Paranoid Bozukluk
Aşağıdakilerin varlığı halinde sanrısal bozukluktan bahsedilebilir
1- En az 1 aydan beri varolan , cok sacma ve mantıkdışı olmayıp, rastlanılabilecek turden sanrıların ( takip ediliyor olma, hastalık bulaştırılması, gizlice seviliyor,aşık olunuyor olma, kendine herhangi bir kotuluk yapılabileceği, karşıt cinsten arkadaşı,esi tarafından aldatılma durumu, bir başka hastalığı olduğu seklindeki başkaları tarafından aksi kabul ettirilemeyen sabit inanclar) olması.
2- Hastanın şizofreni olcutlerini karşılamıyor olması.
3- Sanrıların etkisi haricinde, kişinin eski aktivite durumunda bir değişikliğin olmaması ve kişinin davranışlarının cok garip, anlamsız ve sacma olmaması.
4- Sanrıların hastanın genel durumunda diğer duygusal zemindeki değişikliklere gore daha onemli bir yer oluşturup, depresyonel belirtiler gibi duygusal zemindeki değişikliklere oranla daha uzun sure varolması.
5- Bu durumun herhangi bir ilac, madde ya da bir başka hastalığa bağlı olarak oluşmaması gerekmektedir.
Bu kişilerde bazen gercekte varolmayan koku duyumları (olfaktor halusinasyonlar) ya da tensel halusinasyonlar (bir şeylerin dokunup, vucutta gezinmesi ) de gorulebilmektedir. Kişilerde cevre ile ilişkilerde ya da mesleki performansta cok hafif değişme olabileceği gibi bazen de değişim olumsuz yonde aşırı duzeylere varıp, tek basına yaşamaya yol acabilir. Evlilikleri sadakatsizlik konulu sanrılar nedeniyle tehlikeye girebilir ve kişi bu nedenle başkalarına ya da kendine zarar verebilir.
Toplumdaki yaygınlığı, başlangıc yası :
Yapılan calışmalara gore yuz bin kişide 24-30 arasında gorulmektedir. Her yıl yaklaşık olarak yuz bin kişide 1-3 kişi ilk kez bu nedenle başvurmaktadır. İlk başvurular daha cok 35-55 yas arasında olmaktadır.
Kimlerde gorulmektedir:
Rahatsızlık daha cok kadınlarda gorulmekte olup, % 60-75 hasta evli durumdadır. Geri kalanlar dul, boşanmış ya da ayrı yaşamaktadır. Genellikle duşuk sosyoekonomik duzey ve duşuk eğitimlidirler. Gocmen konumundaki kişilerde, tek başına bulunulan hucre ortamlarında kalan kişilerde bu rahatsızlığa eğilim yuksek bulunmuştur.
Rahatsızlığı olan kişilerdeki aile ozellikleri:
Bu kişilerin yakın akrabalarında kıskanclık, kuşkuculuk, paranoid kişilik ve bu turden sanrısal bozukluk diğer kişilere gore daha fazla gorulmektedir.
Rahatsızlığın alt tipleri :
1- Erotomanik tip:
Kişide sanrının konusu başka kişilerin kendisine asık olup, onunla evlenmek istemesi seklindedir. Genellikle icerik romantik yapıda olup, cinsellikten goreceli olarak uzaktır. Varsayılan hayran bu kişiden mesleki, sosyokulturel duzey ve ekonomik acıdan daha ust konumda bulunmaktadır. Kişi bu durumu gizli tutabileceği gibi o varsayılan kişinin sevgisine karşılık vermek uzere ceşitli yollarla ona ulaşmaya calışabilir. Telefonla ya da izleyerek rahatsızlık verebilir, imzasız notlar, hediyeler gonderebilir. Bu gibi olaylarla suc isleyebilirler.
2-Grandioz tip:
Kişi diğer kişilerden farklı, ustun, olağanustu ,imrenilecek bir yonu olduğu duşuncesi icindedir. Bu onemli bir buluş, dini acıdan kendine verilen bir gorev ya da onde gelen ya da soylu bir ailenin ferdi olmak seklinde de olabilir. Dinsel bir tema varsa kişi peygamberlik iddiasında bulunabilir. Meşhur bir kişinin yakını olduğunu iddia edebilir. Meşhur bir kişi gibi davranabilir.
3-Kıskanclık tipi:
Eşi ya da arkadaşının kendisini başkaları ile aldattığı duşuncesi icindedir. Bunu kanıtlamak icin kanıtlar arar ve ilgisi olmayan şeyleri kanıt olarak gorme eğilimindedir. Eşlerinin eşyalarında lekeler, uzun sac telleri, davranışlarındaki farklılıkları gozlerler. Bu durumu izleyerek eşlerine karşı şiddet kullanabilir, ozgurluklerini kısıtlayabilir, onu takip edebilir, boşanmaya kalkabilir hatta oldurme girişiminde bulunabilirler.
4- Persekutuar (kotuluk gorme)tip:
O kişiye yonelik, aleyhinde işler yapıldığı, takip edildiği, işyerinde ayağının kaydırılmaya calışıldığı, hakkında rapor duzenlenip, habise atılabileceği, zehirlenmeye calışıldığı ve yemeklerine zehirli ilac konduğu, kendine iftira atılmaya calışıldığı , ilerlemesinin engellendiği seklinde duşunceler icindedir. Bu nedenle davalar acabilir, cevresi ile tartışmalar icine girebilir. Cabuk sinirlenip, kusebilir, cevrelerine zarar verebilirler.
5- Somatik tip:
Kişinin bedeninde organlarının isleyişi acısından ya da organlarından aldığı duyum acısından bir farklılık olduğu duşuncesi icindedir. Vucudundan kotu kokular yayıldığı, vucudunda bir sekil bozukluğu olduğu duşuncesi icindedir.
6-Karışık tip:
Birden cok tipe ait sanrılar vardır ancak sanrılardan hicbiri diğer tip sanrıdan daha ağırlıkta yer işgal etmez.
7- Belirlenmemiş tip:
Yukarıda bahsedilen kategorilerden herhangi birine uymayan veya 1 aydan daha kısa suren durumlar icin bu şekilden bahsedilebilir.
Tedavi :
Psikoterapi ve ilac tedavisi gereklidir. Başlangıcta hasta sanrılarına kesin bağlanmış olduğundan, oncelikle sanrılardan ziyade depresif ve kaygı ile ilgili yakınmalara yonelerek, guven sağlanmaya calışılır. Tedavi uzun surelidir. Tedavide ilac olarak antipsikotik grup ve depresif- kaygılı durumlarda antidepresan ve kaygı gidericiler kullanılabilir.
__________________