzerlerine cekiyorlar ve ara ara topyekun imha ediliyorlar. Siyaset, aslında Peygamber Efendimiz’in yaptığı gibi bedevîyi medenî yapmak ve dunyaya adalet dağıtmaktır; boyle olmalıdır siyaset.

Biz de ne zaman cuma’nın değerini yitirdik, bugunku durumlara duştuk ve Batı’nın kotu bir taklitcisi olduk cıktık. Halbuki yahudilerin durumu bizim icin iyi bir nasihat olmalıydı. Allah’ın gunleriyle oynamanın, Allah’ın kullarıyla oynamanın, Allah’ın Âyetleriyle oynamanın cezası, bazen bu dunyada acele veriliyor, bazen acıklı azabı Âhirete bırakılıyor. Bu dunyada verilmesi, başkalarını caydırmak, muttakî mu’minlere de nasihat olması icindir.

Seyyid Kutub bu konuda şunları soyler: Allah'a verdikleri sozden donmelerinden dolayı cezaya mustahak olup, insanlıktan cıkıp hayvanlar derekesine duştuler. Evet, midesinin sesinden başka bir ses duymayan irÂdesiz hayvanların derekesine... İnsanı insan kılan ve ulvîleştiren Allah verdiği soze itaatkÂr kılan ozelliklerden koparak o derekeye duştuler. Mutlak şekilde vucutlarıyla maymun olmaları gerekmez. Ruhları ve fikirleriyle maymunluğa cevrilmiş olabilirler. Fikir ve şuurun izleri umumiyetle yuzlere akseder. TemÂyullerin belirtileri de cok kere insanın dışına tesir ederek, ışığı temellere kadar ulaşabilir.

Bu kıssa ilk vuku bulduğu zaman, nasıl Hakk’a muhÂlif olanları dizginlemiş ise, sonraki devirlerde de hakikatlere sırt cevirenleri susturan ibret ve nasihatlerle dolu bir hÂdise olarak surup gelmektedir. Mu’minler icin şuphesiz ki bu hÂdiselerde buyuk dersler vardır.

Mevdûdî, olayın fiziksel bir değişim olduğu, yani meshin tam ve gercek olduğu kanaatindedir: “Kur’an’ın ifadesi, bunun fiziksel bir değişme olduğuna işaret eder. Bence, onların mevcutları maymuna cevrilmiş, azabın en şiddetlisini cekmeleri icin zihinleri insan olarak bırakılmıştır.”

İsrÂiloğulları, dunyaya aşırı şekilde meyl etmiş, para ve madde sevgisi gonullerini kaplamıştı. Allah’tan sadece ibadete ayıracakları, hicbir dunya işiyle meşgul olmayacakları ozel bir gun istemişlerdi. Allah da onların dunyevîleşen hayatlarını dinîleştirmek icin cumartesi gununu secti. Onlar, toplumsal zaaf halinde kendilerini saran dunyevîleşmenin ahtapot kollarının arasında bu yasağı da ciğnediler. HÂşÃ‚ Allah’ı kandırmak istercesine hile yoluyla te’villere saptılar. Cuma akşamından ağlarını denize geriyorlar, Cumartesi gunu yasak sona erince balıkları topluyorlardı. Allah’a isyan etmenin, ilÂhî yasağa uymamanın cezası da benzer şekilde ağırdı: “Aşağılık maymunlar olun!”

Mesh denilen bu cezanın mÂhiyeti konusunda farklı tefsirler yapılmıştır. Bazılarının yaptığı gibi Kur’an’ın haber verdiği bu olayı, bin dereden su getirerek fizikî değil de, sadece karakter ve huylarının maymuna benzediği gibi te’viller yapmak doğru olmaz. Bazıları da olayın, Allah’ın bir cezası olarak gercekleşen bir tur reenkarnasyon olduğunu ileri surer. Ancak bu ve benzeri olaylar icin daha acıklayıcı bilimsel bir bulgu şoyledir: Tarihin farklı donemlerinde ender gorulen bir bel ve musîbet olarak kan kimyasındaki bozulma sonucunda insan şeklinin olağanustu deforme olarak tıpkı hayvanlara benzer hale geldiği, British Colombia Universitesi profesorlerinden kan kimyacısı Dr. David Dolphi tarafından keşfedilmiştir. Buna tıpta Progeria hastalığı deniliyor. Batıda yaygın olan “kurt adam” ve hayvana donuşen insan efsanelerinin kaynağını araştıran Dr. Dolphi’nin tesbitine gore, kanda meydana gelen bir hastalık sonucunda insanın organları şekil değiştiriyor, yuz ve beden tamamen hayvanlarda olduğu gibi kıllanıyor, bu illete yakalanan biri her haliyle insandan cok, bilinen bir hayvana benziyordu.

Allah bu olağanustu alcaltıcı cezayı, ihanetlerine bir karşılık ve insanlığa bir ibret olsun diye vermişti onlara (2/Bakara, 66; 7/A’rÂf, 166). Allah’ın İsrÂiloğullarına verdiği bu cezanın “maymunlaşma” biciminde tecellî etmesinin hikmeti, İsrÂiloğullarının tıpkı bir maymun gibi etraflarındaki putperest kavimleri koru korune taklit etmeleri, peygamberleri tarafından uyarılmalarına karşın her seferinde duşmanlarının inancını ve kulturunu taklit pahasına oz kimlik ve kişiliklerini terk etmeleri olsa gerek.

Kur’Ân-ı Kerim’de Mesh Kavramı
“Mesh” kelimesi, Kur’Ân-ı Kerim’de sadece bir Âyette, YÂsin sûresi, 67. Âyetinde gecer. Bu Âyetin dışında “mesh” kelimesi kullanılmamasına rağmen, meshin mÂhiyeti, yani insanların cirkin bir şekle donuşmesi olayı, Kur’an’da 3 yerde gundeme gelir. Bunlardan biri, Bakara, 65; diğeri aynı olayın daha ayrıntılı şekilde ele alındığı A’rÂf sûresi, 163-166. Âyetleri; bir diğeri de MÂide sûresi 60. Âyetidir. Bunların dışında, bir Âyette de bu “mesh”e işaret edilip atıfta bulunularak, Allah tarafından birtakım yuzlerin silinebilecceğinden sakınılması gerektiği vurgulanır.

Allah, dilemiş olsa, insanı daha başka şekilde yaratabilirdi. Dilese, onun şeklini ve yapısını değiştirir. Tıpkı, dunya hayatındaki organların eski gorevlerini goremeyecek hale getirilip, farklı organlara değişik fonksiyonlar vereceği Âhiret Âleminde insanın yapısını istediği kadar istediği şekilde değiştireceği gibi. “O gun onların ağızlarını muhurleyeceğiz; neler yaptıklarını ise elleri soyleyecek ve ayakları konuşacak. Eğer dileseydik gozlerini kor ederdik de, yolu bulmak icin koşuşup dururlard; o zaman nasıl gorebileceklerdi? Dileseydik, oldukları yerde mesh eder/kılıklarını değiştirirdik de, ne ileri gidebilirler, ne de geri donebilirlerdi. Kimin omrunu uzatıyorsak, yaratılışını tersine cevirip onu cocuk gibi yaparız. HÂl akıllanmayacaklar mı?” (36/YÂsin, 65-68)

Allah, kotuluk ve isyanda bilincli olarak ısrar edenleri dunyada da rezil ve rusvay eder, maskara maymunlara cevirir. Onlar, bir şey anlamayan, doğruyu bulamayan atalarına uydukları (2/Bakara, 170)
ve bÂtıl yol mensuplarının ya da zÂlim tÂğutların izini koru korune tÂkip ve taklit ettikleri icin, maymunlaşırlar. Cezalar, suc cinsindendir. BÂtıl zihniyetlere uyup itaatte ve izini takip edip taklit etmekte aşırı gidenler de bu suclarının cezasını bizzat maymunlaşarak cekerler; veya maymun gibi her gorduğunu bilincsizce taklit eden ve başkalarına benzeyen kişiliksiz karakterle cezalandırılırlar. “İcinizden Cumartesi gunu azgınlık edip de, bu yuzden kendilerine: ‘Aşağılık maymunlar olun!’ dediklerimizi elbette bilmektesiniz.” (2/Bakara, 65)

Mesh olayının Hz. DÂvud zamanında meydana geldiği ve Kudus yakınlarında deniz kenarında bulunan “Eyle” ismindeki bir yerleşim yerinde meydana geldiği rivÂyet edilir. Ama, Kur’an’da boyle bir acıklama yoktur. Zaten Kur’an, bu ve benzer olayları, kıssaları tarih ve coğrafyanın dar kafesleri arasına sokmaz; evrensel bir anlayışla ele alır ve her zaman icin, her yerde vuku bulabilecek ibret vurgusunu one cıkarır. Bu olay, tarihî bir bilgi olsun diye anlatılmıyor Kur’an’da. Mesh hÂdisesi, o donemde gozleri onunde cereyan eden bu dehşet verici olayın şahitleri icin nasıl ibret dersi ise, bu olayı gormeyen taklitci isyankÂrlar icin de ibrettir; İsyandan sakınan muttakî mu’minler icin de bir nasihattir, oğuttur: “Biz bunu (maymunlaşmış insanları), hÂdiseyi bizzat gorenlere ve sonradan gelenlere bir ibret dersi, muttakîler icin de bir oğut vesilesi kıldık.” (2/Bakara, 66)

Bu maymun kılığına sokulma, maymunlaşma olayı, A’rÂf sûresinde daha tafsilÂtlı olarak anlatılır: “Onlara, deniz kıyısında bulunan şehir halkının durumunu sor. Hani onlar cumartesi gunune saygısızlık gosterip haddi aşıyorlardı. Cunku cumartesi tatili yaptıkları gun, balıklar meydana cıkarak akın akın onlara gelirdi, cumartesi tatili yapmadıkları gun de gelmezdi. İşte boylece Biz, fıskları/yoldan cıkmalarından dolayı onları imtihan ediyorduk. İclerinden bir topluluk: ‘Allah’ın helÂk edeceği yahut şiddetli şekilde azap edeceği bir kavme ne diye oğut veriyorsunuz?’ dedi. (Oğut verenler) dediler ki: ‘Rabbinize mÂzeret beyan edelim diye, bir de sakınırlar umidiyle (oğut veriyoruz). Onlar kendilerine yapılan uyarıları unutunca, Biz de kotulukten men edenleri kurtardık, zulmedenleri de yapmakta oldukları kotuluklerden oturu şiddetli bir azap ile yakaladık. Kibirlenip de kendilerine yasak edilen şeylerden vazgecmeyince onlara: ‘Aşağılık maymunlar olun!’ dedik.” (7/A’rÂf, 163-166)

Allah, bu şekil ve huy değişikliğinin ne denli fecî olduğunu, dehşet veren kotuluğunu vurgulayarak, bu “mesh”in sadece maymunlaşma ile sınırlı olmadığını, bazılarının sîret veya sûretlerini domuza cevirdiğini de belirtir. Fahreddin RÂzi ve Elmalılı’nın verdiği bilgilere gore ashÂb-ı sebt, yani cumartesi yasağını ihlÂl edenler maymun; Hz. İsa’nın mûcizesi olan sofrayı (mÂide) inkÂr edenler ise domuz olmuştur. Diğer bir rivÂyete gore, her iki mesih de Cumartesi yasağını ciğneyenlere yapılmıştır. Bunların gencleri maymun kılığına, yaşlıları da domuz kılığına sokulmuşlardır. “De ki: Allah katında yeri bundan daha kotu olanı size haber vereyim mi? Allah’ın lÂnetlediği ve gazap ettiği, aralarından maymunlar, domuzlar ve tÂğuta tapanlar cıkardığı kimseler. İşte bunlar, yeri (durumu) daha kotu olan ve doğru yoldan daha ziyade sapmış bulunanlardır.” (5/MÂide, 60) Bu Âyette “mesh”le birlikte bir vurgu daha yapılır; bazı kimselerin “tÂğuta tapanlar kılınması”. Allah’a itaat edip O’na hakkıyla kul olmayı kendilerine yakıştıramayanlar, tÂğutların kulu olacaklar; boylece de Allah’a teslim olup O’na ibadet yerine; ilke ve prensiplerine, hukum ve yasalarına itaat ettikleri tÂğutlara tapmış olacaklardır.

Gercek anlamda iman etmeyen ve Kitab’ın hukumlerini uygulamayan nankor ve yuzsuz insanlara, Allah’tan utanmadıkları ve bile bile isyan edip, doğruluk taslayarak yuzsuzluk yapanlara ceza olarak Allah dilerse cumartesi ashabına yaptığı gibi onların da yuzlerini dumduz edecek, yuzsuzluklerinin cezası olarak onları yuzsuz hale koyacaktır. Allah, dilerse, nankorlerin cezasını bu dunyada vermeye başlar ve verdiği nimetleri geri alır. En guzel şekilde yarattığı insana en guzel yeri olan yuzun guzelliğini siler, suratını ensesine benzetir (4/NisÂ, 47).
Eğer insan, yaratılış guzelliklerine (fıtratına) uymaz, sozlerin ve kanunların en guzeli olan Kitab’a tÂbi olmazsa suratsız olmaktan korkmalıdır. Sîreti bozuk olanların suratlarını da Allah bozacaktır; Âhirette ve ibret olarak bazılarını bu dunyada. Ornek olarak, zikirden (Kur’an’dan) yuz cevirenler, kıyamet gunu kor olarak haşredileceklerdir (20/TÂhÂ, 124).
En guzel şekilde yaratılan insan, bu ustun ruh ve beden yeteneklerini serbest iradesiyle kotuye kullandığında, varlıkların en aşağı mertebesinde yer alacaktır (95/Tîn, 5).
Hayvanlar, ilimden kulturden mahrum yaşarlar. İnsanlar ise, ilimsiz, eğitimsiz, guzel faaliyet ve faydalı davranışlardan uzak yaşayamazlar. İman, ilim ve kultur, insan davranışına etki etmiyorsa, okuduğu Allah’ın kitabı bile olsa, onu aşağılık durumdan kurtarmayacaktır. Kitap, insanlara amel edilmesi icin gonderilmiştir; aksi takdirde yuk olmaktan ote bir fayda sağlamayacak, cahil hayvanlar gibi o da kulturlu bir hayvan, kitap yuklu bir eşek olacaktır (62/Cum’a, 5).

Gokteki ve yerdeki varlıkları hizmetine musahhar kıldığı insan (31/Lokman, 20), verilen emanetlere ihanet edip şukredeceği yerde nankorluk ettiğinde, iman etmesi gerektiği halde kÂfir olduğunda, yuruyen canlıların en şerlisi/kotusu damgasını yiyecektir (8/EnfÂl, 55). Bu gibi kimseler, akıllarına ve kendilerine ulaşan ilÂhî tebliğe uymayıp, sırf hayvanî duygularına gore hareket etmeleri bakımından hayvanlara benzetilmiştir. Hayvanların hareketlerinin kendilerine verilen guc ve yeteneklerin yaratılış amaclarına uygun olmasına karşı, boyle kimselerin davranışlarının bu ozellikten yoksun bulunmasından oturu de onlardan gidişce daha sapık oldukları belirtilmiştir. Bu durumda, duşunmedikleriz ve omurlerini hep gafletle tukettiklerinden, duyu organlarını doğruyu bulmak ve hakka uymak yonunde kullanmadıkları icin, yaratılış amaclarına uyan hayvanlardan daha aşağı olacaklardır (7/A’rÂf, 179; 25/Furkan, 44).
Benî İsrÂil’den yahudileşen ve Allah’ın yasaklarını mantık oyunlarıyla ciğneyen insanları maskara maymuna cevirdiği gibi; Allah, dilerse benzer şekilde isyanlara dalan kitaplı ve kitapsız toplumları da yine benzer şekilde rezil ve rusvay eder: “Ey ehl-i kitap! Biz, birtakım yuzleri silip dumduz ederek arkalarına cevirmeden, yahut onları, cumartesi adamları (bu gune saygı gostermeyenler) gibi lÂnetlemeden once (davranarak), size gelenleri doğrulamak uzere indirdiğimize (Kitab’a) iman edin; Allah’ın emri mutlaka yerine gelecektir.” (4/NisÂ, 47)
“Andolsun, Biz cinler ve insanlardan bircoğunu cehennem icin yarattık. Onların kalpleri vardır, onunla duşunup kavramazlar; gozleri vardır, onlarla gormezler; kulakları vardır, onlarla işitmezler. İşte onlar hayvanlar gibidir; hatta daha da aşağıdırlar (şaşkındırlar). İşte asıl gÂfiller onlardır.” (7/A’rÂf, 179)
“Yoksa sen, onların coğunun gercekten (soz) dinleyeceğini, yahut duşuneceğini mi sanıyorsun? Hayır, onlar hayvanlar gibidir, hatta onlar yolca daha da sapıktırlar.” (25/Furkan, 44)
“Tevrat’la yukumlu tutulup da onunla amel etmeyenlerin durumu, ciltlerce kitap taşıyan merkebin durumu gibidir. Allah’ın Âyetlerini yalanlamış olan kavmin durumu ne kotudur! Allah, zÂlimler topluluğunu doğru yola iletmez.” (62/Cum’a, 5)

Tarihten Gunumuze; EfsÂne ve Destanlara Kadar Mesh’in Yansıması
Yarı insan yarı balık, insan başlı at, insan başlı yılan, insan başlı boğa... resim ve figurleri mesh’in toplumları etkilemesini belgeler. KerÂmet hikÂyeleri ve taş kesilen, hayvana donuşen efsÂneler de aynı olayın yansımasıdır. Dunyanın bircok yerinde meydana gelen efsÂneler, masallar ve mankıbelerde yer alan şekil değiştirme motifi, “mesh”in derin etkisini gosterir. Pek cok efsÂne ve masalda, bazı hayvanların insan gibi konuştuğuna ve hayvan olan insanlara rastlanır. (Bu konuda geniş bilgi almak isteyenler, Saim Sakaoğlu, Anadolu Turk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi, Ankara, 1980 adlı kitaba bakabilir.)

Yunan tanrılarının coğu, ceşitli seruvenlerinde değişik turde hayvan kılıklarına girerler. MeselÂ, Zeus kuğu kuşu kılığına girerek Leda’yı, boğa kılığına girerek Europa’yı kacırır; İo inek kılığına girerek dunyayı dolaşır. Hint tanrıları ve Buda, ceşitli avatar’larında ceşitli hayvan kılıklarına burunurler. Mısır inanclarında tanrı Ra, bir yumurtadan kaz biciminde cıkar ve ucmaya başlar, onun ucuşuyla goğun karanlığı aydınlanır ve yeryuzu canlanır. Slav inanclarında Vseslavic kimi yerde kurt, kimi yerde kartal kılığına girer; bir savaşta da sansar kılığına girip duşmanın silÂhlarını kemirir, butun ordusunu karınca kılığına sokup duşmana saldırtır.

Dunya halkları arasında kultur olarak yaygın kabul goren şekil değiştirme, genellikle ustun bir guc (yerine gore Allah, sihirbaz, cadı, evliyÂ) tarafından, ya yapılan bir iyiliğe karşılık mukÂfat veya kotuluğe bir ceza olarak gercekleştirilmektedir. Coğu defa bu motifle, bir ağacın, hayvanın yahut cansız bir nesnenin şimdiki haline nasıl geldiği acıklanmaya calışılır. Bu motifi işleyen pek cok Turk efsÂne ve masalı mevcuttur. Şahmeran (şÃ‚h-ı merÂn), deniz kızı motifleri gibi.

Oğuz Kağan destanlarının onemli bir bolumunu “kopek başlı insanlar”ın ulkelerine yapılan akınlar teşkil eder. Destana gore Oğuz Han bu “it barak”lara karşı ilk akınında mağlûp olmuş, on yedi yıl sonra ise intikamını almış, onları yenmiştir. “Kopek başlı insanlar”a Avrupa, Cin ve Hint mitolojilerinde de rastlanır. Avrupalılar bu kopek başlı kavme “Borus” adını verirler. Borusların bugunku Finlandiya ile Rusya’nın kuzey kısımlarında yaşadıkları soylenir. Kopek, Hint mitolojisinde onemli bir hayvan olduğundan, Hindistan’daki kopek başlı insanlar, soylu Hintlileri temsil ediyordu. Doğu Gokturk devletinin onemli bir bolumunu meydana getiren Tarduş Turklerinin ataları da, “başı kurt ve vucudu insan” olan bir kimse idi.
Daha cok kerÂmet kıssalarında gecen şekil değiştirmeye eski dilde “...donuna girmek” denir. “Don”, elbise, kıyafet, şekil anlamına gelen Turkce bir sozdur. Şekle burunmek anlamına donmak, donanmak, şekle burunuş, burunduruş anlamına donatmak, donanma gibi sozlerin koku budur. Tasavvufculara gore evliyÂnın/erenin farklı bir şekilde, mesel guvercin gibi gorunmesi, “guvercin donuna girdi; geyik donunda gorundu” diye ifade edilir. “Her dondan baş gostermek” her şekilde gorunmeye denir. Abdal Musa, Hacı Bektaş-ı Veli’nin Anadolu’ya gelişini şoyle anlatır: “Guvercin donuyla Urum’a ucan, İmamlar evinun kapısın acan...” Yine başka bir şiirinde şoyle der: “Ali oldum, Âdem oldum bahane, Guvercin donunda, geldim cihÂne...” Tasavvufi anlayıştaki başkalaşım, mesh gibi bir ceza ve olumsuz ornek teşkil etmediğinden, bu olumlu başkalaşım, İslÂm oncesi eski Turk ve doğu dinlerinden kaynaklanmıştır. Hacı Bektaş Veli ve benzeri evliya kabul edilen kişilerle ilgili geyik, kuş, yahut başka herhangi bir hayvanın şekline girmeğe dair inanclar, bir kısmı Şamanizmle intikal etmiş gorunmekle beraber, daha cok tipik budist inanclarıdır. Orta Asyadan Budizm’in Turkler tarafından kabulu esnasında Şamanizme gecmiş bulunmaktadır.

Metamorfoz/başkalaşım, kelebeğin tırtıl denilen bir larvadan değişim gecirerek kelebeğe donuşmesi gibi doğal hayatta cokca gorebileceğimiz bilimsel bir olaydır. İnsanın ana karnında gecirdiği evreler, değişiklikler bile bu konuda değerlendirilebilir. Kurbağa yavrusu tetarı su yaşamı surer ve solungaclarla solunum yapar; sonra başkalaşma gecirerek kara yaşamı suren ve akciğer ve deriyle solunum yapan bir hayvana donuşur. Başkalaşımda larva başkalaşım gecirerek erişkin bir hayvana donuşur; larvasal organların yerini yeni organlar alır. Bazı karıncanların sonradan kanatlanması orneği de verilebilir.

Ceşitli ulkelerde ortak halk anlayış ve inanışlarına gore, bazı hayvanlar meshe/ başkalaşıma uğramış varlıklardı. Buna gore olenlerin ruhu baykuşolarak geri gelirdi; fare ve kertenkeleler de kotu insanların olumlerinden sonra yeniden bedenlenmiş hali idi.

Maymun Soyu, İnsandan mı Oluşmuştur?
İbn Abbas’dan gelen bir rivÂyetle mesh edilip maymuna cevrilen bu insanlar, uc gun bu şekilde yaşadıktan sonra olmuşlerdir. Hicbir nesil bırakmamışlardır. Hatta bu zaman diliminde hic yiyip icmemişlerdir. Allah TeÂlÂ, maymunları, domuzları ve diğer yaratıkları Kitab-ı Kerim’de zikrettiği şekilde altı gunde yaratmıştır. Bu topluluğu (istisn olarak) maymun şekline cevirmişti. Allah dilediğine, dilediği şekilde davranır ve dilediğini dilediği şekle sokar. (10)
Peygamber Efendimiz, domuz ve maymunlara dair: “Bunlar mesholunanlardan mıdır?” şeklinde soru sorana şoyle buyurmuştur: “Allah, bir kavmi helÂk edecek veya azab edecek olursa, onlardan nesil bırakmaz.” (Muslim, Kader 32-33) Maymunlar ve domuzlar, olaydan daha once de vardı.
Dolayısıyla insanın maymundan evrimleşerek oluştuğu İslÂm dışı bÂtıl bir teori olduğu gibi; bu gunku maymunların da insandan değişerek maymunlaştığı, yani maymunların insan neslinden geldiği de kesinlikle yanlıştır. Allah, insanı insan olarak, maymunu maymun olarak yaratmıştır. Bu mesh olayı, ibret olsun diye ve istisnaî bir şekilde cereyan etmiştir.
Kavram Tefsiri　
__________________