Toplumsal cinsiyet eşitliği tek bir bakış acısı ile tanımlanamayacak kadar cok boyutlu bir kavram. Bu kavram genel hatlarıyla kadın ve erkeklerin kişisel potansiyellerini gercekleştirmek ve bulundukları toplumun ekonomik, sosyokulturel ve politik gelişimine katkıda bulunmak icin eşit koşullara ve fırsatlara sahip olduğunun altını cizer. Gectiğimiz yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı ’nın yayımladığı 2019-2020 Eğitim Oğretim Yılı Hedefleri Listesi ’ne toplumsal cinsiyet eşitliği dersi eklendi. Ancak bu duruma bazı insanlar karşı cıktı. Yine aynı insanlardan gelen tepkiler uzerine MEB, bu dersi listeden kaldırma kararı aldı. Ancak kadın orgutleri, sendikalar ve cinsiyet eşitliği alanında calışmalar yapan sivil toplum kuruluşları MEB ’in kararına tepki gosterdi. Peki bu tartışmaların nedeni neydi? Turkiye ’de son yıllarda sıklıkla gundeme gelen “cinsiyet eşitliği” kavramı ne anlama geliyor? Detayları sizin icin anlattık.
[h=2]Toplumsal cinsiyet eşitliği ne anlama geliyor?[/h] Toplumsal cinsiyet eşitliği kavramını kadınların ve erkeklerin toplumsal yaşamın her alanına eşit katılımları olarak ifade edebiliriz. Ancak toplumsal cinsiyet eşitliğinin tek bir bakış acısı ile tanımlanamayacak kadar cok boyutlu bir kavram olduğunu da hatırlatalım. Toplumsal cinsiyet eşitliği, kadın ve erkeklerin insan haklarını kullanmak, tam potansiyellerini gercekleştirmek ve bulundukları toplumun ekonomik, sosyal, kulturel ve politik gelişimine katkıda bulunmak icin eşit koşullara ve fırsatlara sahip olduğunun altını cizer. Toplumsal cinsiyet eşitliği, kaynakların kadınlara ve erkeklere eşit erişimi ve dağılımı anlamını da taşır. Cinsiyet eşitliği konusunda ciddi calışmalar gercekleştiren BM Kadın Birimi, toplumsal cinsiyet eşitliğinin gercekleştirilmesinde dunya genelinde kabul goren yaklaşımı “toplumsal cinsiyetin anaakımlaşması” olarak tanımladı.
Gercekleşmekte olan bu surec ise ozellikle son 25 yılda ivme kazandı ve bir dizi adımın atılmasına neden oldu. İlk adım 1995 tarihli Pekin ’de duzenlenen Dorduncu Dunya Kadın Konferansı ’nda Pekin Eylem Platformu ’nun kabul edilmesiydi. Platform, cinsiyet eşitliğinin sağlanabilmesi icin hukumetlerin onlem alması gereken 12 alan tespit etti. Aralarında yetki ve karar verme ile kurumsal mekanizmaların da yer aldığı bu alanlarda hukumetlere eylem planı geliştirmeleri cağrısı yapıldı. Ardından 2000 yılında Birleşmiş Milletler Binyıl Zirvesi ’nde tum uye ulkeler tarafından kabul edilen Binyıl Kalkınma Hedefleri arasında toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesi ve kadının guclenmesi maddeleri yer aldı. Bu alanda gelişimin olculmesi icin ise uc temel kriter belirlendi: Tarım dışı ucretli işlerde calışan kadınların oranı, ilk, orta ve yuksek oğretimde kız cocukların erkeklere oranı ve mecliste kadın uye oranı. Toplumsal cinsiyet eşitliği, BM tarafından da artık bir insan hakkı olarak kabul edilmekte.
[h=2]Turkiye bu noktada nasıl bir yol izledi?[/h]
Turkiye, Kadınlara Karşı Her Turlu Ayrımcılığın Onlenmesi Sozleşmesi ’ni (CEDAW) 1985 tarihinde imzaladı. Ulkemizde, 2000 ’lerin başından itibaren cinsiyet eşitliğinin sağlanması konusunda uluslararası taahhut ve normlara uyma noktasında adımlar atıldı. 2004 yılında yapılan değişiklikle Anayasa ’nın 10 ’uncu maddesine, “Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama gecmesini sağlamakla yukumludur” ifadesi eklendi ve cinsiyet eşitliğine anayasal guvence tanındı. Aynı maddeye 2010 yılında, “Bu maksatla alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz” cumlesi eklendi. 2004 yılında gercekleştirilen değişiklikle aynı zamanda CEDAW ’a (Kadınlara Yonelik Her Turlu Ayrımcılığın Onlenmesi Uluslararası Sozleşmesi) ulusal hukuka karşı ustunluk hakkı verildi. 2009 yılına gelince Turkiye Buyuk Millet Meclisi ’nde (TBMM) Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu kuruldu. 2012 yılında da 6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Onlenmesine Dair Kanun mecliste kabul edildi.
Yine aynı yıl icinde bilinen adıyla İstanbul Sozleşmesi olan Kadınlara Yonelik Şiddet ve Ev İci Şiddetin Onlenmesi ve Bunlarla Mucadele Hakkındaki Avrupa Konseyi Sozleşmesi onaylandı. Bu sozleşme kadınlara ve kız cocuklarına yonelik ev ici şiddeti onlemeyi amaclayan ilk Avrupa sozleşmesi olma ozelliğini taşıyordu. Bu sozleşmenin onsozunde kadına yonelik her turlu ayrımcılığa engel olmanın ve erkekler ile eşitliği sağlamanın ancak ev ici şiddetin ortadan kaldırılmasıyla mumkun olabileceği ifade ediliyordu. Bu alanda en fazla calışma yapan uluslararası kuruluşlardan BM Kalkınma Programı ’nın 2018 raporuna gore, Turkiye, cinsiyet eşitliği endeksinde 2017 ’ye kıyasla beş basamak yukseldi ve 64 ’uncu sırada yer aldı. Ancak ne yazık ki 20 Mart 2021 tarihinde Resmî Gazete ’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Sozleşme ’nin Turkiye bakımından feshedilmesine karar verildi. Cinsiyet eşitliği acısından oldukca onemli bir sozleşme kabul edilen İstanbul Sozleşmesi ’nin feshi halk tarafından da buyuk bir tepki ile karşılandı.
[h=2]Cinsiyet ve toplumsal cinsiyet arasında fark bulunuyor mu?[/h] Evet toplumsal cinsiyet ve cinsiyet arasında fark bulunuyor. Uluslararası alanda yer alan bu konudaki mevcut calışmalarda toplumsal cinsiyet eşitliğini temel almak ve buna odaklanmak artık bir norm halini aldı. Kadın calışmaları, cinsiyet ile toplumsal cinsiyeti farklı şekillerde tanımlıyor. Cinsiyet, doğuştan gelen ve biyolojik ozellikleri kapsayan bir terim olarak tanımlanıyor. Toplumsal cinsiyet (gender) ise sonradan oğrenilen ve cinsiyete toplum tarafından bicilen rol, sorumluluk ve davranış beklentilerini iceren bir terim olarak kabul ediliyor. Ornek vermek gerekirse kadınların ev işleriyle ilgilenmesi ya da cocuk bakımını ustlenmesi gibi beklentiler, cinsiyet değil, toplumsal cinsiyetle bağdaştırılan tanımlamalar olarak gosteriliyor. Bu alanda yurutulen calışmalara gore, eşitliğin sağlanabilmesi, cinsiyetlere bicilen toplumsal rollerin değiştirilmesi ve eşitlenmesini de kapsıyor.
İlginizi cekebilir;
Toplumsal Cinsiyet Rollerinin Bireyler Arasında Ortaya Cıkardığı Ozguven Farkı: Gender Confidence Gap
On Yargılara ve Cinsiyet Ayrımcılığına İnat Hayallerinin Peşinden Koşan Sporcu Merve Akpınar ve Başarı Hikayesi
Kaynak : 1 2