Caiz kelimesi, cumlede kullanıldığı yere gore ceşitli manalara gelir:
1- Caiz, genel olarak ruhsat verilmiştir, gunah değildir manasındadır. Fakat, caiz denilen şeyi yapmamak daha iyidir.
2- Yapılması daha iyi demektir.
3- Yapılması tenzihen mekruh demektir.
4- Yapılması tahrimen mekruh demektir.
5- Yapılması mubah demektir.
6- Yapılması vacip, gerekir demektir.
7- Yapılması gunah demektir.

Şimdi bunlara birkac misal verelim:
1- (Cemaatle namaz kıldıktan sonra, duayı beklemeden gitmek caiz) demek, (Gunah değildir, gidilebilir, ancak gitmeyip duayı beklemek daha iyi olur) demektir.

(Kur'an-ı kerimi abdestsiz ezberden okumak caizdir) demek de boyledir. Gunah olmaz, fakat abdestli okumak daha iyi demektir.

(Sabah namazında aldığı abdest bozulmadan, bu abdest ile, oğleyi, ikindiyi, akşamı ve yatsıyı kılmak caiz) demek de boyledir. Yani gunah olmaz, fakat her namaz icin abdest almak daha iyi olur.

(Yaşlı kadının elini opmek caizdir) demek de boyledir.

2- (Namazda ruku ve secde tesbihlerini ucten fazla [5,7,9,11 gibi] soylemek caiz) demek, daha iyi olur, mustehaptır demektir. (Abdest bozulmadan, her namaz vaktinde abdest ustune yeniden abdest almak caiz) demek, yapılması daha iyi olur demektir. (Cuma namazında, imamın secde-i sehv yapmaması caiz olur) demek de boyledir.

3- (Amca ve dayı kızı ile evlenmek caiz) demek tenzihen mekruhtur, bir mecburiyet olmadıkca, yapılmaması daha iyi olur, yapılırsa da gunah olmaz demektir.
Fıkıh kitaplarında, (Şarap yapana uzum satmak caizdir) buyurulması da boyledir.
(Guneşte ısınan su ile abdest almak caiz; fakat tenzihen mekruh) demek de boyledir.
Hıristiyanın kestiği hayvanın etini yemek de boyle caiz; yani tenzihen mekruhtur.

4- (Hıristiyan kadınla evlenmek caiz) demek, zimmi olursa tenzihen mekruh, harbi olursa tahrimen mekruh demektir.
[Zimmi, İslam devletine harac, cizye gibi vergiler veren gayrı muslim vatandaş demektir. Harbi ise, vatandaş olmayan gayrı muslim demektir.]

5- (Pamuk gomlek giymek caiz) demek, yapılmasında veya yapılmamasında bir mahzur yoktur demektir.
Boyle mubah işler, niyete gore daha iyi veya daha kotu olabilir. Kadınların suslenmesi caizdir. Kocası icin suslenmesi iyi olur, yabancılar icin suslenmesi caiz olmaz.

6- (Hastalık sebebiyle yarasından kan, irin akanların, idrar kacıranların, abdest ve namazlarının bozulmaması icin Maliki mezhebini taklit etmeleri caiz) demek, yapılması gerekir demektir.
Bunun gibi, (Mahalle mescidinin gelirlerini, masraflarını idare etmek icin mutevelli [vazifeli bir memur] tayin etmek caiz) demek, gerekir manasınadır.
(Bir kadın, peruk takarak sokağa cıkamaz. Ancak erkekler arasında başını acmak zarureti olduğu zaman, başını peruk takarak ortmesi caiz) demek, başını acması gunah olur, peruk takması şarttır demektir.

7- (Bir babanın malının hepsini bir cocuğuna hediye etmesi caiz olur) demek, hediyeyi alan cocuğa bunun hic mahzuru olmaz, fakat cocukları arasında ayrım yaptığı icin babaya gunah olur demektir.
__________________