BAĞIMLILIK NEDİR?
Bağımlılık; tibbi bir hastalıktır en iyi tedavilerde bile başlama oranı yuksektir.
Madde bağımlılığında, yoksunluk bulguları alkol, opiatlar (eroin, morfin vs.) sedatif, hipnotik, benzodiazepinlerde daha sık gozlenir, nikotin, amfetamin, kokain gibi uyarıcılarda belirgin olmayabilir. Hallusinojenlerde bir yoksunluk gozlenmez.
Kompulsif madde kullanımının tanımı; kişi maddeyi amacladığından daha cok ve daha uzun sure kullanır. Kullanımı azaltma ve durdurma konusunda, başarısız cabalar vardır. Kişi, maddeyi bulmak, kullanmak ve etkilerinden kurtulmak icin onemli olcude zaman harcar madde kullanımı nedeniyle toplumsal ve mesleki eylemlerinden vazgecer veya azaltır. Kişi madde icin; ailesiyle ilgili etkinlikler ve ozel zevklerinden uzak durur. Maddenin psikolojik, fiziksel, vs. her turlu zararına rağmen, kullanımı surdurur.
SONUC maddeyi durmadan icmek değil, icmeyi durduramamaktır.
Bağımlılık Ceşitleri: Alkol, opiat (eroin, morfin), esrar, kokain, anfetaminler, (extazy) ucucu madde bağımlılığı, kafein ve nikotin bağımlılığı, ilac bağımlılığı, insan ve ilişki bağımlılığı, kumar bağımlılığı, yeme bağımlılığı, sex bağımlılığı, spor bağımlılığı, internet ve sanal ortam bağımlılığı, ve son zamanlarda cok can yakan BONZAİ bağımlılığı.
Beynimizde prefrontal cortex (bizi insan ve kişi yapan bolum) ile nucleus acumbens (beyin cekirdeği) ve VTA alan arasında odul yolu (reward patway) vardır. Bu yol yaşamımız ve urememiz icin gerekli, temel işlevlerimizi yapmamız icin durtu ve motivasyon sağlar. Butun uyuşturucu maddeler bu yolu kullanarak kişilerin, iradelerini ele gecirir. Eroin ve kokain kullanıcıları madde alımını cinsel orgazma benzetirler. Ustelik kokain bağımlısı kobayların kokaini yiyecek ve suya tercih ettikleri gozlenmiştir.
BAĞIMLILIK SEBEPLERİ
Biyolojik sebepler: Genetik, alkol bağımlılarının cocuklarında bağımlılık oranı 4-5 kat fazla va bağımlılık yapan maddenin farmakinetik ve farmokodinamik ozelliklerini oluşturan; enzim, receptor ve fonksiyonel proteinleri kodlayan genlerdeki polimorfizm orn: Etil alkolun metaboliti (bir sonraki yıkım urunu) asetaldehiti parcalayan aldehit dehidrogenaz enziminin duşuk etkinlikli aldehit dehidrogenaz 2 mutantını taşıyan kişilerde, alkol alındığında kanda bağlı asetaldehit birikmesine bağlı oluşan rahatsız edici semptomlar (bulantı, kusma, vs) sebebi ile keyif almayan insanlar ve dunyanın doğusundaki ırklar daha az icerler. Yine alkolizm tedavisinde kullanılan ANTABUS (Disulfiram) bu enzim aktivasyonunu durdurarak, alkolden keyif almayı engelleyerek, olumsuz pekiştirece donuşturur ve bu kişide otokontrolu arttırmaya yoneltir.
Sosyal ve Ekonomik Nedenler: Kaotik ve stresli aile yapısı, arkadaş cevresi, bağımlı ile aynı ortamda yaşamak, sosyal değerlere yabancılık, tutarsız ve disiplinli olmayan aile yapısı, alkol ve maddenin sosyal ilişkileri kolaylaştırdığı fikri, ilk kullanımda bağımlılık yapmayacağı beklentisi, yetersiz bilgilendirme ve eğitim.
Bireysel Faktorler: Ozguven duşukluğu, kişilik yapısı, davranış bozuklukları, heyecan arayışı, toplum dışına itilmek. Genelde bağımlılık erkeklerde sık gorulur. Recete edilen ilaclara bağımlılık kadınlarda daha sıktır. Kişilik ozellikleri, ice donuk, dışa donuk veya risk alanlarda, antisosyal kişilik bozukluğu ve borderline (sınırda) kişilik bozukluğu olanlarda bağımlılık fazladır.
Genetik gecişi, myocard infartusu (kalp krizi) ve diyabetes mellitus (şeker hastalığı) ve hipertansiyona (yuksek tansiyon) benzer.
KENEVİR TUREVLERİ
Esrar, marihuna, haşhaş, tetrahidrocannabinol (THC) vs. kenevir turevlerinin kullanılmasından sonraki 2 saat icinde, kişinin, gozlerine kan oturur, iştahı artar, ağzı kurur ve carpıntısı başlar.
Bu maddeler tutturulurse etkisi dakikalar icinde; ağızdan alırsa birkac saat icinde başlar. Sozkonusu belirtiler 3-4 saat surer yağda cozunen turevlerinn etkisi 12-24 saat surebilir.
Esrar etkisi altındaki kişilerde uygunsuz gulmeler, buyukluk duyguları, sedasyon, yakın bellek bozukluğu, duygusal algı carpıklıkları, karmaşık zihinsel işlemleri yapmada zorluk, hareketlerin koordinasyonunda bozukluk gozlenir. Kişide bedensel ve zihinsel uyuşukluk oluşur. Bu kişilerin yaklaşık 1/3’de depresyon, anksiyete, panik sinirlilik, bazende kuşkuculuk paranoid duşunce bozukluğuna kadar ilerleyebilir. Halusinasyonları, kendini (depersonalizasyon) veya cevreyi (derealizasyon) farklı algılayabilirler laboratuvar incelenmesinde idrarda 7-10 gun esrarın metabolitlerine rastlanır.
Encok erkek, 18-30 yaş grubu kullanır, kullananlarda davranım bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluğu gecmişi bulunur.
Kokain, cok kısa surede bağımlılık yapar, oforik (neşe veren) etkileri var. Cocainin vucutta yarı omru 30-50 dakikalık olduğu icin ucuş’un surebilmesi icin sık sık alınması luzumsuzdur.
Uzun sureli kullanım sonunda paranoid duşunceler, saldırgan davranışlar, anksiyete, depresyon, kilo kaybı sık gorulur.
Kokain entoksikasyonunda (zehirlenme) kişide, ucuşa gecme duygusu, neşe, girişkenlik, kendini aşırı dinc hissetme, yerinde duramama, aşırı duyarlılık, konuşkanlık, tetikte olma, buyukluk duyguları, ofkelenme, yargılama bozukluğu gozlenir.
Kişide; gozbebeklerinde genişleme, tansiyonda yukselme ve duşme, terleme, urperme, bulantı kusma, zayıflama, gucsuzluk, hareketlerde artma veya azalma, kalp hızında artma veya azalma, gogus ağrısı, solunum baskılanması gorulur.
BAĞIMLILIĞIN TEDAVİSİ
Guduleyici Goruşme ve Grup Terapisi
İnsanların duşuncelerinde, duygu ve davranışları uzerinde değişim sağlayan her turlu etkinlik değişme surecidir. Madde bağımlısı olan kişilerin madde kullanımı ile kararını değiştirebilmesi icin gudulenmesi (motive olması) gerekir. Terapist, hastanın kendine olumsuz yansımalarını olan tutumlarını değiştirmesi icin gudulenmesini sağlamak ve ayrıca hastanın, değişmek uzere gudulenmesi icin bir takım koşullar yaratmaktır.
Guduleyici Goruşme Yontemleri
· Eşduyum sağlanması ve bunun gosterilmesi
· Uyuşmazlıkların gosterilmesi
· Ağız dalaşından (cekişmeden) kacınılması
· Direncle uğraşılması
· Kendi başına etkili olmasına dayanak olma
Grup Terapisi
Grup terapisi; 8-12 kişiden oluşmalıdır. Oturumlar genelde 1’er saatliktir. Oturumlar icin kişilerin kendini rahat acabilecekleri guvenli bir ortam sağlanmalı ve konuşulan her bilginin grupta kalacağı ozellikle belirtilmelidir.
Grup oturumlarında, danışanların davranışlarının niteliğiyle ilgili olarak birbirlerine gostermeleri beklenen şunlardır:
· Bu, bugunku davranışının nasıl olabileceğine ilişkin bir ornek.
· Bu, davranışının başkalarında ne gibi duygular uyandırdığını gosteriyor.
· Bu, davranışının cevrendekileri nasıl etkilediğini gosteriyor.
· Davranışın, kendinle ilgili goruşunu nasıl etkiliyor.
BONZAİ KULLANIMI NASIL TESPİT EDERSİNİZ?
Tum madde bağımlılığında olduğu gibi bonzai kullanan cocuk veya genclerde;
· Okul başarısı duşer veya okuldan kacma oranı artar
· Fazla para harcamaya başlar evden para veya değerli eşya kayboluyorsa dikkat edin, aile buyuklerinden harclık talepleri olabilir
· Değişik arkadaş gruplarına dahil olabilir
· Giysi ve sac modelinde değişiklikleri fazladan sıradışı dovmeler yaptırabilir.
· Duygulanımı dalgalanır, ofkesi kontrolden cıkabilir.
· İştah kaybı olup zayıflayabildiği gibi cocuğunuzun buyumesini durakladığını farkedebilirsiniz
· Uykulu ve sersemlik hali daha sıklılıkla gozlenir
· Vucut giysilerinde alışılmışın dışında koku, leke veya işaretler bulabilirsiniz
· Yalanlar giderek artar
Yukarıdaki genel bağımlılık işaretlerinden başka bonzaiye spesifik işaretler olabilir; olum tribi (kalp krizi geciriyorum oluyorum hissi) ağız kuruluğu, goz kızarıklığı, aşırı terleme, nerede olduğunu bilememe, hallusnasyonlar gorme, gecici korluk ve felcler, ertesi gun başağrısı, beyin korkunun kontrolune oyle gecer ki ne yaptığını bilmez ve saldırganlaşabilir. Hallusinasyonlar gerceklik algısını bozar, Şuphecilik ve kotuluk gorme hezeyanları (duşunce bozuklukları) oluşur.
Tum bunlardan ote ailece sabah kahvaltısı ve akşam yemeklerini birlikte yemek ve ailede mantık kadar duygulara eğilmek, sıcak bir yuva ve koşulsuz sevgiye dayalı kabul oluşturmak, yargılamadan anlamaya yonelik konuşmalar yapmak, okul-oğretmenler ile işbirliği yapmak, bağımlılık uzerine konuşmaktan korkmamak gereklidir.
OPİAT (Morfin, Eroin vb.) İlişkili Bozukluklar
(Morfin, eroin, kodein, metadon, buprenorfin vb.) opiatlar; ağrıkesici (aneljezik), anestetik, antidiyareik, yada oksuruk baskılayıcı olarak verilirler.
Bu maddelerin etkisinde olan (intoksikasyon) kişi, neşeli, huzursuz, şaşkın, hareketli veya tam tersi uykulu, uyuşuk durgun bir gorunum sergileyebilir. Yargılama bozukluğu gozlenir, ağzında geveleyerek konuşma, dikkat ve bellek bozukluğu oluşur. GOZBEBEKLERİNDE DARALMA, oluşur. Aşırı dozda alınmışsa tam tersi genişleme oluşur ki komaya doğru gider. Koma sonucu solunum merkezi baskılanır ve pupillerde genişleme , bilinc yitimi ve olume gidebilir.
Opiat Yoksunluğu
Sıkıntı, huzursuzluk, bulantı kusma, kaslarda sızı, burun ve gozlerde sulanma, goz bebeklerinde genişleme, terleme, vucut tuylerinin diken diken olması, ishal, esneme, ateş uykusuzluk…
Tum belirtiler son dozdan 6-12 saat sonra gorulur. 5-7 gunde azalarak yatışır.
Maddenin son alımından sonra 12-36 saat icinde idrarda gorulur.
Damardan kullananlarda Hepatit A, B, C %80-90 oranında pozitif cıkar. Akut ve uzun sureli opiat kullanımı sonucu ağız burun kuruluğu, kabızlık, gorme keskinliğinde bozulma, yuzeysel damarlarda (venler) bozulma, sellulit, abse, iyileşmiş deri lezyonlarından arta kalan izler, hepatit, AİDS, tuberkuloz (verem), burun septumunda (bolme) delinme olabilir. Opiat kullanılan yıl başına, olum oranı %2’dir.
Yaşın ilerlemesiyle, gorulmesi azalır. 10’lu yaşların sonu ve 20’li yaşların başlarında başlanır ve %20-30 oranında bırakmayı başarır. 40 yaş sonrası duzelme eğilimi gosterir.
Kişinin tedavi almasının en zorunlu olduğu ve kısa surede olume goturen bağımlılık ceşididir.



[h=2]İstanbul Psikiyatri uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]