HADİSLERİN, KUR’AN’A ARZ EDİLMESİ MESELESİ

Bismillahirrahmanirrahim.

Allah’a hamdolsun. O’na guveniyorum. Selam da O’nun seckin kullarının uzerine olsun. Allah size merhamet etsin, şunu biliniz ki; bazı ilimler vardır ilac gibidir. Bazı goruşler de vardır ki abdesthane gibidir, ancak zaruret anında zikredilir.
Allah’a hamdolsun ki, uzun zamandır mevcut olmayan fakat şimdilerde (kotu) kokusu yayılan bir goruş var. O da şu:

Bir rafizi zındığı sozunde ileri giderek Sunnet-i Nebeviyye ve rivayet edilen Hadislerle amel edilemeyeceğini, sadece Kur’an’ın delil olacağını soylemiştir. Allah TeÂlÂ, Hadis-i Şeriflerin yuceliğini ve şerefini artırsın.

Bu kişi bu sozune delil olarak da şu sozu getirmiştir:

مَا جَاءَكُمْ عَنِّى مِنْ حَدِيثٍ فَاعْرِضُوهُ عَلَى الْقُرْآنِ، فَإنْ وَجَدْتُمْ لَهُ

أصْلاً فَخُذُوا بِهِ، وَإلاَّ فَرُدُّهُ

“Size benden bir Hadis geldiğinde bunu Kur’an’a arzedin. Eğer bu Hadisle ilgili Kur’an’da bir asıl buluyorsanız, Hadisi alın; bulamıyorsanız onu reddedin.” [1]

Bu rafiziden ben de bu hadisi bu şekilde işittim. Başkaları da işitti. Bazıları oralı olmadı. Bazıları da bu sozun aslını ve nereden geldiğini bilmiyor.
Ben de bu sozun aslını ve bÂtıl olduğunu insanlara acıklamak istedim. Cunku bu, toplumu helÂke goturecek en buyuk sebeplerden bir tanesidir. [2]


Dipnotlar ve Acıklamalar:

[1] Hadis uydurmadır. Ukayli, “sahih isnadı yoktur” der. Sağani de, “mevzudur (uydurmadır)” der.

Bkz. DelÂilu’n Nubuvve, İmam Beyhaki, I/27;
el-Mevdûat, İbn-i Cevzi, I/257, 258;
El-FevÂidu’l Mecmûa, İmam ŞevkÂni, 278, 291;
Sunen-i DÂrekutni, IV/208;
er-RisÂle, İmam Şafii, 224;
el-İhkÂm, İbn-i Hazm, II/76;
el-FevÂidu’l Mevdûa, el-Kermi, No: 152;
el-Mekasidu’l Hasene, 36;
Temyîzu’t Tayyib mine’l Habis, 13;
Keşfu’l Hafa, H.No: 220;
Tezkiretu’l Mevzûat, 28;
LisÂnu’l MizÂn, I/455;
Avnu’l Ma’bûd, IV/329;
EhÂdisu’l Kussas, No: 51;
Muhtasaru’l MekÂsidi’l Hasene, H.No: 53;
Mecmeu’z ZevÂid, I/170

[2] Bu acıklamaların tamamı, İmam Suyûti’nin “MiftÂhu’l Cenne fi’l İhticÂci bi’s Sunne” eserinden alıntıdır. Bu eser, “Sunnetin İslam’daki Yeri” ismiyle Turkce’ye cevrilmiştir. İmam Suyûti’nin ifadelerine gore, beş asır once yani o gunlerde ortaya atılan bu fitne, maalesef ki gunumuzde oldukca yaygınlaşmaya başlamıştır. Sunnetin dindeki yerini delilleriyle oğrenmek icin bu kitabın tamamının okunmasını tavsiye ederiz. Suyûti, toplumu helÂke goturen sebeplerin başında bu fitneyi gorduğu icin, Ummet-i Muhammed’i ve tum insanlığı uyarmak adına bir kitap yazmıştır.

Delilli ve Ozlu Acıklamalar:

Peygamberimiz şoyle buyurmuştur: “Sizden birinizi, koltuğuna yaslanmış olarak, kendisine emrettiğim veya nehyettiğim bir haber geldiğinde ‘bunu bilmiyorum. Biz Kur’an’da bulduğumuza tÂbi oluruz’ derken bulmayayım.” (Tirmizî, İlim, 10; İbn MÂce, Mukaddime, B.No: 2; Ebû DÂvud, H. No: 4605; İbn HibbÂn, H.No: 13; er-RisÂle, İmam Şafii, 89, 403, 404; HÂkim, Mustedrek, I/108)

Kur’an’ı anlamak icin, Hadisleri delil saymayıp kendi akıllarına, mantıklarına gore ayetlere yorum yapanlar icin de sadece bir Hadis-i Şerif’i hatırlatmakla yetinelim:


“Kur’an’dan kendi goruşune gore hukum cıkaran kimse isabet etse de hata etmiştir.” (Tirmizî, Tefsir, 1; Ebû DÂvud, İlim, 5, Ebû Ya’la, III/90)


Bu Hadis, bu rivÂyet şekliyle senedindeki Sehl b. Abdullah b. Ebi Hazm dolayısıyla tenkide uğramış olsa da, bu Hadisin ifade ettiği anlamda ceşitli varyantları bulunup birbirini desteklediği icin, İmam Suyûti, Hadisin hasen olduğunu belirtmiştir. (CÂmiu’s Sağir, Suyûti, 8900 Numaralı Hadis)

Bu kısa ama ispatlı acıklamalardan sonra kesin olarak şunu anlıyoruz ki, Kur’an’ı anlama ve yorumlama yontemleri icinde asla akıl temel olcu değildir. Karşımıza cıkan Hadislerin, Kur’an’a arzedilmesi yontemi de, Hadislerin sahihini, uydurmasından ayırt etme metodlarından birisi olamaz! (Muhaddislerin, Hadisleri "Metin Tenkidi" yonuyle incelemeleri esnasında, Kur'an'a başvurmaları, ilmi bir yontemdir ve bu metod ancak alimler icin caizdir. Avamın keyfi davranışları ile, alimlerin te'vil, tefsir ve ictihadlarını birbirine karıştırmamak gerekir!) Herhangi bir Musluman yada bir araştırmacı, Kur’an’dan kendisinin anladığı kanaate gore, “şu Hadis sahihtir, şu Hadis uydurmadır” diyemez! Yukarıda bir tane Hadisle yetinip, uyardığımız gibi bu fitne, Peygamberimize yakın donemlerde olmayan bir fitneydi. Bu bakımdan ileride boyle bir fitnenin zuhur edeceği Peygamberimiz tarafından belirtilmiş ve bu mezmum davranış biciminden insanlar sakındırılmıştır. Bu anlayış, cok tehlikeli olduğu icin, Peygamberimiz, daha sonra gelecek nesilleri ciddiyetle ikaz etmiştir. Bu uyarıları dikkate almak zorundayız!

Rasûlullah’ın Sunnetine uymanın farz oluşuna Kur’an’dan delil:

“Andolsun ki Allah mu’minlere, iclerinde kendilerinden ayetlerini okuyan, onları tertemiz eden, onlara Kitap ve HİKMET’i oğreten bir Peygamber gondermekle buyuk bir lutufta bulunmuştur. Halbuki daha once onlar gercekten apacık bir sapıklık icinde idiler.” (Âl-i İmrÂn: 164)

İmam Şafii’ye gore; ayette gecen “hikmet”, Rasûlullah’ın Sunnetidir. (er-RisÂle, Sh: 78)

Cok sayıda mufessir bu ayetteki "hikmet" kelimesini, Rasûlullah'ın Sunneti olarak tefsir etmektedir.

Beyhaki’nin rivÂyetleri olan iki Hadis ile sozumuzu bağlayalım, inşaallah.


“Kişinin koltuğuna oturup, bir Hadisimi naklederek şoyle demesi yakındır: ‘Bizimle sizin aranızda Allah’ın Kitabı vardır. Onda helal olarak bulduğumuzu helal sayar, haram olarak bulduğumuzu da haram sayarız.’ Dikkat edin! Rasûlullah’ın haram kıldığı da Allah’ın haram kıldığı gibidir.”


“İyi bilin ki, bana Kur’an ve onunla beraber bir misli verildi. Yine iyi bilin ki, bana Kur’an ve onunla beraber bir misli verildi. KezÂ, bilesiniz ki, karnı tok kişinin koltuğuna oturup, şoyle demesi yakındır: ‘Size sadece Kur’an yeter. Kur’an’da helal olarak bulduğunuzu helal sayın. Haram olarak bulduğunuzu da haram kılın.’ Şunu bilesiniz ki ehli eşek, yırtıcı tırnaklı hayvan ve zimmilerin yitik malı haramdır.” (Beyhaki, IX/332; DelÂil, VI/549)

“Kim kendisine dosdoğru yol apacık belli olduktan sonra Peygambere karşı gelir ve mu’minlerin yolundan başkasına uyup giderse, onu donduğu o yolda bırakır ve cehenneme atarız. O ne kotu bir donuş yeridir.” (NisÂ: 115)

Rabbim bizleri, yaşayan Kur’an olan Rasûlunun Sunnetine en guzel şekilde ittib eden kullarından kılsın.

Sozlerimizin başı da sonu da yuce Rabbimize hamd etmektir.

Yusuf Semmak
__________________