EvliyÂnın buyuklerinden. İsmi, Ali bin Abdulmelik HusÂmeddîn bin KÂdı HÂn el-KÂdirî eş-ŞÃ‚zilî'dir. Lakabı, AlÂuddîn'dir. Muttekî diye meşhûrdur. Babası, Hindistan'daki Canpur'dan Burhanpûr'a geldi. Babası da ilim sÂhibi olup, ŞÃ‚h BÂcîn-i Ceştî'nin talebesidir. Ali Muttekî, 1483 (H.888) senesinde doğdu.

Yedi-sekiz yaşlarında iken, babasıBurhanpûr'da vefÂt etti. Babasının vefÂtından sonra bir muddet ticÂretle uğraşıp, cok para kazandı. TicÂretle meşgûl iken, Allahu teÂlÂnın hidÂyet buyurması ile duny malının geciciliğini anladı. Şeyh Abdulhakîm bin ŞÃ‚h BÂcîn-i Ceştî'nin sohbetine kavuştu. Ceştî buyuklerinin yolundan feyz aldı. Bundan sonra da tasavvufda yukselmek icin Multan tarafına gidip, Şeyh HusÂmeddîn Muttekî'nin sohbetiyle şereflendi. Onun sohbetinin bereketiyle, ilim ve tasavvuf yolunda ilerledi. İki sene icinde BeydÂvî Tefsîri'ni ve Ayn-ul-İlim kitabını onun huzûrunda okudu. Mekke ve Medîne'ye gidip, Şeyh Ebu'l-Hasan Bekrî'nin sohbet ve ilim meclislerinde bulunup, talebelerinden oldu. O sırada Mekke ve Medîne'de bulunan diğer Âlim ve velîlerle de goruşup, onlardan istifÂde etti. Şeyh Muhammed bin Muhammed SehÂvî'den, Kadirî ve ŞÃ‚zilî yollarından hilÂfet, talebe yetiştirme izni aldı. Bir muddet Mekke-i mukerremede kaldı. İbÂdet, ilim oğretmekle ve tasavvufla meşgûl olup, insanlara doğru yolu gosterdi. Ayrıca hadîs ve tasavvuf ilimlerinde kıymetli kitap ve risÂleler yazdı. Resûlullah efendimizin sunnet ve hadîslerini araştırması, hayÂtının sonuna kadar devÂm etti. Gece-gunduz hadîs kitaplarının te'lif, tashih ve karşılaştırmasıyla meşgûl olurdu.

İncelikleri anlamada, gizli ve derin mÂnÂları bulup cıkarmada o dereceye geldi ki, hÂlini, o şerefli ve mubÂrek beldede bulunan Âlimler hayretle takdîr ederlerdi. ZamÂnında, fakîhlerin buyuğu ve Mekke Âlimlerinin baş tÂcı ve hadîs ve fıkıh ilimlerinde ustÂd olan İbn-i Hacer AskalÂnî hazretleri bile, bÂzı hadîs-i şerîflerin mÂnÂsını anlamada gucluk cekip tereddude duştuğu zaman, Ali el-Muttekî hazretlerinin fıkıh bÂblarına gore tasnîf ettiği İmÂm-ı Suyûtî'nin Cem'ul-CevÂmi adlı eserinde, o hadîs-i şerîfi hangi bÂba koyduğuna bakar, boylece karîneye, sozun gelişine gore ve kıyÂs ile onun mÂnÂsını anlardı. İbn-i Hacer AskalÂnî, cok def kendisini AliMuttekî hazretlerine nisbetle talebe gibi gorur ve biz onun talebesiyiz derdi. Sonra AliMuttekî hazretlerine tasavvuf yolunda tÂbi olup, hilÂfet hırkasını giydi. AliMuttekî, ilmiyle amel eden, cok ibÂdet edip şupheli ve haramlardan sakınan ve evliyÂnın meşhûrlarından bir zÂt idi.

Ali Muttekî hazretleri, hayÂtını devÂm ettirecek kadar cok az bir şey yer, mumkun olduğu kadar insanlardan ayrı ve uzak kalırdı. Cok az konuşur ve cok az uyurdu. Musluman cinler gelip ondan ders alırlar ve nasîhatlerini dinlerlerdi.

Onun talebelerinden biri, Resûlullah efendimizi ruyÂda gordu ve dedi ki: "YÂ Resûlallah! Bu zamÂnın en fazîletlisi kimdir?" Resûlullah efendimiz de; "Senin hocandır." buyurdu. "Sonra kimdir?" diye sorunca; "Hindistan'da bulunan Muhammed bin TÂhir'dir." buyurdu. Sonra ruyÂsını hocası Ali Muttekî'ye anlatmak uzere geldiğinde, ruyÂsını anlatmadan once, Ali Muttekî hazretleri; "Senin gorduğun ruyÂyı ben de gordum." buyurarak ruyÂsını anlattı.

Birisi suyun temizliği husûsunda vesveseli idi. Her cÂreyi denedikleri hÂlde, bu hÂlden kurtulamadı. Ali Muttekî birgun bir evi teşrif etmişlerdi. Vesveseli şahıs da orada idi. Ali Muttekî bir tasla ibrik istedi. Başındaki başlığı uc def yıkadı ve bu suyu yere doktu. Başlığını dorduncu def yıkayıp onu dokmedi ve o şahsa donerek; "Bu gÂyet latîf bir sudur. Bunda şuphe etmek vesvesedendir. Vesvese ise şeytanın işidir. Bu suyu icin. Kendinizde şupheye hic fırsat vermeyin." dedi. O şahıs Ali Muttekî'nin sozu uzerine o suyu icti. Kalbinde hic vesvese kalmadı.

Ali Muttekî 1566 (H.974) senesinde Mekke-i mukerremeye gitti. Sıhhati yerinde idi. Kendisini ziyÂrete gelenlere buyurdu ki: "Şoyle bir kimse duşunun: Olumu tatmış, olumden sonraki şeyleri, başa gelecekleri gormuş, sonra Allahu teÂl tekrar onu ikinci def dunyÂya gondermeyi dilemiş ve gondermiş. Boyle bir kimse hic olumden gÂfil olur mu? Olumu hic unutur mu? İşte bu fakîr de o kimse gibi olumden gÂfil ve unutmuş değilim." Bir sure sonra rahatsızlanan Ali Muttekî yanındakilere; "Olum Ânında bende gorulen sekerÂt, şuuru kaybetme ve şiddetli haller, kutubluğumun îcÂbıdır. Bu haller, derecenin yukseltilmesi icindir. ŞÃ‚yet vefÂt Ânımda bende sekerÂt ve şiddet halleri gorurseniz, hakkımdaki iyi îtikÂdınız, inancınız azalmasın. ŞehÂdet parmağımızı zikr hareketine muvÂfık olarak hareket ettiğini gorduğunuz zaman biliniz ki, rûhumuz henuz bedenimizdedir. Hareket kesilince rûhumuzun kabzolunduğunu biliniz." buyurdu. VefÂtına yakın buyurduğu gibi onda cezbe, kendinden gecme halleri, hareketlerinde ve davranışlarında değişiklikler goruldu. Başı Abdulhak-ı Dehlevî'nin dizinde idi. Abdulhak Dehlevî'ye şÃ‚irin şiirini oku dedi. O hangi şiiri istediğini anlayıp;

Gozlerim hic gormedi asl senden guzeli
Ne guneşi, ne ayı, ne periyi ne hûrîyi.

beytini okudu. Bu sırada Ali Muttekî'yi bir hÂl kapladı. Yuksek sesle; "Oku oku!" buyurdu. Abdulhak Dehlevî birkac def okudu. Ondan sevgi ve ilÂhî muhabbet sozleri geliyordu. VefÂtı yaklaştığı vakit, yalnız şehÂdet parmağı zikreder şekilde hareket ediyordu. Vucudunun diğer organlarında his ve hareket yoktu. 1567 (H.975) senesi bir seher vakti vefÂt etti. Mekke'deki Cennet-ul-Muall kabristanına defnedildi.

Şeyh Ali Muttekî hazretlerinin vefÂtından on iki veya on dort sene sonra, kardeşinin oğlu Ahmed vefÂt etmişti. Onu, Ali Muttekî hazretlerinin yanına defnetmek istediler. Bu sebeple Ali Muttekî hazretlerinin kabrini actıkları zaman, mubÂrek vucûdu curumemiş, kefeniyle tertemiz duruyor gorduler. HÂlbuki, Mekke toprağı oluyu uc-dort ay icerisinde curuturdu.

Abdulhak-ı Dehlevî, bir zaman Mekke-i mukerremede idi. Şeyh AliMuttekî'nin talebelerinden AbdulvehhÂb'ın hizmetinde ve sohbetinde bulunuyordu. Zaman zaman Ali Muttekî hazretlerinin kabrini ziyÂret ederdi. Birgun ziyÂrette hÂlini arzedip, kendilerinden sevindirici bir haber istedi. Bir gece ruyÂda gordu ki, Şeyh hazretleri makÂmında bir dîvanda oturmuş, kendisi de huzûrunda ayakta duruyordu. Ona hÂlini şoyle arzetti: "Talebeniz Şeyh AbdulvehhÂb'ın sohbetinde bulunuyorum. Fakîri ona ısmarlayınız da, bana daha cok iltifÂt ve inÂyet buyursun. Bu isteğimi kabriniz başında iken de arz etmiş idim!" Soylediklerimi dinledikten sonra; "Merak etmeyin, inşÃ‚allahu teÂl maksadınız hÂsıl olacaktır." buyurdu.

Ali Muttekî hazretleri, hayÂtı boyunca bir cok kıymetli eserler yazdı. Eserlerinin sayısı, Arabî ve FÂrisî olmak uzere yuzu aşkındır. İlk olarak yazdığı eseri Mubeyyin-i Tarîk risÂlesidir. Bu eseri yazmaya ilhÂmla emr olundu. Mecmûa-i Hukm-i Kebîr, faydalı ve kıymetli bir eseri olup, butun tasavvuf kitaplarında yazılanların hulÂsasıdır. İmÂm-ı Suyûtî hazretlerinin KitÂb-ul-Arf-il-Verdî fî AhbÂr-il-Mehdî, Cem'ul-CevÂmi', Ikd-ud-Durer fî AhbÂr-il-Mehdiyy-il-Muntazar adlı eserlerindeki hadîs-i şerîfleri tasnîf ederek yazdığı El-BurhÂn fî AlÂmÂt-il-Mehdî-yi-Âhır ZamÂn adlı kıymetli eserinde, Âhir zamanda Mehdî aleyhisselÂmın geleceğini uzun anlatmaktadır.

Diğer eserlerinden bÂzıları şunlardır. 1) Kenz-ul-UmmÂl Sunen-ul-AkvÂl vel-Ef'Âl, 2) Muhtasar-ı Kenz-u-UmmÂl, 3) MinhÂc-ul-UmmÂl fî Sunen-il-AkvÂl, 4) El-MevÂhib-ul-Âliyye fil-Cem'i Beyn-el-Hukm-il-Kur'Âniyye vel-Hadîsiyye, 5) CevÂmi'ul-Kelîm fil-MevÂiz-il-Hikem, 6) İrşÃ‚d-ul-İrfÂn ve İbÂret-ul-ÎmÂn, 7) El BurhÂn-ul-Celî fî Ma'rifet-il-Velî, 8) Er-Rakk-ul-Merkûm fî GÂyÂt-il- Ulûm, 9) Telhîs-ul-BeyÂn fî AlÂmÂt-il-Mehdî Âhır Zaman, 10) El-Hikem, 11) Muhtasar-un-NihÂye; İmÂm-ı Cezerî'nin hadîs-i şerîf lugatı olan En-NihÂye fî Garîb-il-Hadîs adlı eserinin hulÂsasıdır. 12) Ni'am-ul-Mi'yÂr vel-MikyÂs li Ma'rifet-il-MerÂtib-in-NÂs, 13) Er-Rutbet-ul-FÂhire fî NesÂih-il-Mulûk, 14) El-UnvÂn fî Sulûk-un-NisvÂn, 15) HidÂyetu Rabbî İnde Fakd-il-Murebbî.

UC ŞARTIM VAR

Birgun vezirlerden birisi, Ali Muttekî'yi; "FakirhÂnemize teşrîf etseniz." diyerek ziyÂfete dÂvet etti. Maksadı onun teşrîfi ile bereketlenmek idi. Bu tur yemeklerden hoşlanmayan, yediği lokmaların helÂl olmasına cok dikkat edenAliMuttekî; "Beni mÂzur gorunuz. Buradan da size du ederim. İnşÃ‚allah, Allahu teÂl size bereket ihsÂn eder." dedi. Fakat o şahıs cok ısrar edince; "Peki geleyim. Fakat uc şartım var. 1) Nereye istersem oraya oturacağım. Bana daha yukarıya otur! Boş yere otur diye teklîf etmeyeceksin. Vezir; "Oyle olsun. ZÂtı Âliniz nereyi isterse oraya otursunlar." dedi. 2) Bunu yiyiniz, yahut şunu yiyiniz diye sozlerde bulunmayınız. Ben ne hoşuma giderse onu yiyeyim. 3) Ne zaman istersem kalkıp gideyim. Bu sırada "Biraz daha otursanız." denilmesin." buyurunca, Vezir bu şartları kabûl etti. Ali Muttekî; "Yarın gelirim inşÃ‚allah." diye soz verdi. Ertesi gun olunca, Ali Muttekî dÂim yanında taşıdığı torbasına bir parca ekmek koyup, vezirin evine gitti. Yemek yenilecek odanın hemen kapısının yanına oturdu. HÂlbuki vezir, yemek sofrasını cok mukemmel hazırlatmıştı. Ali Muttekî'ye bir yer gostererek; "Buraya oturunuz!" dedi. Bunun uzerine AliMuttekî; "Ben istediğim yere otururum demedim mi?" buyurdu. Vezir bir şey diyemedi. Sonra Ali Muttekî; "Cabuk olunuz vakit dardır." deyince, yemek hemen getirildi. Ali Muttekî torbasından cıkardığı kuru ekmeği yemeye başladı. Vezir, hazırlanan yemeklerden yemesini isteyince; "Unutmayınız ki, istediğimden yememe musÂade edecektiniz." buyurdu. Bir sure sonra ved ederek oradan ayrıldı. Son şartı gereğince vezir bir şey diyemedi.
__________________