İstanbul'da yetişen buyuk velîlerden. 1632 (H.1041)'de Şumnu kasabasında doğdu. FÂtih'te Atpazarı denilen yerde oturduğu icin; "Atpazarı Şeyhi Osman Efendi" nÂmıyla şohret buldu. Kıbrıs'ta ise Kutup Osman ismiyle bilinir. 1691 (H.1102) senesinde Kıbrıs'ın Magosa şehrinde vefÂt etti. Kabri Magosa'dadır.

Babası Seyyid Fethullah Efendi, Âlim bir zÂt idi. Oğlunun tahsil ve terbiyesiyle bizzÂt meşgul oldu. Onu mukemmel bir şekilde yetiştirmeye calıştı. Osman Fadlı, on yaşına geldiğinde babasını kaybetti. Bu durum kendisini cok sarstı. Bir gun carşıda gezerken bir dukkanın onunde şiir soyleyen bir şÃ‚iri dinledi. ŞÃ‚ir, ilim oğrenmenin kıymetinden ve Âlimin değerinden bahsediyordu. Bu şiir, Seyyid Osman'a cok tesir etti. Annesinden izin alarak, tahsîlini artırıp tasavvuf yolunda ilerlemek icin Edirne'ye gitti. Azîz Mahmûd HudÂyî'nin halîfelerinden, Saclı İbrÂhim Efendi ismi ile meşhûr Âlimin talebesi oldu. İbrÂhim Efendi, Seyyid Osman Efendinin gayret ve kÂbiliyetini gorerek, terbiyesinden Âciz olduğunu bildirdi ve İstanbul'da bulunan buyuk Âlim ZÂkirzÂde Abdullah Efendiye gonderdi. İstanbul'a gidip, ZÂkirzÂde Abdullah Efendiyi gorunce, kalbinden; "İşte, hocamı buldum!" diye gecirdi. ZÂkirzÂde Abdullah Efendinin de kalbinden; "İşte bize hakîkî talebe geldi." diye gecti. Osman Fadlı Efendi, uzun sure ZÂkirzÂde'nin derslerine devÂm etti. Hocası, Osman Fadlı'ya; "Emir Celebi, sende Şeyh-i Ekber (Muhyiddîn-i Arabî (r.aleyh)) meşrebi var." derdi.

Bir gun ZÂkirzÂde, talebelerinden bir işin yapılmasını istedi. Talebeler, o işi yapmak husûsunda biraz isteksiz hareket ettiler. Bu durumu duyan Seyyid Osman, ZÂkirzÂde'nin yanına giderek; "Emir buyuracağınız hizmet nedir sultÂnım? Derhal yerine getireyim." dedi. ZÂkirzÂde; "Senin dersin vardır. Bu işi yapman dersine mÂnidir." deyince, Osman Fadlı Efendi; "Bu zamanda once ve sonra gelenlerin ilimlerini elde edeceğimi bilsem, yine şerefli hizmetinizi yerine getirmeyi tercih ederim." dedi. Bu soz, ZÂkirzÂde Abdullah Efendinin cok hoşuna gitti. Sonra; "Emir Celebi! Allahu teal sana, once ve sonra gelenlerin ilimlerini nasîb eylesin." diye du etti. Bu olay uzerine Seyyid Osman Fadlı Efendi, arkadaşlarına; "Bu duÂdan sonra bir gece de butun ilimler kalbime ilhÂm olundu. Bilmediğim ilim kalmadı." dedi.

Bundan sonra ZÂkirzÂde, SeyyidOsman'a îcÂzet vermek istedi. Osman Fadlı; "SultÂnım, ben sizin hizmetinizi tercih ederim." diyerek kabûl etmedi. Osman Fadlı Efendi o gece ruyÂsında: "Kullarımı bana dÂvet etmek icin kelÂmımı al!" diye kendisine Mıshaf-ı şerîfin uzatıldığını gordu. Korkuyla uyanan Osman Fadlı; "Talebenin vazîfesi hocasına teslim olmaktır." dedi ve hocasına tam olarak teslim oldu. Hocası onu Edirne tarafında Aydos isimli kasabaya, insanları doğru yola dÂvet icin gonderdi. Osman Fadlı, Aydos'da birkac sene kaldıktan sonra, ilahî bir işÃ‚ret uzerine, Filibe taraflarına gitti. Filibe'de on beş seneden fazla insanlara doğru yolu gosterdi.

Osman Fadlı Efendi, bir gun kaylûle yaparken, şu ruyÂyı gordu. Uc yuz kadar Âlim gelip etrafında halka oldular. Hep birlikte oradan İstanbul'a geldiklerinde, hocası ZÂkirzÂde gorundu ve; "Git şimdi senin irşÃ‚d yerin burasıdır." diyerek, Atpazarı'nda bulunan Kul CÂmiini işÃ‚ret etti ve bir sarık ile bir Âs hediye etti. Gorduğu bu ruy uzerine İstanbul'a gelen Osman Fadlı, hocasının işÃ‚ret ettiği yere yerleşti. Bundan sonra Atpazarı Emîri diye meşhûr oldu. Kul CÂmiinin hatiplik ve imÂmlık vazîfesi Osman Fadlı'ya verildi.

Kendisi şoyle anlatır: "İstanbul'a geldikten sonra, bÂzı talebelerim ile Muhyiddîn-i Arabî hazretlerinin, Fusûs kitabını mutÂlaa ederdik. BÂzıları; "Emîr Efendi, Şeyh-i Ekber imiş." diye alay ettiler. O gece gaybdan şoyle bir nid geldi: "Ceddinin yoludur, devÂm et!" Bunun uzerine hic kimseye bir şey soylemeden, Fusûs kitabını anlatmaya devÂm ettim."

Sultan Dorduncu Ahmed Han, Osman FadlıEfendiyi cok severdi. Zaman zaman saraya dÂvet eder, vÂz ve nasîhatlerinden istifÂde ederdi. Sultan bilemediği takıldığı mevzuları ona sorar, istişÃ‚re ederdi. Hatt RamazÂn-ı şerîfte, iftarda Seyyid Osman Fadlı'nın onunden artan yemeklerinden bereketlenmek icin ister, iftÂrını onunla yapardı.

Bir zaman İstanbul'da isyÂn oldu. Zorbalar her tarafı darma-dağın edip yağmaladılar. Seyyid Osman Fadlı, hic cekinmeden talebeleri ile birlikte zorbaları yakalayarak adÂlete teslim etti. Boylece din ve devlete buyuk hizmetlerde bulundu. Sultan İkinci SuleymÂn pÂdişÃ‚h olunca, buyuk bir kargaşa oldu. Seyyid Osman bu kargaşalığın ortadan kalkması icin du etti. Bu du bereketi ile Allahu teÂl belÂyı kaldırdı. Sadreddîn-i Konevî hazretlerinden sonra, devlet işlerini duzeltme husûsunda en cok şohret sÂhibi Seyyid OsmÂn oldu.

Devlet işlerindeki tesiri gittikce artan Seyyid Osman Fadlı'yı, devletin ileri gelenlerinden bÂzıları cekemediler. Sultana, verdiği bir vÂz yuzunden şikÂyet ettiler. Ceşitli entrikalar cevirerek Magosa'ya gonderilmesini sağladılar. Kendisi; "Bu hÂdise, dort ay once Allahu teÂl tarafından kalbime ilhÂm edildi. Fakat; "MakÂmından ayrılma, yerinde kal. Cunku bunda Allahu teÂlÂnın ceşitli hikmetleri var." dendi. Biz de bu emre uyup, yerimizden ayrılmadık." dedi. Magosa'ya gidişlerinin on dorduncu ayında vefÂt etti. Vasiyeti uzerine kabrinin uzeri acık bırakıldı. Vasiyeti şoyle idi: "Kabrimin uzerine turbe yapılmasın. Baş ucuna bir taş dikilsin. Belki mezÂrım kaybolmaz da gelip-gecen bir du okur. Daha sonra 1830 senesinde Kıbrıs'a tahsildÂr olarak tÂyin olan Hacı Mehmed Ağa, Osman Fadlı'nın kaybolmak uzere olan kabrini ortaya cıkarmış ve etrÂfını temizletmiştir.

Talebesi İsmÂil Hakkı Bursevî hazretleri, onun hakkında şoyle demektedir: "Hocam her hÂlinde gizliliği tercih ederdi. Sunnete uygun olmayan bir şeyi yapmazdı. Şu uc şeyi hic terketmezdi: 1) Her farz namaz icin abdestini tÂzelerdi. 2) Namazını dÂim cemÂatle kılardı. 3) Her ibÂdet ve işi, Kitab ve sunnete uygun olarak yapardı. Her ceşit riyÂzeti yapmıştır. RamazÂn-ı şerîfte, bir yumurta ile iftÂr ederdi. Butun yediği bundan ibÂretti. Derslerine iki yuz kadar talebe devÂm ederdi. Bu talebelerin icinde; Trakya, Anadolu ve Arab Yarımadasından gelenler vardı."

Yine hocasından naklederek der ki;

"İnsanlar dort kısımdır:

1. Zikir, fikir, maksat, niyyet ve himmetleri sırf dunyÂdır. Bunlar kÂfirler ve onlara tÂbi olanlardır. Sırf fÂni olan duny nîmetleriyle nasibdÂr olmuşlardır.

2. Dillerinin ifÂdesine nazaran Âhiret ehli gibi gorunurlerse de, bunların icten maksat ve niyetleri yine evvelkiler gibi tamÂmen dunyÂya yonelmiştir. Bunlar munÂfıklardır. Onceki kısımdan cok aşağıdır. Bunlardan cok korkulur. Şeklen Âhiret ehli gibi gorunurler. Fakat mÂnen Allah'tan yuz dondurmuşlerdir. Niyyet ve himmetleri hep dunyÂdır. Bunların îmÂnının zevÂlinden, kaybolmasından pek korkulur. Zîr ibÂdetten maksad İslÂm, îmÂn mertebelerinin tamÂmiyle, ihsÂn mertebesine, Allahu teÂlÂyı gorur gibi ibÂdet etme şerefine ulaşmaktır. Bu mertebelere kavuşmak icin calışmamak ve bu hususta kusur ve ihmÂlde bulunmak, cenÂb-ı Hak'tan elindeki nîmetin kaybolmasını istemektir.

3. Zikir, fikirleri, Âhiret ve kalplerindeki niyyet ve himmetleri de Âhirettir. Bunlar umum muminlerdir.

4. Zikir ve fikirleri, duşunceleri Âhiret ve kalplerindeki niyyet ve himmetleri de odur ki bunlar mukarreblerdir. Mukarrebler, Allahu teÂl icin olmayan her şeyden sakınırlar. Din icin niyyet etmedikce hareket etmezler. Her sozleri Allah icindir."

Osman Fadlı hazretlerinin yazdığı eserlerden bÂzıları şunlardır: 1) MisbÂh-ul-Kulûb: Sadreddîn Konevî'nin MiftÂh-ul-Gayb'ının şerhidir. 2) Mir'Ât-ı EsrÂr-il-İrfÂn: Sadreddîn Konevî'nin yazmış olduğu FÂtiha tefsîrinin şerhidir, 3) TecelliyÂt-ı Berkiyye: Kitabın asıl ismi RisÂle-i Berkiyye fî Şerhi Kasîde-i Işkiyye'dir. Muhyiddîn-i Arabî'nin yazmış olduğu Kasîde-i Işkiyye'nin şerhidir. 4) HÂşiye-i Şerh-i Fusûs-ul-Hikem, 5) Tenkih Şerhi, 6) Telvih HÂşiyesi, 7) RisÂle-i İmÂm HÂşiyesi, 8) Hanefiyye Şerhi, 9) HidÂyet-ul-Mutehayyirîn, 10) Mutavvel HÂşiyesi, 11) Feth-ul-BÂb, 12) RisÂlet-ur RahmÂniyye.

EY ÂŞIK!

Atpazarlı Osman Fadlı Efendi, tekkedeki irşÃ‚d faÂliyetlerinin yanısıra Cum gunleri VefÂ, Carşamba gunleri de SuleymÂniye CÂmiinde vÂz verirdi. Pekcok talebe yetiştirdi. Talebeleri uzakta oldukları zaman bile onlarla ilgilenir ve mektuplar gondermek sûretiyle onlara nasîhatler ederdi. Meşhur talebelerinden İsmÂil Hakkı Bursevî hazretlerine yazdığı bir mektupta buyuruyor ki:

"Ey Âşık ve sÂdık oğlum! Niyetinde, amelinde ve ibÂdetinde sıdka, doğruluğa yapış. Bu ihlÂsın, samîmiyetin îcÂbıdır. İhlÂs, kulun işlerinin ve tavırlarının Allah icin olmasıdır. Eğer kulun işlerine, nefsin arzularından, lezzetlerinden bir şey karışırsa sıdk, doğruluk bozulur. Boyle kimseye işlerinde ve hareketlerinde yalancı demek uygun olur. Sıdkın derecelerinin sonu yoktur. Kul işlerinin bazısında sÂdık olup bazısında olmayabilir. Eğer butun işlerinde sadık olursa ona "sıddîk", pek doğru denir.

Ey oğul, Rabbine karşı muÂmeleni, davranışını Resûlullah efendimizin Allahu teÂlÂya karşı muÂmelesi, davranışı gibi yap. Allahu teÂl senin edebini Resûlullah'ın edebi icerisinde bildirdi. Resûlullah efendimiz buyurdu ki: "Beni Rabbim terbiye etti. Benim terbiyemi guzel yaptı." O halde Rabbine karşı davranışlarında Resûlullah'ın edebine uy. Rabbine karşı Resûlullah efendimiz gibi ol. Ondan gelen şeylere rızÂ, hoşnutluk goster. İtirÂz etme.

Sabırlı ol. Nîmetlere şukret. HidÂyet yolu, doğru yol budur. Nefsinin arzu ve isteklerine uyma. Yoksa felÂkete uğrarsın.

Rabbinin huzûrunda, O'nun yuce divÂnında, korkarak, titreyip urpererek, boyun bukerek hay ile dur. Kalbin devamlı Allahu teÂl ile meşgûl olsun. Boyle olursan gafletten ve nefsinin butun kotuluklerinden kurtulursun. Allahu teÂlÂya yakın olur, huzûr, surûra ve mÂnevî lezzetlere kavuşursun. Şeytan sana musallat olup, ustunluk kuramaz.
__________________