Akıl aslında bir kabiliyettir, zeka da oyle. İkisi arasındaki en onemli fark, bir başkasından akıl alabilirsiniz ama zekayı asla. O, her insanın kendisine mahsustur.

Bir hastalık soz konusu olmadığı surece şuphesiz herkesin aklı vardır. Akıllı olmak, kendi davranışlarını bilmek, kontrol edebilmek, doğru ve yanlışlarını değerlendirebilmek yeteneğidir.

Akıl, insanı hayvandan ayırt eden en onemli faktordur. Hayvanlar yalan soyleyemez ama insanlar sık sık bu yola başvurur. İşte insandaki yalanla gerceği, doğru ile yanlışı ayırabilme, bir konuda fikir yurutebilme, goruş belirtebilme yeteneği akıldır.

'Ah şimdiki aklım olsaydı' lafını cok işitmişizdir. Demek ki, akıl insan olgunlaştıkca da değişiyor ve insanın kendisi de bunun farkına varıyor. Bir insan değişik fikirlerle diğerinin aklını karıştırabilir. Hayret verici, şaşırtıcı şeyler insanın aklını durdurabilir.

Bir şeyin iceriğini anlamamak 'akıl erdirememek' olarak nitelendirilirken başkalarının cozemediği bir sorunu cozen kişiye 'bir tek o akıl etti' denilir. Birine bir yol gostermek ona 'akıl vermek'tir. Bir şeyi hatırlamak, unutmamak 'akılda tutmak'tır. 'Akılsız' tanımı ise doğru ve isabetli duşunemeyen anlamında kullanılır.

Zeka ise bir olayı once anlama, ilişkileri kavrama, yargılama ve acıklayarak cozme yeteneğidir. Genel olarak zekanın 12 yaşına kadar hızla geliştiği sonra gelişme hızının yavaşlayarak 20 yaşına kadar surduğu, orta yaşlarda ise zeka seviyesinin sabit kaldığı kabul edilir.

Zeka hayvanlarda da vardır. Hayvanlarda zeka bir nevi icgudusel olaydır. Şuphesiz hayvan zekası insana gore gelişmemiştir ama her iki zeka turu de sinir sistemi ile ilgilidir. İnsanı ayıran, evriminde oluşmuş konuşabilirle ozelliği, dik durabilmesi, el yapısı nedeniyle aletleri kullanabilmesi ve gelişmiş beyin ve sinir sistemidir.

Zeka, bir insanın her turlu olay karşısında aynı yeteneği gosterebileceği anlamına gelmez. Bir muzik bestecisi kendi duygusal yapısının icersinde en karışık eserleri aklıyla değil zekası sayesinde oluşturur. Biz bu kişilere 'muzik dehası' diyoruz. Ancak bu muzik dehaları en basit bir matematik problemini bile cozemeyebilirler.

Sonuc olarak zeka, ruhsal olaylara, algı ve hafıza yeteneğine, tutkulara, eğilimlere, iradeye ve bilgi edinme isteğine gore farklılıklar gosterebiliyor. Akıl somut olarak olculemez ama zeka pek sağlıklı olmasa da IQ denilen bir testle olculmeye calışılıyor.
__________________