Franz von Papen Biyografisi
Adolf Hitler'in 1933 yılında iktidara gelmesinde onemli rol oynayan Alman devlet adamı ve diplomattır. Aynı zamanda 1939-1944 yılları boyunca
Turkiye'deki Alman buyuk elcisiydi.
Franz von Papen, 29 Ekim
1879 tarihinde Werl,
Almanya ’da toprak sahibi varlıklı bir
Katolik ailede doğmuştur. Tam adı Franz Joseph Hermann Michael Maria von Papen ’dır. 1891 yılında eğitimi icin harp okuluna girdi. Mezuniyeti sonrası teğmen olarak gorev almasına rağmen aktif bir gorev yurutmez.
1913 – 1915 arasında once
Meksika ’da askerî ataşelik yapan Franz von Papen,
I. Dunya Savaşı başında askeri ateşe olarak
ABD,
Washington DC'ye atandı. Casusluk ve sabotaj olaylarına adı karışınca, 1915 yılında
ABD hukûmetinin isteği uzerine geri cağrıldı. Savaşın sonuna değin
Filistin'de,
Osmanlı Devleti ’nin 4. Ordu'sunda kurmay başkanı olarak gorev yaptı.
Filistin cephesinde gorev aldığı donemde Turkce de oğrenen diplomat,
Ataturk başta olmak uzere bircok Turk subayını da tanır.
Franz von Papen,
I. Dunya Savaşı sonrası
Almanya'ya donerek politikaya başladı. 1921-1932 yılları arasında Reichstag (Parlamento) uyeliğinde bulundu. 1 Haziran 1932 tarihinde Cumhurbaşkanı
Paul von Hindenburg tarafından
Almanya Şansolyesi (başbakan) olarak gorevlendirildi. Parlamento desteği olmayan sağcı ve otoriter bir hukûmet kuran Papen, parlamentodaki ikinci parti durumundaki
Nazileri yatıştırmak icin 15 Haziran 1932 tarihinde
Nazilerin milis gucu
Sturmabteilung (
SA) calışmalarına yeniden izin verdi.
20 Temmuz 1932 tarihinde Prusya'daki Sosyal Demokrat hukûmeti gorevden aldı. Dış ilişkilerde ise
Almanya'nın
Versay Antlaşması'yla kabul ettiği tazminat yukumluluklerini fiilen iptal etti. Kasım 1932'de yapılan secimlerin ardından guvenoyu alamayınca istifa etti.
Kendinden sonra hukumet kurması icin başbakan yapılan Schleicher'in de hukûmeti kuramaması uzerine
Adolf Hitler'le 4 Ocak 1933 tarihinde uzlaştı ve
Adolf Hitler'in başbakan olması icin cumhurbaşkanı
Paul von Hindenburg'u ikna etti.
Adolf Hitler'in başbakanlığındaki hukûmette başbakan yardımcılığı gorevini ustlenen
Franz von Papen, onemli bakanlık gorevlerine arkadaşlarını getirerek
Nazileri denetim altında tutabileceğine inanıyordu. Kısa bir sure sonra yaptığı yanlışı kavradıysa da
Adolf Hitler'e hizmet etmeyi surdurdu.
Nasyonal Sosyalist Alman İşci Partisinin (
Nazi Partisi)
Almanya'da iktidara gelmesinden sonra kısa sureliğine yardımcı polis (Hilfspolizei) olarak atanan milis gucu
Sturmabteilung SA zamanla fazla guclenerek, 1934 yazında gerek
SS'in daha da gelişmesi ve gerek
SA ’nın başına buyruk hareket etmeye başlaması nedeniyle gitgide değer kaybetmeye başladı. 1 Temmuz 1934 gunu
Adolf Hitler,
SA'nın ust kademelerinde yer alan kişilerin tutuklanmasını ve idamını emretti. Bu gece
Uzun Bıcaklar Gecesi olarak anılır. O gece en az 85 ust duzey
SA liderinin bıcaklanarak oldurulduğu tahmin edilmektedir.
Franz von Papen, bu temizlik harekÂtından guclukle kurtuldu ve uc gun sonra Başbakan yardımcılığı gorevinden istifa etti. Bu donemde Marburg Universitesinde yaptığı rejimi eleştiren Marburg Konuşması yuzunden
Nazilerin tepkisini cekti.
Daha sonra
1934 yılında buyukelci olarak
Avusturya'ya gonderildi ve 1938'e değin suren bu gorevi sırasında
Almanya'nın
Avusturya'yı ilhak etmesi surecinde
Nazilere yardımcı oldu.
1939-1944 arasında
Turkiye buyukelcisi olarak gorev yaptığı yıllarda Turkiye'nin Muttefiklerle ittifak kurmasını engellemeye calıştı. Bu donemde 24 Şubat 1942 tarihinde
Ankara'da başarısız bir suikastin hedefi oldu.
Turkiye'deki gorevi bitip Ağustos
1944'te
Turkiye'den
Almanya'ya geri geldikten sonra
Adolf Hitler ile son bir goruşme yaptı. Burada, Hitler Papen'i Askeri Liyakat Şovalye Hacı madalyası ile odullendirdi.
II. Dunya Savaşı ’nın son gunlerinde 10 Nisan
1945 tarihinde
ABD Ordusu tarafından kendi evinde, oğlu Franz Jr ile birlikte yakalandı ve tutuklandı.
Franz von Papen Savaş suclusu olarak
Nurnberg Savaş Sucları Mahkemesindeki sanıklardan biri olarak yargılandı. Ozellikle
Avusturya'nın Anschluss sırasında yaptığı eylemlere ilişkin suclandı. Soruşturma sırasında, Mahkeme Papen'i
Avusturya işgali iddialarını destekleyecek hicbir somut kanıt bulamadı.
Nurnberg Davaları'nda sucsuz bulunduysa da bir Alman mahkemesi tarafından,
Nazi olduğu icin 8 yıl hapse mahkûm edildi. 1949'da temyiz başvurusu uzerine serbest bırakıldı ve para cezasına carptırıldı.
1950'li yıllarda yeniden siyasete atılmaya calışan
Franz von Papen, başarısız olunca anılarını yazmaya başladı. Gecmişte yaptığı politikalarını savunarak kitap ve anılarından bir dizi yayınladı. Omrunun son yıllarını Yukarı Swabia'daki Benzenhofen Kalesi'nde yaşadı. 24 Temmuz 1959 tarihinde Papa XXIII. Ioannes tarafından Papal Chamberlain unvanı kendisine iade edildi. Papen, aynı zamanda Malta Şovalyesi unvanı aldı ve kendisine IX. Pius Papalık Buyuk Hac Nişanı verildi.
Franz von Papen, 3 Mayıs 1905 tarihinde Martha von Boch-Galhau ile evlendi. Stefanie von Papen, Antoinette von Papen, Isabella von Papen, Margaretha von Papen, Friedrich Franz von Papen adlarında dort kızı ve bir oğlu oldu. Eşi Martha 18 Şubat 1961 tarihinde oldu.
Franz von Papen, 2 Mayıs
1969 tarihinde Obersasbach,
Almanya ’da 90 yaşında olmuştur.