Guatr, boynun on kısmında iki taraflı olarak yer alan tiroid bezinin normalden fazla buyumesi olarak tanımlanır. Tiroit glandının buyumesine guatr denir. Erişkinlerde tiroidin ağırlığı normalde 20-25 gm’dır. Cok buyuk guatrlar el veya gozle muayene sırasında kolaylıkla tespit edilebilir. Ancak şupheli durumlarda ultrasonografi ile tanı konmalıdır. Tiroidin erişkinlerdeki normal boyutları 20x25x50 mm’dir. Ultrasonografide tiroidin derinlik capının 25mm uzerine cıkması guatr olarak değerlendirilir. Ayrıca, ultrasonografik olarak tiroid glandının volumu bulunduktan sonra bunun 0.52 ile carpımı sonucu gram cinsinden ağırlığı kolaylıkla hesaplanabilir. Ozellikle bazı kadınlarda boyun yapısı nedeni ile tiroit normal olarak ele gelebilir. Dolayısıyla her ele gelen tiroit guatr olarak değerlendirilmemeli ancak ultrasonografik olcumle kesin tanı konmalıdır.
Guatr nedenleri nelerdir?
İyot eksikliği (toprakta ve besinlerde) ve guatr yapıcı bazı yiyeceklerin (kara lahana gibi) fazla tuketilmesi ayrıca tiroid bezinin iltihapları, nodulleri, tumor ve kanserleri de guatr yapar.
Guatr belirtileri nelerdir?
1-) Hormonlar fazla salgılanıyorsa (Hipertiroidi; zehirli guatr):
Carpıntı, sinirlilik, ellerde titreme, fazla terleme, ince ve nemli cilt, sıcağa tahammulsuzluk, cok yemek yeme, zayıflama, uykusuzluk.
2-) Hormonlar az salgılanıyorsa (Hipotiroidi):
Kabızlık, iştahsızlık, şişmanlık, kuru cilt ve sac, unutkanlık, depresyon, nabız yavaşlığı, tansiyon duşukluğu, kas krampları, soğuğa tahammulsuzluk, artmış uyku... (Tiroid hormonlarının duşukluğu bebekte olursa; zeka geriliği, boy kısalığı vb. ile giden bir tablo gelişir.)
Hastalar arasında en sık sorulan sorulardan biridir. Guatrlar buyukluk ve fonksiyonlarına gore birtakım şikayet ve belirtilere yol acar.
• Genelde basit diffuz guatr herhangi bir şikayete neden olmaz.
• Guatr Hipotiroidi veya Hipertiroidi ile birlikte bulunursa bu hastalıkların belirtileri ortaya cıkar. Bu hastalıklarla ilgili daha once geniş bilgi verilmiştir.
• Buyuk ve nodullu guatrlar, soluk veya yemek borusu uzerine olan baskı nedeniyle nefes darlığına veya yutma gucluğune neden olabilir. Ancak bu durum norotik hastalarda gorulen ve globus histerikus denilen boğazdaki sıkışma hissi ile karıştırılmamalıdır.
• Buyuk guatrlar, ayrıca boyun toplardamarları uzerine baskı yaparak bu damarların genişlemesine neden olabilir.
• Tiroit glandı gunlerce veya haftalarca yavaşca buyuyup kuculmesi ve bazen ağrılı olması sessiz veya subakut tiroiditte gorulur.
• Tiroidin ani olarak buyumesi, ağrılı ve hassas olması tiroit nodulu icine kanamada veya ani olarak buyuyen tiroit kanserlerinde gorulur.
• Otoimmun guatrlarda simetrik veya asimetrik buyume gorulmesi tiroit lenfomasını duşundurur.
2.GUATR HASTALIĞI VE TEDAVİSİ
Tiroid bezinin iltihabı ve tumoral olmayan buyumelerine ‘guatr’ denir. İyileşmesi mumkun olan bir guatr giderek geciktirilirse yada ilac tedavisine cevap alınamazsa cerrahi mudahale gerekebilir.
Guatrda erken teşhis buyuk onem taşır. Gec kalınması durumunda hastalık ilerler ve tedavi zorlaşır.
Tiroid bezinin fazla calışma (Hipertiroidi) belirtileri nelerdir?
Tiroid bezinin normalden fazla calışarak aşırı hormon salınması durumuna ‘Hipertiroidi’ adı verilir.
İştah artmasına rağmen kilo kaybı
Sık sık buyuk abdest yapma, sık idrara cıkma
Seyrek adet gorme
Ellerde titreme
Sinirlilik, duygusal değişiklikler
Sıcaktan rahatsız olma, terleme
Taşikardi (nabzın yukselmesi uykuda bile)
Goz belirtileri (goz kapağı tembelliği, gozlerin dışarı doğru cıkması, cift gorme)
Tiroid bezinin az calışması (Hipotiroidi) belirtileri nelerdir?
Bazen tiroid bezi hormon salgılayamaz. Bu durumda ‘Hipotiroidi’ denilen tablo ortaya cıkar.
Kilo alma
Kabızlık
Soğuktan rahatsız olma
Aşırı adet gorme
Kısık ses
Gucsuzluk, hareketlerde yavaşlama
Nabzın duşmesi
Cildin-sacın kuru ve kalın olması Noduler guatrı olan hastalarda tiroid kanseri olabilir. Ozellikle tek ve soğuk nodullerde bu risk daha yuksek olur. Erkeklerde tek ve soğuk nodullerdeki kanser oranı dortte birdir. Yani her dort soğuk ve tek nodullu erkek hastanın birisinde mutlaka tiroid kanseri gorulebilir.
İc-dış, erkek-dişi guatr ifadeleri ne anlama gelmektedir?
İc-dış, erkek-dişi guatr ifadeleri halk tarafından kullanılır. Kişinin boyun yapısına gore bezin buyumesi dışardan gorunuyorsa (zayıf ve boynu uzun olanlarda gorulur) buna ‘dış guatr’ denir. Bezin buyumesi gorunmuyorsa (şişman ve kısa boyunlularda gorulmez) buna da ‘ic guatr’ denir. Ameliyattan sonra tekrar eden yani nuks olanlar ‘dişi guatr’, tekrar etmeyenlere de ‘erkek guatr‘ denir. Eğer bezin belli bir kısmı cıkarıldıktan sonra ihtiyacı olan hormon dışarıdan verilmezse ic dengeler devreye girerek beyin aşırı TSH salgılar. Bu salgı tiroidi uyararak yeniden buyumesine sebep olur. Tekrar buyuduğu icin buna dişi guatr denir.
3.GUATR TEŞHİSİ NASIL KONUR?
Guatr teşhisi; muayene, kan testi (T3, T4, TSH hormonları tetkiki), tiroid ultrasonu veya sintigrafisi ile konur.
Guatrın tedavi yontemleri nelerdir?
Tedavi yontemleri; ilac tedavisi, radyoaktif iyot tedavisi ve cerrahi tedavidir. Tedavi yontemlerinden hangisi veya hangilerinin secileceği hastadan hastaya değişir. En uygun tedavi şeklinin cerrah, endokrinolog, radyolog ve patologdan oluşan bir ekip tarafından planlanması ve takip edilmesi gerekir.
Guatr ameliyatı nasıl yapılır?
Guatr ameliyatlarında en cok boyunda iz kalıp kalmayacağı ve sesin kısılıp kısılmayacağı endişesi duyulur. Boyunda cilt pililerine paralel olan 3-4 santimetrelik bir kesi yapılarak ameliyat gercekleştirilir. Bu kesi estetik dikildiğinde kalan iz hic belli olmaz. Anestezin sırasında boğazın tahriş olmasına bağlı olarak, 1-2 gun suren ses kısıklığı olabilir. Yutkunmadaki 1-2 gunluk ağrı ile birlikte ameliyat cok rahat gecer. Genellikle hastalar 1 gun hastanede yatıp ertesi gun taburcu olur.
Erken teşhis onemlidir!
Guatrda erken teşhis cok onemlidir. Gec kalınması durumunda hastalık ilerler, tedavi zorlaşır ve sistemlerde yaptığı hasarlar da artar.
Guatrlar fonksiyonlarına gore kaca ayrılır ve hangi durumlarda gorulur?
Gerek Diffuz, gerekse noduler guatrlı hastalar fonksiyonel olarak 3 durumda bulunur.
• Otiroidi : Tiroit hormonları normal duzeylerdedir
• Hipotiroidi : Tiroit hormonları azalmıştır
• Hipertiroidi: Tiroit hormonları yuksektir
Basit guatr nedir?
Tiroit fonksiyonları bozulmadan (otiroit) tiroidin simetrik ve asimetrik olarak yaygın buyumesi durumuna basit guatr denir. Bu tur guatrlarda nodul mevcut değildir.
4.GUATRIN SEBEPLERİ NELERDİR?
Hastaların en sık soruduğu sorular arasındadır. Guatr oluşmasının cok nedenleri mevcuttur. Bu nedenlere gore guatrlar iki gruba ayrılabilir.
Endemik guatr nedir? Sebepleri nelerdir?
Bir yerleşim bolgesinde %10’dan daha fazla guatr vakası varsa bu yerleşim bolgesine endemik guatr bolgesi denir. Dunyada ve memleketimizde cok sayıda endemik guatr bolgesi mevcuttur (mesela Alpler ve Karadeniz bolgesi). Bu bolgelerde guatr oluşumuna neden olan değişik etkenler mevcuttur. Bunlar:
İyot eksikliği
Guatrojen maddeler
Kimyasal maddeler
Bazı ilaclar
Bazı mikroplar
Endemik guatra neden olan iyot eksikliği ve diğer maddeler nasıl etki eder?
Daha once de belirtildiği gibi gunluk iyot ihtiyacı ortalama 150mgm civarındadır. Yenilen ve icilen gıdalarda iyodun 50mgm altına duşmesi hormon uretimini azaltacak ve bu da hipofizde salgılanan TSH miktarını artıracaktır. TSH miktarının artması ise tiroit hucrelerinin uyarılmasına ve dolayısıyla coğalmasına yani guatra neden olacaktır.
Bazı bolgelerde iyot eksikliği olmamasına rağmen endemik guatra rastlanmaktadır. Bu bolgelerde Guatrojen denilen bazı maddelerin alınması ile guatr oluşur. Mesela Karadeniz bolgesinde cok tuketilen karalahana bunlardan biridir. Karalahana icinde thioglucoside denilen bir madde mevcuttur. Bu madde vucutta thiocyanate ve isothiocyanete’a ayrılarak tiroit hormon yapımını engeller. Bazı patates ve fasulye turleri cynaoglucoside icermekte ve daha sonra vucutta thiocynata donerek iyodun tiroiddeki tutulumunu onleyerek hormon oluşumunu azaltmaktadır. İyot eksikliğinde olduğu gibi burada da TSH hormonu tiroidi uyararak guatra neden olur. Dunyada şimdiye kadar bircok maddenin ve bakterinin endemik guatra neden olduğu gosterilmiştir.
Sporadik guatr sebepleri nelerdir?
Bir yerleşim bolgesinde %10’dan daha duşuk guatra rastlanırsa bu bolgede oluşan guatrlara Sporadik guatr denir. Sporadik guatr nedenleri şunlardır:
Buyume faktorleri
• Enzim bozuklukları
• Tumorler
• Enflamasyon/enfeksiyon
• Kist oluşumu
• Kanama
• Anti tiroit ilac kullanımı
Guatr oluşumunu Enflamasyon/ enfeksiyonlar nasıl etkiler?
Enflamasyonlarda kanda bulunan lenfositlerin tiroit icine girmesi sonucu guatr oluşur. Bu duruma tiroidit denir. Memleketimizde en sik gorulen tiroiditler Hashimoto tiroiditi ve subakut tiroidit’tir. Tiroiditler daha once tiroit hastalıkları bolumunde anlatılmıştır.
Basit guatrlarda tedavi nasıl yapılır?
Guatrlar otiroit durumda ise yani tiroit hormonları normal seviyelerde ise hastada ilk olarak tiroit kanseri olup olmadığı araştırılır. Nodulsuz yaygın olarak buyumuş bir guatrda (basit guatr) kanser olma ihtimali yoktur. Basit guatr cok buyuk değilse ve baskı yapmıyorsa hastanın durumuna gore ilacsız veya levotiroksin tedavisi (Tefor, L-Thyroxin veya levotiron) uygulanarak takip edilir. İlac verilmesinde amac TSH’yı baskı altına alarak tiroidi uyarmasını onlemektir. Bu tedavi şekline supresyon tedavisi denir. Nadir olarak nodulsuz buyuk basit guatrlı hastalarda baskı nedeni ile cerrahi girişim gerekebilir. Gerektiği takdirde yine buyuk basit guatrlar radyo iyot (atom) tedavisi ile kucultule bilinir.
Nodullu guatrlarda tedavi nasıl yapılır?
Nodul mevcut olan hastalarda nodulun tek mi yoksa birden fazla mi olduğu araştırılır. Tek nodullu vakalarda kanser olup olmadığı araştırılır. Tek nodullu vakalarda kanser araştırılmasının nasıl yapıldığı aşağıda anlatılmıştır. Tecrubeli hekimler elle muayene sırasında nodulu teşhis edebilirler. Ancak bazı hastalarda sadece muayene ile nodul tanısı ve kac nodul olduğunun tespiti zor olabilir. Bu durumda en iyi tanı yontemi tecrubeli bir hekimin yapacağı ultrasonografidir.
__________________