Hidrolojik Dongu (su dongusu)

Bugun kullandığımız suyun milyonlarca yıldır dunyada bulunduğu ve miktarının cok fazla değişmediği doğrudur. Dunyada su hareket eder, formu değişir, bitkiler ve hayvanlar tarafından kullanılır, fakat gercekte asla yok olmaz. Buna Hidrolojik
Dongu (Su Dongusu) denir.

Su dongusunu oluşturan basamaklar
[IMG]http://img523.**************/img523/8615/85662595we1.jpg[/IMG]

1- Yoğunlaşma (kondansasyon),
2- Yağış (precipitation),
3- Toprağa geciş (Infiltration) ve yeraltı sularının oluşumu,
4- Yuzeyel akıntı (Runoff) ve yuzey suları ile yeraltı sularının oluşumu,
5- Buharlaşma (Evapotranspiration)
Su buharı yoğunlaşarak bulutları oluşturur, koşullar uygun olduğunda yağış meydana gelir. Yağış şeklinde yeryuzune duşen su, toprağa sızarak yeraltı sularına veya yuzeyel akıntı olarak okyanuslara, denizlere karışır. Yuzey sularının buharlaşmasıyla su atmosfere geri doner.

Yoğunlaşma:Suyun buhar formundan sıvı formuna değişim surecidir. Havadaki su buharı konveksiyon yardımıyla artar. Ilık-nemli hava yukselirken soğuk hava aşağı doğru hareket eder. Ilık hava yukseldikce sıcaklığı azalıp enerjisini kaybettiğinden gaz halden sıvı veya katı (kar veya dolu) haline doner.
Yoğunlaşmayı buzdolabından soğuk bir su şişesi aldığınızda ve oda ısısında bıraktığınızda şişe yuzeyinde acıkca gorebilir, su şişesinin oda ısısında nasıl “terlediğini” rahatlıkla izleyebilirsiniz


Yağış: Yağmur, sulusepken kar, kar veya dolu olarak bulutlardan salınan sudur. Atmosferde yoğunlaştığı, atmosferik hava akımında kalmasının zorlaştığı durumda su buharından sonra yağış meydana gelir.

Toprağa geciş: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirirler.
Toprağa sızan su miktarı, toprağın eğimi, bitkilerin tipi ve miktarı, toprağın su ile doygun olup olmamasına bağlı olarak değişir. Yuzeyde buyuk yarıklar, delikler bulunması, toprağa su gecişini kolaylaştırır.

Yuzeyel akıntı: Cok fazla yağış olduğunda, toprak suya doyar ve suyun fazlasını alamaz. Kalan su toprağın yuzeyinden akar (Runoff). Suyun toprağa emilemeyen kısmı yuzey suları olarak isimlendirilir. Yuzeyel sular kar ve buzların erimesiyle de oluşabilir.
Yuzey suları caylara, derelere ve nehirlere akar. Yuzey suları daima daha alcak noktalara doğru taşınır, dolayısıyla okyanuslara karışır.

Yeraltı suları: Dunya yuzeyine erişen yağışların bir kısmı toprağa sızar (infiltrasyon) ve yeraltı sularını meydana getirir.
Yeraltı sularının bir bolumu derinde kapalı bir su katmanına ulaşır ve kullanılabilmeleri icin yeryuzune ozel bir yontemle cıkarılmaları gerekir.
Yeraltı sularının diğer bir bolumu ise basınc etkisiyle ust toprak katmanlarına doğru hareket eder ve yeryuzune ulaşır. Bu sulara kaynak suyu denir.


Yeraltı suyu toprak katmanlarından gecerken temas ettiği yuzeydeki mineral vb maddeleri de yapısına alır. Bu maddeler suyun yararlı bileşenlerini (demir, magnezyum vb) oluşturabileceği gibi arsenik, nitrat, tarım ilacı kalıntıları gibi zehirli maddeler de olabilir. Toprak sarsıntıları, yağmur ve eriyen kar suları, bu zehirli maddelerin suya karışma riskini artırır. Bu nedenle suyun bileşimindeki değişikliklerin surekli izlenmesi ve guvenli hale getirilmesi icin etkin filtrasyon yontemleriyle arındırılması gereklidir.

Buharlaşma: Bitkilerin nemlenmesiyle ve toprağın buharlaşmasıyla oluşan sudur. Evapotranspiration, atmosfere yeniden giren su buharıdır.
Evapotranspiration, buhar olarak atmosfer icinde artmaya başlayan su molekullerinin neden olduğu guneş enerjisinin suyu ısıttığı durumda oluşur.
Gorulduğu gibi, gereksinmemiz olan suyun bize ulaşması icin bircok oluşum gercekleşmektedir. Ve bu oluşumlar daima iş başındadır. Uc orneklerde ise dongu farklı şekillerde gercekleşir. Orneğin, Antartika donmuş olduğundan buharlaşma oluşmaz (buzlar sublimation adı verilen bir oluşumla doğrudan su buharına donuşur). Yine orneğin, Sahra Colu cok kurak olduğundan yağış olmaz (su, yere duşmeden buharlaşma oluşur). Ancak dongu hep surer.
İşte bu nedenle her gun ictiğimiz su, dinozorlar dunyayı dolaştığında da aynı dongu icerisinde dunyamızda dolaşmaktaydı.


İNSAN VE SU
İnsan hicbir şey yemeden haftalarca yaşayabilirken, su icmeden en fazla 1 hafta yaşayabilir. İnsan vucudunun yuzde 66'sı, insan beyninin yuzde 75'i sudur.


CANLI VARLIKLAR VE SU
·Tavuğun yuzde 75’i, Karpuzun yuzde 95’i,
·Filin yuzde 70’i, Ağacın yuzde 75’i sudur.
·Portakalın yuzde 80’i,


DUNYADA TATLI SU
Canlı organizmaların yuzde 60-90'ı sudan oluşmaktadır. Canlılar icin bu kadar onemli olan tatlı su doğada cok kısıtlı olarak bulunmaktadır. Yeryuzu su kaynaklarının yalnızca yuzde 1,5'i canlı organizmaların kullanabileceği tatlı sudur.
DUNYA VE SU
 Dunya yuzeyinin yuzde 80’i sudur.
 Dunyadaki tum suların yuzde 97’si deniz ve okyanuslardan oluşur.
 Dunyadaki donmuş haldeki su oranı yuzde 2’dir.
 Dunyadaki tum suların sadece yuzde 1’i icilebilir niteliktedir.
SANAYİ URETİMİNDE SU KULLANIMI
 1 Hamburger uretimi icin 4 lt,
 4 Adet otomobil lastiği uretimi icin 7500 ton,
 1 Otomobil uretmek icin 150 ton,
 1 Ton celik uretmek icin 240 ton,
 1 Fıcı bira elde etmek icin (arpanın yıkanmasından başlayıp bira haline getirilmesine kadar) 5600 lt,
 1 Kutu meyve ya da sebze konservesi elde etmek icin 35 lt,
 1 Kg kumaş icin (baskılı boya yapılıyorsa) 200 lt,
 1 Kg kumaş icin (baskısız boya yapılıyorsa ) 120 lt,
 1 Satranc tahtası uretmek icin 16 lt,
 450 Gram plastik uretmek icin 90 lt,
 450 Gram pamuk ya da yun uretimi icin 381 lt,
 1 Varil ham petrolu rafine etmek icin 7 ton su kullanılmaktadır.
EV VE BİREYE GORE SU TUKETİMİ
 Bir insanın gunluk su tuketimi: 190 lt
 Bir evin yıllık su tuketimi: 400 bin lt

Bir evin gunluk su tuketimi dağılımı;
 Banyo icin: 60-115 lt
 Bulaşık icin (makine kullanımı halinde): 110 lt
 Bulaşık icin (elle yıkama): 75 lt

 Camaşır makinesi: 110 lt
 Tuvalet: 26 lt
 Diş Fırcalama: 4 lt
 İcme suyu: 4-8 lt


SAĞLIKSIZ SULAR
Dunyada halen 1.5 milyon insan su ihtiyacını son derece sağlıksız koşullarda tedarik ediyor.
KİRLİLİK TEHDİT EDİYOR
Dunya nufusunun yuzde 60’ı akarsu boylarında yaşıyor ve bu kaynakların bircoğu insanlar tarafından hızla kirletiliyor. Cevre uzmanlarına gore; sanayi atıklarının su kaynaklarına boşaltılması sonucu oluşan yoğun kirlenme, ileride icme suyu ihtiyacının karşılanmasında buyuk sorunlar yaratacak.

SU BİLGİMİZİ OLCELİM

1-İnsan vucudunun yaklaşık olarak yuzde kacı sudur?
A- %5-10
B- %20-30
C- %40-50
D- %60-70
E- Yukarıdakilerin hicbiri

Toplam vucut ağırlığınızın %60-70'ini su oluşturmaktadır. Dahası, su kanınızın yaklaşık %90'ını, beyin ve kaslarınızın %75'ini, vucut yağının %25'ini ve kemiklerin de %22'sini oluşturur. Bu nedenle hicbir şey yemeden birkac hafta yaşayabilirken, su icmeden birkac gunden fazla yaşayamazsınız.


Yaşam İcin Su

Vucudun suya olan ihtiyacı, besine duyduğu ihtiyactan cok daha fazladır. İnsan besinsiz 8 haftaya kadar yaşayabildiği halde su icmeksizin 1 haftadan daha fazla yaşayamaz. Yuzde 55 ile 75’i sudan oluşan vucudumuzdan gunde, terleme, solunum benzeri aktivitelerle 2-3 litre su kaybederiz. Suyun yaşamsal onemini ortaya koyan vucuttaki fonksiyonları şoyle sıralanabilir:
 Karbonhidrat, protein, vitamin, mineral gibi besin oğelerinin, vucudun en uc noktalarına kadar taşınarak, tum hucrelerin beslenmesi ve yaşamını surdurmesine olanak sağlamak.
 Hucrelerde oluşan artık maddelerin bobreklere taşınıp, vucut dışına atılımına yardımcı olmak.
 Bağırsaklarda biriken artık maddelerin, vucut dışına atılımına yardımcı olmak.
 Eklemlerimizi kayganlaştırmak.
 Gozlere, ağza, burna nemlilik sağlamak.
 Derinin nemini kontrol etmek.
 Kanımızın yeterli hacimde olmasını sağlamak.
 Vucudumuzun ısısını duzenlemek.
 Soğuk havalarda ısıyı izole etmek.
 İlac kullanıyorsak, ilacın gerekli yerlere taşınmasını sağlamak, ilactan oluşan artık maddelerin vucuttan atılımına yardımcı olmak.


Guvenli su nedir?
Guvenilir su zararlı bakteriler, zehirli materyaller ve kimyasalları icermeyen sudur.
Lezzet, renk, koku ve sertlik derecesi suyun guvenilirliğini etkilemez.
“Yuksek kaliteli su, politik sloganlardan, muhafazakarların ruyalarından daha fazla bir şeydir; yuksek kaliteli su, doğru miktarda, doğru yerde, doğru zamanda, sağlığımız, kendimizi yenilememiz ve ekonomik gelişme icin zaruri olandır.”
(Senator Edmund S Muskie, ABD, 1 Mart 1966'da yaptığı konusmadan)


WHO ve EPA'dan 2006'ya uzanan bir calışma Dunya Sağlık Orgutu WHO ve ABD Cevre Koruma Kurumu EPA “WFP:Water For People 2002-2006 Strategic Plan, 2002-2006 İnsanlar İcin Su Stratejik Planı” diye bir calışma icerisindeler. www.water4people.com adresinde bu calışmanın iceriği, gorev ve planı şoyle ozetleniyor:

Gereklilik: Gelişen dunyada guvenli olmayan su tuketimi ile ilgili durumlar, yetersiz sağlık onlemleri ve duşuk hijyen her gun coğunluğunu cocukların oluşturduğu 6 bin olumle sonuclanmakta.
Duşumuz: Butun insanların guvenli icme suyuna ve yeterli sağlık onlemlerine ulaşabileceği bir dunya. Cocukların sudan kaynaklanan hastalıklardan zarar gormeyeceği ve bundan dolayı olmeyeceği bir dunya.
Gorevimiz: Butun dunyadaki yoksul insanların yaşam standartlarını sağlık onlemleri ve hijyen eğitim projeleri ile yukseltmek. Aynı standartları kaliteli icme suları ile desteklemek, bu anlamda yerel halka yardım etmek.
Planımız: Ocak 2002’de başlamasına uygun gorulmuş olan “Water For People 2002-2006 Strategic Plan”, gelecek icin mavi bir ışık, bir umut sağlayacaktır. Biz sizi internet adresimizden planı okumaya cağırıyor ve yaşamın hediyesini, guvenli icme suyu odulunu paylaşarak bize yardım etmenizi istiyoruz.

ARAŞTIRMA

Guvenli icme suyuna ulaşamama dunyada pek cok ulkenin sorunu. Pembe renkle belirtilen ulkelerde toplumun sadece %1-25’inin, kırmızı renkte olanlarda %26-50’sinin koyu kırmızı olanlarda %51-75’inin, siyah renkli olanlarda ise %76-100’unun guvenli su kaynaklarına ulaşamadıkları belirlenmiştir.Turkiye’de ise su guvenliğinin değerlendirilmesi ve guvenli su kaynaklarına ulaşma konusunda geniş kapsamlı calışmalara gereksinim duyulmaktadır.


_____

umarım işinize yarar
______




__________________