Yıl icinde Ramazan ayı, geceler icinde Kadir Gecesi ne kadar onemli ise gunler icinde cuma gunu de o kadar onemlidir. Cunku cuma gunu Muslumanların bir araya geldikleri ve cemaatle haftalık ibadetlerini ifa ettikleri onemli bir gundur. Cuma gunu Muslumanların en onemli gorevi haftalık ibadet olan cuma namazını kılmalarıdır.
Cuma Suresi’nde yuce Allah butun muminlere şoyle seslenmektedir:
“Ey iman edenler! Cuma gunu namaz icin cağrı yapıldığı zaman, hemen Allah’ın zikrine koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz bu, sizin icin daha hayırlıdır.” (Cuma, 9)
Ayette ezana, cuma gunune, cuma namazına, cuma namazının farz oluşuna, cuma hutbesine, cuma saatinde alışveriş yapılmaması gerektiğine işaret edilmektedir.
CUMANIN ANLAMI NEDİR?
Ayette gecen “el-cumu‘ati” kelimesi, “toplamak, bir araya getirmek” anlamına gelen “cem‘” kokunden turetilmiş bir isimdir. Muslumanlar oğle saatinde camide toplanıp birlikte cuma namazı kıldıkları icin Arapların daha once “arube” dedikleri haftanın bu gunune “Cuma gunu” denilmiştir.
HAFTANIN EN HAYIRLI GUNU
Haftanın en değerli gunu cuma gunudur. Peygamberimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- cuma gununun faziletini şoyle beyan etmiştir:
“Uzerine guneşin doğduğu en hayırlı gun cuma gunudur; Âdem o gun yaratılmış, o gun cennete girmiş ve o gun cennetten cıkarılmıştır. Kıyamet de cuma gunu kopacaktır.” (Muslim, Cuma, 18)
CUMAYA HAZIRLIK
Cuma, Muslumanların haftalık bayramıdır. Bu itibarla Muslumanlar, perşembe gunu akşamdan bu gune hazırlanırlar. Cumaya hazırlık icin boy abdesti alırlar, temiz elbise giyerler, guzel koku surunurler. Bunu Peygamberimizin bir tavsiyesi olarak yerine getirirler.
Peygamberimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:
“Cumaya gelmek isteyen kimse boy abdesti alsın.” (Muslim, Cuma, 2)
“Ergen olan her kişinin cuma gunu gusletmesi, ağız ve diş temizliği yapması ve yeteri kadar guzel koku surunmesi gerekir.” (Muslim, Cuma, 7)
CUMA GUNU NE YAPILIR?
Muslumanlar cuma gunu Kur’an okumak, zikir ve tefekkur etmek, Peygamberimize salÂt ve selÂm getirmek, tovbe ve istiğfar etmek, camiye gidip vaaz ve hutbe dinlemek suretiyle boyle değerli ve onemli bir gunun manevî feyzinden yararlanmaya calışırlar.
“Cuma gununde bir saat vardır ki Musluman, bu saate isabet ederek hayırlı bir şey isterse Allah ona istediğini verir.” (Muslim, Cuma, 15) anlamındaki Peygamberimizin sozune uyarak dua ve niyazda bulunurlar.
İLK CUMA NAMAZI NE ZAMAN VE NEREDE KILINDI?
Peygamberimiz Medine’ye gelmeden ve cuma ayeti nazil olmadan Medine’de Es’ad b. Zurare, istişare ile kırk Muslumana, Mus’ab b, Umeyr, Hz. Peygamber’in emri ile 12 Muslumana iki rekÂt cuma namazı kıldırmıştır. (Yazır, ilgili ayet) Peygamberimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- ise, ilk cuma namazını Mekke’den Medine’ye hicret esnasında Medine yakınlarında RÂnûna vadisinde SÂlim b. Avf kabilesinin yurdunda kıldırmıştır. (İbn HişÃ‚m, I, 496)
CUMA NAMAZI KİMLERE FARZ?
Peygamberimiz, “Cuma namazına gitmek, ergenlik cağına ulaşmış her Musluman’a farzdır.” (Ebu DÂvûd, Taharet, 129) buyurmuş ve:
“Kim tembellik ederek uc cuma namazını terk ederse Allah o kimsenin kalbini muhurler.” (Tirmizî, Cuma, 354) anlamındaki sozleriyle cuma namazını mazeretsiz kılmayanların akıbetini bildirmiş, Cuma namazının faziletini şoyle beyan etmiştir:
“Bir kimse guzelce abdest alır sonra mescide gelir, susup okunacak hutbeyi dinlerse, gelecek cumaya kadar ve ondan sonraki uc gun icinde işleyeceği (kucuk) gunahları affedilir.” (Muslim, Cuma, 24)
“Beş vakit namaz ve cuma namazı diğer cuma namazına kadar -buyuk gunahları işlemediğin surece- aralarında işlenen (kucuk) gunahlara kefarettir.” (Muslim, TahÂre, 14-15)
CUMA NAMAZI KONUSUNDA İHTİLAF VAR MI?
Cuma namazı, Hz. Peygamber doneminden gunumuze kadar butun Muslumanlarca kılınmış ve bunun farz olduğu konusunda herhangi bir ihtilÂfa duşulmemiştir.
CUMA GUNU OĞLE NAMAZI KILINIR MI?
Cuma namazı, cuma gunu oğle namazının vaktinde cemaatle kılınan iki rekÂtlı farz-ı ayın bir namazdır. Cuma namazı kılınınca ayrıca o gun oğle namazı kılınmaz. Hutbeden once dort rekÂt, farzdan sonra da Ebû Hanife’ye gore dort rekÂt, Ebû Yusuf ve Muhammed’e gore biri dort diğeri iki olmak uzere toplam altı rekÂt sunnet kılınır.
CUMA NAMAZININ BİREYSEL VE TOPLUMSAL FAYDALARI
Cuma namazı; sosyal dayanışma ve kaynaşmaya, birlik ve beraberliğe, İslÂmî bilgilenme ve bilinclenmeye vesile olan bir ibadettir.
Tahlil ettiğimiz ayette cuma namazının sadece cuma gunu ezan okununca kılınacağı bildirilmekte, nasıl kılınacağı beyan edilmemektedir. Ayette kadın-erkek, mukim-misafir, sağlıklı-hasta ayrımı yapılmaksızın butun muminlere hitap edilmektedir. Bu hitaptan kadın-erkek herkesin cuma namazını kılması gerektiği anlaşılmakta ise de Peygamberimizin hadisleri ve tarihi surecteki uygulamalardan cuma namazının herkese değil belirli şartları taşıyan Muslumanlara farz olduğu bilinmektedir.
CUMA NAMAZI KILMANIN ŞARTLARI
Bir kimsenin cuma namazı kılmakla yukumlu olabilmesi icin şu şartların bulunması gerekir:
1. Musluman, akıllı ve bulûğ cağına gelmiş olmak.
2. Sağlıklı olmak: Cuma namazına gidemeyecek kadar koturum, felcli, engelli, ozurlu ve hasta kimseler ile bunlara zorunlu olarak bakmak durumda olanlar, cuma namazına gittiği takdirde hastalığının artmasından veya uzamasından korkanlar, yuruyemeyecek derecede yaşlı kimseler cuma namazı kılmakla yukumlu değillerdir. Gorme engelliler camiye gelebiliyorlarsa veya kendilerini camiye goturebilecek refakatcileri varsa cuma namazı kılmakla yukumludurler. (bk. Muslim, MesÂcid, 255; Ebu DÂvûd, SalÂt, 46)
3. Mukim olmak: Bir insana cuma namazının farz olabilmesi icin, cuma namazı kılınan yerde ikamet ediyor olması gerekir. Dolayısıyla dinen yolcu sayılan kimselere (seferî
cuma namazı farz değildir. Bir insanın dinen misafir sayılabilmesi icin Hanefî bilginlere gore 90 km uzaklıkta bir yere 15 gunden az kalmak uzere gitmesi gerekir. Şafiîlere gore giriş ve cıkış gunleri haric uc gun kalmak uzere 90 km uzaklıkta bir yere giden kimse misafir sayılır.4. Erkek olmak: “Cuma namazı kılmak, her Muslumana farzdır. Ancak dort grup insana; kole, kadın, cocuk ve hastaya farz değildir.” (Ebu DÂvûd, SalÂt, 215) anlamındaki hadis, cuma namazı kılmakla kimlerin yukumlu olduğunu ifade etmektedir. Cuma namazının farz kılındığı zamandan gunumuze kadar uygulama bu şekilde olmuştur.
KADINLAR CUMA NAMAZINA GİDEBİLİR Mİ?
Muctehit imamlar ve daha sonraki bilginler dahil butun Muslumanlar, cuma namazının erkeklere farz olup kadınlara farz olmadığı konusunda ittifak etmişlerdir. Bununla birlikte kadınlar, camiye gelip cuma namazı kılabilirler. Cuma namazının kadınlara farz kılınmamış olması, onlar hakkında bir mahrumiyet değil bir muafiyettir. Ancak gunumuzde kadınların cuma gunu camiye gitmeleri, yapılan vaazı ve okunan hutbeyi dinlemeleri ve cuma namazı kılmaları daha isabetli olur.
Nitekim Peygamberimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem-;
“Camiye gitmek istediklerinde kadınlarınıza engel olmayın.” (Muslim, MesÂcid, 135-36) buyurmuştur. Peygamberimiz ve sahabe zamanında hanımlar, cuma namazına ve gunluk namazlara katılıyorlardı.
KİMLER CUMA NAMAZI KILMAZ?
Esaret altında bulunanlar, tutuklular ve mahkûmlar da cuma namazı kılmakla yukumlu değildirler. Ancak bulundukları yerde mescid bulunması halinde mahpuslar cuma namazı kılarlar.
Kendilerine cuma namazı farz olmayan kimseler, cuma namazı kılarlarsa namazları sahih olur ve artık o gun ayrıca oğle namazı kılmazlar.
CUMA NAMAZINA GİTMEMENİN MAZERETLERİ
Bazı mazeretler, kendilerine cuma namazı farz olan kimselerin cuma namazına gitmemelerini mubah kılar. Cuma namazına gitmemeyi mubah kılan belli başlı mazeretler şunlardır:
1. Cuma namazına gittiği takdirde kişinin onemli bir zarara veya sıkıntıya uğramasına yol acacak derecede şiddetli yağmur yağması,
2. Havanın cok soğuk veya cok sıcak olması,
3. Yolun aşırı camurlu olması,
4. Calışmak zorunda olduğu işinden izin alamaması,
5. Cuma namazına gittiği takdirde malı, canı veya namusunun tehlikeye gireceğine dair endişeler taşıması.
CUMA NAMAZININ ŞARTLARI
Kendisine cuma namazı farz olan kimsenin cuma namazı kılabilmesi icin şu şartların bulunması gerekir:
Vakit: Cuma namazı, cuma gunu oğle namazı vaktinde kılınır. (bk. Muslim, Cuma, 28-29) Oğle namazının vaktinden once veya sonra kılınırsa cuma namazı gecerli olmaz.
Cemaat: Cuma namazı cemaatle kılınır, tek başına kılınmaz. Cuma namazı kılabilmek icin Ebu Yusuf’un ictihadına gore imam dahil uc cemaatin, Ebu Hanife ve Muhammed’in ictihatlarına gore imam haric uc cemaatin bulunması şarttır. Bunlar yolcu veya hasta da olsalar bu şart yerine gelmiş sayılır.
Kaynak: Diyanet Dergi, Şubat 2009 Sayısı
CUMA NEDİR? CUMA NAMAZI NEDİR? CUMA GUNU OKUNACAK DUALAR CUMA GUNU YAPILMASI GEREKEN SUNNETLER CUMA NAMAZI HAZIRLIĞI NASIL YAPILIR? CUMA NAMAZI NASIL KILINIR?
İSLAM TARİHİNDE İLK CUMA NAMAZI VE İLK HUTBE
[h=3]İLGİNİZİ CEKEBİLİR[/h]CUMA NAMAZI HAZIRLIĞI NASIL YAPILIR?CUMA NAMAZININ FARZI NASIL KILINIR?CUMA NEDİR? CUMA NAMAZI NEDİR?CUMA GUNUNUN FAZİLETİ İLE İLGİLİ HADİSLERCUMA GUNU YAPILMASI GEREKEN 10 SUNNET
CUMA NAMAZININ SIHHAT ŞARTLARI
CUMA NAMAZININ VUCÛB ŞARTLARI