Buyuk velîlerden. İsmi Sehl bin Abdullah, kunyesi Ebû Muhammed'dir. 815 (H.200) yılındaHorasan'ın Tuster şehrinde doğdu. 896 (H.283) de Basra'da vefÂt etti.

Sehl bin Abdullah, daha kucukken once annesi sonra da babası vefÂt etti. Babası vefÂt edeceğinde Sehl'i dayısına emÂnet edip bakıp gozetmesini soyledi. Evliy bir zÂt olan Muhammed bin SuvÂr, onu guzel bir şekilde terbiye edip yetiştirdi.Sehl bin Abdullah sonra Horasan'ı terk edip BağdÂt'a geldi. Bir rivÂyette Ma'rûf-i Kerhî hazretlerinin hizmetine girdi. Hacca gidince orada evliyÂnın buyuklerindenZunnûn-i Mısrî hazretlerini gordu ve ona talebe olmakla şereflendi. Kucuk yaştan îtibÂren hÂrikulÂde hallere kavuştu.Buna dÂir kendisi şoyle anlatır:

"Uc yaşında iken gece kalkardım. Dayım Muhammed bin SuvÂr gece ibÂdet eder, ağlar ve bana; "Sehl yat uyu, kalbimi meşgûl ediyorsun." derdi. Ben ise hep onu gozetlerdim. Oyle bir hÂl aldım ki, dayıma; "Bana garip bir hÂl oluyor, başımı arşın onunde secdede buluyorum." dedim. "Oğlum bu hÂlini kimseye soyleme, bundan sonra yattığında dilinle ucer def (Allahu teÂl benimledir, beni goruyor, her sozumu duyuyor) de!" buyurdu. Bir sure sonra, buna devÂm ediyorum dedim. Her gece yedi defa soyle buyurdu. Daha sonra, yine devÂm ediyorum dedim. On bir defa soyle buyurdu. Soyledim. Ve kalbimde bir tatlılık buldum. Bir sene gecince, dayım bana; "Sana oğrettiğimi iyi muhÂfaza et ve hep o hÂlde ol! Olunceye kadar bırakma. Duny ve Âhirette mukÂfÂtını alırsın." buyurdu. Yıllarca devÂm ettim, sonra; "Sehl, Allahu teÂlÂnın kendisiyle olduğunu bilen, hic gunah işliyebilir mi? Hep boyle bil, gunah işlemezsin." buyurdu. Sonra beni mektebe gonderdiler. Kur'Ân-ı kerîmi oğrendim. Yedi yaşında iken oruc tuttum. Yiyeceğim sadece arpa ekmeği idi. On iki yaşında, bir meseleye takıldım. Kimse cozemedi. Basra'ya gitmek istedim. Gonderdiler. Basra Âlimlerinden sordum. Hic kimse cevap veremedi. Abadan'a gittim. Habîb ibni Hamza'ya sordum. O cevaplandırdı.Yanında fazla kalmadım ama, ondan cok istifÂde ettim. Sonra Tuster'e geldim. İbÂdet ve nefsimle mucÂhedeye koyuldum."

Sehl bin Abdullah hazretleri az yemek, az uyumak ve cok ibÂdet yapmakta hÂrikulÂde hallerde ve nefsiyle mucÂdelede eşi yoktu.

Kendisi anlatır: "Anamdan bana cok mal kalmıştı. Hemen fukarÂyı cağırıp hepsini dağıttım. Kimde alacağım varsa, onları da bağışladım. Ondan sonra da KÂbe'ye gitmek icin yola cıktım. Yolda kendi kendime "Ey nefs! Artık iflÂs ettin, benden isteyeceğin hicbir şey kalmadı. ZÂten isteyecek olsan da, bir şey bulamayacaksın." dedim.

Kûfe şehrine uğradığımda, nefsim, balık ekmek istedi. Her ne kadar bunu yapmamaya calıştım ise de, nefsimin arzusu cok şiddetlendi. Nefsimi Mekke'ye kadar incitmeyeyim, diye duşundum. Şehirde bir un değirmenine rastladım. Değirmenin dolabına bir at koşmuşlar, durmadan buğday oğutuyorlardı. Değirmenciye yaklaşarak: "Bu iş icin ata gunde ne kadar kir veriyorsunuz?" dedim. Değirmenci; "Gunde iki akce oduyoruz." deyince, bu işi bir gun de ben yapayım, bana da bir akce verir misiniz?" dedim. Değirmenci buna rÂzı oldu. Akşama kadar, nefsime eziyet icin dolabı dondurdum. İşi bırakınca bir akce aldım. Gidip onunla balık ekmek alıp nefsime; "Her ne zaman benden bir şey isteyecek olursan, sana lÂyık olan boyle bir hizmeti gordurur, ondan sonra da mÂkul isteklerini yerine getiririm." dedim.

İmÂm-ıYÂfiî, Sehl bin Abdullah Tusterî hazretlerinin bir talebesinden şoyle nakleder: "Sehl bin Abdullah'a otuz sene hizmet ettim. Gece gunduz yatıp uyuduğunu gormedim. Sabah namazını yatsının abdesti ile kılardı. Bir gun insanlardan ayrılıp, Basra ile Abadan arasındaki bir adaya gitti. Bunun sebebi de şu idi: Bir sene hacdan donen birisi, bir kardeşine; "Ben Sehl bin Abdullah'ı Arafat'ta vakfede gordum." dedi. Kardeşi o kimseye; "Arefeden onceki gun, ben onun yanında idim." dedi. Diğeri ise;"Ben Sehl'i Arafat'ta vakfede gordum, yalan soyluyorsam karım boş olsun." dedi. "Kardeşi kalk, gidip kendisine soralım." deyince, yanına geldiler. HÂdiseyi anlattılar ve bu yeminin hukmu nedir? dediler. "Nicin boyle şeyler konuşuyorsunuz? Allahu teÂl ile meşgûl olun." deyip, hacıya dondu ve; "Hanımından boş değilsin ama, gorduğunu kimseye anlatma." buyurdu.

Sehl-i Tusterî hazretleri, Basra'da bir gun parmağını sarmıştı. Bu durumu goren birisi: "Nicin parmağını sardın?" diye sorunca; "Ağrıyor da onun icin." cevabını verdi. Soran kimse bir muddet sonra Mısır'a gitmişti. Burada Zunnûn-i Mısrî hazretlerini gorduğunde, onun da parmağı sarılı idi. Aynı soruyu ona da sordu. "Nicin parmağını sardın?" "Falan zamandan beri ağrıyor, o sebepten sardım." diye cevap verdi. Soran zÂt diyor ki: "Ben o zaman anladım ki, Zunnûn hazretlerinin parmağı ağrıyordu. Sehl-i Tusterî hazretleri de, hocasına uymak icin parmağını sarmıştı."

Bir yolculuğunda abdest almak istedi. Suyu yoktu. Uzuldu. O anda birisi, ici su dolu yeşil bir ibrik getirdi. Onune koyup gitti.

Bir Cum namazından once evine bir kimse geldi. İceride buyuk bir yılan gordu. Durakladı. Sehl-i Tusterî hazretleri; "İceri gir! Kişi, yer yuzundeki yılandan bu kadar korkarsa, Âhiretteki yılanlardan daha cok korkması lÂzım değil mi?" buyurdu. Sonra yılanı tuttu. Beni başka bir odaya aldı. "Kişi dunyÂda yılanlarla arkadaşlık edebilirse, mezarda diğer yılanlar, cıyanlar ona dokunmaz." buyurdu ve; "Cum namazı kılar mısın?" buyurdu. O zÂt; "CÂmi ile aramız bir gunluk mesÂfe var." dedi. Sehl hazretleri onun elini tutup, hemen cÂmiye getirdi. O kimse dedi ki: "Birlikte namaz kıldık. Sonra cıktı. CÂmiden cıkanlara bakıp: "L ilÂhe illallah diyen coktur, ama ihlÂs sÂhipleri azdır." buyurdu.

Talebesi AbdurrahmÂn bin Ahmed; "Efendim, abdest alınca ekseriya uzuvlarımdan akan su, altın ve gumuşten bıcak oluyor." deyince, Sehl hazretleri; "Bilmez misin ki, cocuklar ağlayınca, meşgûl etmek icin ellerine silÂh verirler." buyurdu.

Sehl hazretlerinin yanına kose bir adam geldi. Sakalının gelmesi icin du istedi. Sehl hazretleri; "Ey genc! Elini yuzune sur, elini yuzune sur!" buyurdu. Bu sozu birkac def tekrarladılar. Adam soyleneni aynen yaptı. O anda eline bir tutam sakal geldi.

Sehl-i Tusterî hazretleri bir gun bağdaş kurup oturmuş ve sırtını da duvara yaslamış bir şekilde; "Aklınıza geleni sorun, suÂllerinize cevap vereyim." dedi. Bu durumu gorenler; "Daha evvel siz boyle yapmazdınız, şimdi ne oldu?" diye sorduklarında, "UstÂd hayatta olduğu muddet zarfında, talebenin edebe riÂyet etmesi lÂzımdır." dedi. Sonra bu gunun Zunnûn-i Mısrî'nin vefÂt ettiği gun olduğunu oğrendiler.

Sehl-i Tusterî hazretlerinin yanına yırtıcı hayvanlar da gelirdi. Yanında sÂkin ve rahat dururlardı. Halk bunun icin evine, "Beyt-us-SibÂ" yÂni (Yırtıcı HayvanEvi) derdi.

Sehl-i Tusterî'nin bir cocuğu vardı. Cocuk ne zaman annesinden yiyecek istese, annesi ona; "Bunu Allahu teÂlÂdan iste!" derdi. Bunun uzerine cocuk secde icin yere kapanırdı. Bu arada annesi cocuğun istediklerini hazırlar, gizlice yanına koyardı. Cocuk, annesinin bunu hazırladığını bilmezdi. Onun icinAllahu teÂlÂnın dergÂhına donerdi. Bir gun annesi evde yokken cocuğun canı bir şey istedi. Her zamanki gibi secdeye kapandı. Allahu teÂl ona lÂzım olan şeyi gonderdi. Annesi geldiğinde duruma şaşırdı. "Yavrucuğum bu nereden geldi?" diye sorunca, cocuk; "Her zamanki yerden." diye cevap verdi.

Sehl-i Tusterî hazretleri, bir gun talebelerinden birine bir iş buyurunca, talebesi; "Soz olur, halkın dilinden cekindiğim icin yapmam dedi." Bunun uzerine sohbetinde bulananlara donup; "Bir kimse şu iki vasfı kazanmadığı muddetce, bu yolun hakîkatine eremez: Allahu teÂlÂdan başkasını gormeyecek şekilde halk senin gozunden duşmeli. İkincisi, nefs gozunden duşmeli ve halkın kendisinde gorduğu hicbir sıfattan cekinmemelidir. Her şeyi Hak'dan gormelidir." dedi.

Sehl-i Tusterî bir talebesine; "Gun boyunca SubhÂnallah! Allah! Allah! demek icin, butun gucunu harca!" dedi. Talebe Âdet hÂline gelinceye kadar, bu sozu soylemeye devÂm etti. Sonra Sehl-i Tusterî hazretleri; "Buna geceleri de devÂm et." dedi. Talebe devam ederek, devÂmlı Allahu teÂlÂyı zikreder hÂle geldi. Bir gun evinin bahcesinde ağactan duşen bir dal parcası başını yardı. Başından akan kanın, yere damlayan her damlasının "Allah" ismini yazdığı goruldu.

Kendisine bedbahtlığın alÂmeti olan şeyler nelerdir? diye sorulduğunda: "İlmi olup, onunla amel edememek, ameli olup, ihlÂslı olmamak. Bunun alÂmeti de ibÂdet ve hizmetleri zorlukla yapmak ve Hak teÂlÂnın verdiğine rÂzı olmayıp, başka şeyler peşinde koşmaktır. Bedbahtlığın diğer bir alÂmeti de, Allahu teÂlÂnın dostlarının sohbetine kavuşamamak ve onlardan husn-i kabûl gormemektir." buyurdu.

Sehl-i Tusterî hazretlerinde, romatizma ve bÂsur hastalıkları vardı. O, getirilen hastalara du ederdi. Du ettiği kimseler iyi olurdu. Ebû Nasr-ı Terşizî bir gun Âlim zÂtlardan birine; "Sehl, başka hastalara du ettiği ve kendisi velî olduğu hÂlde, nicin bu hastalıklar kendisinde vardır?" diye sorunca, o zÂt; "Sehl velîdir. Velîliği de o hastalıktan dolayıdır. O bu hastalığın Allahu teÂlÂdan geldiğine inandığı icin, hastalığın kendisinden gitmesi icin du etmez." dedi.

Bir gun Sehl-i Tusterî'ye "Gunde bir def yemeğe ne dersin?" diye sorduklarında; "Bu sıddîkların yeme tarzıdır." dedi. "İki oğun yemeğe ne dersin?" dediklerinde; "Bu muminin yeme tarzıdır." dedi. "Uc def yemeğe ne dersin? dediklerinde, cevÂbı biraz ağır oldu.

Kendisi anlatır: "RuyÂmda kıyÂmet kopmuş, insanları da Arasat meydanında gordum. Bir beyaz kuş, topluluğun ceşitli yerlerinden bir kac kişi alıp, Cennet'e goturuyordu. Bu ne kuşudur? dediğimde, Âniden havada bir kÂğıt goruldu. KÂğıdı elime alıp acınca uzerinde; "Ver kuşu dedikleri işte budur." diye yazılmıştı.

Yine kendisi anlatır: "Bir gun colde giderken, başında sarık ve elinde as bulunan pîr-i fÂnî bir zÂtın geldiğini gordum. Aklımdan "GÂlib kÂfileyi kacırmış." diye gecirdim ve cebimden para cıkararak, ona; "Gideceğin yere ulaşıncaya kadar bununla idÂre et." dedim. Fakat bu zÂt elini havaya kaldırdı ve eli altınla doldu. Sonra bana; "Sen cebinden alıyorsun, ben ise gaybden." dedi ve kayboldu. KÂbe'ye varınca tavaf esnÂsında o zÂtı gordum, bana: "Ey Sehl! Bir kimse KÂbe'nin cemÂlini gormek icin yola cıkarsa, onun muhakkak KÂbe'yi tavaf etmesi lÂzımdır. Fakat her kim Allahu teÂlÂnın cemÂlini gormek icin, nefsini ayakları altına alırsa, KÂbe'nin onu tavaf etmesi lÂzım gelir." dedi.

Sehl-i Tusterî bir talebesinin yanında; "Basra'da velîlik derecesine ulaşmış bir fırıncı var." diye soylemişti. Talebesi bunun uzerine Basra'ya gidip, fırıncıyı gormuştu. Fırıncı, fırınlarda Âdet olan, sacını ve sakalını ateşten korumak ve terinin ekmek uzerine damlamaması icin, yuzune pece bağlamıştı. Bunu goren talebe aklından; "ŞÃ‚yet bu zÂt velîlik derecesine ulaşmış olsaydı, ateşten bu kadar sakınmazdı." diye gecirdi. Sonra selÂm verip bir suÂl sorunca, fırıncı; "Once beni kucumseyip horladığından, artık sozumun sana faydası olmaz." dedi.

Omrunun sonunda, el ve ayakları hareket etmez olmuştu. Namaz vakti gelince, el ve ayakları acılır, namaz bitince, eskisi gibi hareketsiz olurdu. Bir gun zikirden bahsederken; "Allahu teÂlÂyı hakkıyla zikreden, oluyu diriltmeyi kast ederse, dirilir." dedi ve elini, onunde duran bir sakata surdu, sakat iyileşip, ayağa kalktı.

Sehl-i Tusterî hazretleri vefÂt edince, insanlar cenÂze namazı icin toplandı. O şehirde bir yahûdî vardı. Yaşı yetmişi aşmıştı. İniltileri duyunca, ne oluyor diye dışarı cıktı. CenÂzeye bakınca yanındakilere; "Benim gorduğumu siz goruyor musunuz?" dedi. Ne goruyorsun dediklerinde; "Gokten inip, cenÂze ile giden kimseler goruyorum." dedi. Ve ardından Kelime-i şehÂdet getirip musluman oldu.

Sehl bin Abdullah-ı Tusterî hazretlerinin hikmet dolu nasîhatlerinden ve sozlerinden bÂzıları şoyledir:

Buyurdu ki: "Haram yiyenlerin yedi ÂzÂsı istese de istemese de gunah işler. HelÂl yiyenlerin ÂzÂsı ibÂdet eder. Hayır işlemesi kolay ve tatlı gelir."

"TakvÂsının doğru olmasını isteyen, butun gunahlardan el ceksin."

"Kırk gun ihlÂslı olan, dunyÂda zÂhid olur, kerÂmeti gorulur."

"Bizim yolumuzun esası altı şeydir: Allah'ın kitÂbına sarılmak, Resûlullah'ın sunnetine uymak, helÂl yemek, insanları incitmemek, yasaklardan uzak durmak, hakkı ve borcu odemede acele etmek."

"Allahu teÂlÂyı unutmaktan buyuk gunah yoktur."

"Eğer Mûs ve Îs aleyhimesselÂmın ummetinde, İmÂm-ı A'zam Ebû Hanîfe gibi bir zÂt bulunsaydı, bunlar yahûdîliğe ve hıristiyanlığa donmezdi."

"Hakîkî îmÂna kavuşmak icin dort şey lÂzımdır: Butun farzları edeple yapmak, helÂl yemek, gorunen ve gorunmeyen butun haramlardan sakınmak ve bu ucune, olunceye kadar devÂm etmeğe sabır etmek."

"İşin esÂsı uc şeydir: HelÂl yemek, ahlÂk ve amelde Resûl aleyhisselÂma tÂbi olmak, her işi yalnız Allah icin yapmak."

"İbÂdetin en kıymetlisi, nefse uymamaktır."

"Âlimin uc ilmi var. Biri ilm-i zÂhirîdir. Bunu herkese acıklar. Diğeri ilm-i bÂtındır. Bunu ancak ehline acıklar. Ucuncusu, kimseye anlatılması cÂiz olmayan bir ilimdir ki, bu ancak kendisiyle Allahu teÂl arasındadır."

"İnsanların mubtel olduğu bel ve musîbetlerin en buyuğu; Âhiret ve duny işiyle meşgûl olmayıp, boş oturmaktır."

"Kulun Allahu teÂlÂya şukretmesi, O'nun kuluna verdiği nîmetlerle, O'na isyÂn etmemesidir. Cunku kulun butun uzuvları, Allahu teÂlÂnın kuluna olan lutuf ve nîmetleridir."

"İnsanoğlunu şu iki şey mahvetmiştir: İzzet, makam arzusu, fakirlik korkusu."

"Makamların en ustunu; kotu bir huyu, iyi bir huya cevirmektir."

"Harama bakmaktan sakınan kimse, hic goz ağrısı gormez."

"Allahu teÂlÂdan başka yardımcı, Resûlullah efendimizden başka delil, takvÂdan başka azık, sabırdan başka amel yoktur."

"SÂdık kimseye Allahu teÂl bir melek gonderir. Bu melek namaz vakti gelince, o kimseye namaz kılmayı hatırlatır, uyuyorsa uyandırır."

"Kibir bulunan kalbte, havf (korku) ve rec (umit) bulunmaz."

"Korku, men edilenden uzak durmak; umid, emredileni yapmak icin koşmaktır."

"Futuvvet, sunnete tÂbi olmaktır."

"Zuhd, kulların Allahu teÂlÂya yonelmeleridir.

"Aclık icin uc yer vardır. Tabiat aclığının yeri akıl, olum aclığının yeri fesad, şehvet aclığının yeri israftır. Birincisi duşunceyi yok eder, ikincisi fitneye, ucuncusu israfa yol acar."

"Her kim nefsini kendine dost edinirse, Allahu teÂlÂyı kendine duşman etmiş olur."

"İnsanların "L ilÂhe illallah" ifÂdesine kalben îtikÂd edip dil ile soylemeleri ve buna fiilen vef gostermeleri lÂzım gelir."

"Allahu teÂlÂnın, insanlara şu şekilde hitÂb etmediği hicbir gun yoktur: "Kulum! Hic insaflı davranmıyorsun. Ben seni anıyorum ama, sen beni unutuyorsun. Seni kendime dÂvet ediyorum fakat sen, başkalarının dergÂhına gidiyorsun. Ben dertleri belÂları senden uzaklaştırıyorum. LÂkin gunah uzerinde ısrÂr ediyorsun. Ey Âdemoğlu! Yarın kıyÂmette huzûruma gelince mÂzeret olarak ne soyleyeceksin?"

"KıyÂmet gunu, az yemenin mukÂfÂtını hicbir amel karşılayamaz."

"TicÂrette ihsÂn altı turludur: 1) Muşteri, fazla ihtiyÂcı olduğu icin cok para vermeye rÂzı olsa bile, cok kÂr istememelidir. 2) Fakirlerin malını fazla para ile almalı, onları sevindirmelidir. 3) Muşteriden para almakta iki turlu ihsÂn olur; fiyatta ikrÂm edilmeli, peşin verdiği fiyatla, veresiye de vermelidir. 4) Borc odemekte ihsÂn, istemeye vakit bırakmadan vermektir. 5) Alış veriş ettiği kimse pişman olursa, yapılan satışı geri cevirmektir. 6) Fakirlere veresiye vermek, odeyemediği hÂle gelirse, alacağını istememeyi niyet etmektir. Borclusu olunce helÂl etmektir."

"Allahu teÂl ruhları yaratıp; "Ben sizin Rabbiniz değil miyim?" kelÂmına, evet dediğimi, ayrıca annemin karnında bulunduğum zamanki hÂlimi hatırlıyorum."

"Aclık cilesini cekenin cevresinde, Allahu teÂlÂnın emriyle şeytan dolaşamaz."

"CehÂletten daha buyuk musîbet yoktur."

"Son Peygamber Muhammed aleyhisselÂm gonderildiği zaman, dunyÂda şu yedi sınıf insan vardı: Krallar, zirÂatle uğraşanlar, hayvancılıkla uğraşanlar, ticÂretle meşgûl olanlar, sanatla meşgûl olanlar, işciler, yoksullar. Allahu teÂlÂnın elcisi SevgiliPeygamberimiz bu sınıflardan hicbirini başka bir sınıfa gecmeye zorlamadı. OnlarıAllahu teÂlÂya itÂata, takvÂya, ilme cağırdı. İnsanlara şoyle buyurdu: "Allah butun bu varlığı insan icin, insanı da Allahu teÂlÂyı bilmek icin yaratmıştır. Duny nîmetlerini Allahu teÂlÂya itÂat icin kullanan, hem dunyÂyı, hem Âhireti kazanır. Bunun tersini yapan kimse ise, hem Âhireti, hem de dunyÂyı kaybedecektir."

MUSLUMAN OL

Bir gun musluman olmayan biri yoldan geciyordu. Sehl hazretleri talebelerine onu gosterip; "Bu adamda muslumanlık alÂmeti var!" buyurdu. Aradan birkac sene gectikten sonra Sehl-i Tusterî hazretleri vefÂt ettiler. Talebelerinden biri hocasının mezarını ziyÂret ederken, o adam da yakından geciyordu. Hocasının sozleri hatırına gelerek hemen yanına vardı. Ona hocasının kendisi hakkındaki sozlerini anlattı. Bunun uzerine o adam dedi ki: "Gel Bakalım! Mezarına varalım. Bana musluman ol desin, ben de musluman olayım!" dedi. BerÂberce kabre vardılar. O anda kabirden şoyle bir ses işittiler: "Ey falan! Cehennem ehlinden, Cennet ehli daha ustundur!"Adam bu sozu işitince, şehÂdet getirip musluman oldu.

BAŞKASINA NE HÂCET

Ebû Ali DekkÂk şoyle anlatır; YÂkub bin Leys, doktorların tedÂvî edemedikleri bir hastalığa yakalanmıştı. Ona; senin vÂli olduğun bolgede Sehl bin Abdullah isminde sÂlih bir zÂt vardır. Eğer du ederse, Hak teÂlÂnın bu duÂyı kabûl etmesi umid edilir, dediler. VÂli, Sehl bin Abdullah'ı cağırttı ve; "Benim icin Allahu teÂlÂya du et." deyince, Sehl bin Abdullah; "Zindanlarında sucsuz insanlar yatarken, senin icin yaptığım du nasıl kabûl olur?" dedi. Bunun uzerine vÂli, zindanda yatan butun sucluları salıverince, Sehl bin Abdullah "İlÂhî, bu zÂta masiyet ve musîbetteki zilleti gosterdiğin gibi, tÂattaki izzeti de goster, onu dert ve sıkıntıdan kurtar." diye du etti. VÂli hemen iyileşti ve Sehl bin Abdullah'a cok mal vermek istedi. Sehl hazretleri kabûl etmedi. Arkadaşları arasında; "Keşke bunu alıp fakirlere dağıtsaydı." diyenler oldu. O, yolda cakıl taşlarına bakınca, hepsi mucevher hÂline geldi. Arkadaşlarına bunları gostererek;"Boylesi bir ihsÂna nÂil olan kimse, hic YÂkûb bin Leys'in malına muhtac olur mu?" buyurdu.

VAKTİ GELMEDİ Mİ?

Olum doşeğinde yatarken Sehl hazretlerine bir zÂt; "Efendim, senden sonra mimbere kim cıksın?" diye sorunca, Sehl-i Tusterî hazretleri gozlerini acıp, ŞÃ‚dıdil adındaki bir kÂfirin adını soyledi.EtrÂfındakiler; "Sehl'in aklı gitmiş, bu kadar musluman Âlim varken yerine bir kÂfiri gecirdi." diye soylerlerken, Sehl-i Tusterî hazretleri; "Başımda kavga gurultu etmeyiniz. Vaktim azdır. Gidin bana ŞÃ‚dıdil'i cağırın, gelsin." dedi. ŞÃ‚dıdil gelince; "Ey ŞÃ‚dıdil, iyi dinle, uc gun sonra mimbere cık ve muslumanlara vÂz et. Bu sana vasiyetimdir!" dedi. Sehl-i Tusterî'nin vefÂtından uc gun sonra, ikindi namazından sonra, başında kÂfir nişÃ‚nesi, belinde zunnar olmak uzere, ŞÃ‚dıdil mimbere cıktı. Ey muslumanlar, ey Sehl-i Tusterî'nin talebeleri! Bana, bir vakit hocanız; "Ey ŞÃ‚dıdil, zunnÂrı cıkarıp atma zamanı gelmedi mi? demişti. İşte bugun emrini yerine getiriyorum." dedi. Sonra sorgucu ve zunnÂrı cıkarıp attı. Kelime-i şehÂdet getirerek musluman oldu. CemÂat bunu gorunce ve o sozleri duyunca ağladılar.

BİR KERÂMET

Bir gun Sehl-i Tusterî, son hastalık Ânında,
Kendinden gecmiş hÂlde, yatarken yatağında,

Sordu talebeleri: “Efendim yerinize,
Sizden sonra acabÂ, kim vekil olur size?”

Gozlerini acarak, o an Sehl-i Tusteri
ŞÃ‚dıdil adındaki, bir kÂfiri soyledi.

Etrafında olanlar, şaşıp hayret ettiler,
“HerhÂlde hocamızın, aklı gitti” dediler.

“Bu kadar cok musluman, Âlim varken, o yine
Ne icin bir kÂfiri, geciriyor yerine?”

Buyurdu ki: “Kalkınız, gurultu yapmayınız,
ŞÃ‚dıdil’i acele, yanıma cağırınız!”

Cağırdılar ve geldi, ŞÃ‚dıdil, huzuruna,
Yatağından doğrulup, buyurdu ki ona:

“Ey ŞÃ‚dıdil, dinle ki, olur isem ben şÃ‚yet,
Mimberime cıkıp da, insanlara sen va’z et.”

ŞÃ‚dıdil de şaşırdı, “Peki” dedi cevÂben,
Sonra Sehl-i Tusterî, goc etti bu Âlemden.

Uc gun sonra ŞÃ‚dıdil, ikindi namazında,
Hazır bulunuyordu, cemÂat arasında,

ZunnÂrını belinden, cıkarıp daha sonra,
Cıktı o gun mimbere, dedi ki insanlara:

“Ey Sehl-i Tusterî’nin, kıymetli cemÂati,
O mubÂrek insanın işte bir kerÂmeti.

Zîr o, birgun bana, demişti “Dinle beni!
HÂl îmÂn etmenin, zamanı gelmedi mi?”

Ey insanlar, bilin ki, şimdi geldi o zaman,
Ve ben de sizin gibi, işte oldum musluman.”

CemÂat ŞÃ‚dıdil’i, hayretle dinler iken,
O, şehÂdet soyleyip, îmÂn etti gonulden.

“BAK EY NEFSİM!”

O Sehl-i Tusterî ki, asrının bir tÂnesi,
Ve Zunnûn-i Mısrî’nin, makbûl bir talebesi.

O, ustÂdına karşı, gosterdi pek cok edeb,
O hayatta oldukca, konuşmadı, sustu hep.

Kendisine bir suÂl, sorsaydı biri dinden,
Asl cevap vermezdi, ustÂda edebinden.

LÂkin gunun birinde, dedi ki: “Kardeşlerim,
Dînî bir suÂliniz, varsa cevap vereyim.”

Dediler: “Susardınız, dînî mevzûlarda hep,
Şimdi hikmet nedir ki, ettiniz boyle talep?”

Buyurdu: “Hayattayken, bir kimsenin hocası,
Edebe muhÂliftir, dinden ağız acması.”

Dinliyenler bu işi, eylediler tahkîkat,
Bildiler ki ustÂdı, aynı gun etmiş vefÂt.

Bir talebesi der ki: “Otuz yıl muddet ile,
Devamlı hizmet ettim, ben Sehl-i Tusterî’ye.

Bunca yıl kaldımsa da, yanında gece gunduz,
Yatıp uyuduğunu, gormedim asl henuz.

Yatsı namazı icin, aldığı abdest ile,
Sabah namazını da, kıldı umûmiyetle.”

Omrunun sonlarında, hasta oldu nihÂyet,
Eli ve ayakları, etmez oldu hareket.

LÂkin gunde beş defÂ, namaz vakitlerinde,
Olurdu ÂzÂları, eski kuvvetlerinde.

Kendisini aynı gun, bÂzısı Arafat’ta,
BÂzısı başka yerde, gorurdu onu hattÂ.

Annesinden bir hayli, mal kalmıştı kendine,
Dağıttı tamamını, şehrin fakirlerine.

Ve kimde alacağı, vardıysa tamamını,
Onlara bağışlayıp, helÂl etti hakkını.

Sonra da cıktı yola, KÂbe’yi tavÂf icin,
Dedi ki: “Bak ey nefsim, dunya ile yok işin.

İşte goruyorsun ki, tamamen ettin iflÂs,
Ve sana bundan sonra, Âhiret lÂzım esas.

Sakın dunyÂlık bir şey, eyleme benden talep,
Zîr ben muhÂlefet, edeceğim sana hep.

Ya sen yola gelirsin, ya yanarsın Ateş’te,
Ucuncu şıkkı yoktur, hakîkat boyle işte.”

Sonra vardı Kûfe’ye, boylece soylenerek,
LÂkin canı orada, istedi balık ekmek.

Baktı ki son derece, istiyor nefsi bunu,
LÂkin hemen yapmadı, onun arzûsunu.

Rastladı biraz sonra, bir un değirmenine.
İlişti sonra gozu, bir dolap beygirine.

Gelip değirmenciye, sordu ki hemen ilkin:
“Ne ucret veriyorsun, şu donen beygir icin?”

İki dirhem deyince, buyurdu ki: “Ey kişi,

Ben yalnız bir dirheme, yapayım mı bu işi?”

Peki olur! deyince, gecti atın yerine,
O gun akşama kadar, su cekti değirmene.

Akşama bir dirhemi, ondan tahsîl ederek,
Gelip o para ile, aldı balık ve ekmek.

Dedi ki: “Bak ey nefsim, isteğin oldu, fakat,
Sen de Hak teÂlÂya, yapacaksın cok tÂat.

Benden, gunah olmıyan, bir şey istersen eğer,
Bu kadar meşakkate, katlanman îcÂb eder.

Eğer gunah bir şeyi, talep edersen benden,
Bil ki mahrûm ederim, seni helÂl şeylerden.”

1) Hilyet-ul-EvliyÂ; c.10, s.189
2) TabakÂt-us-Sûfiyye; s.206
3) NefehÂt-ul-Uns; s.119
4) Tam İlmihÂl SeÂdet-i Ebediyye (49. Baskı); s.1139
5) Rehber Ansiklopedisi; c.15, s.113
6) VefeyÂt-ul-A'yÂn; c.2, s.429
7) ŞezerÂt-uz-Zeheb; c.2, s.182
8) TabakÂt-ul-KubrÂ; c.1, s.90
9) RisÂle-i Kuşeyrî; s.138
10) Keşf-ul-Mahcûb; s.242
11) İslÂm AhlÂkı; 13. Baskı, s.72
12) KÂmûs-ul-A'lÂm; c.4, s.2705
13) MenÂkıb, Universite KutuphÂnesi, A.Y. Kısmı, No: 2702
14) LemezÂt
15) Tezkiret-ul-EvliyÂ
16) Ravd-ur-ReyyÂhîn
17) İslÂm Âlimleri Ansiklopedisi; c.3, s.291
__________________