AllÂh ’ın (c.c) yardımının ve bereketinin kaldırılmasının başlıca sebepleri nelerdir? AbdulkÂdir GeylÂnî Hazretleri neden kendinizi hesaba cekin diyor?Maalesef bugun toplumun bir kesiminde, tıpkı tarihte helÂk edilen kavimlerde olduğu gibi; Âhiret unutuldu, helÂl-haram hassÂsiyeti zayıfladı, iffet olculeri zedelendi. Hile, kumar, ruşvet, fÂiz, karaborsacılık yaygınlaştı.
Bu ve emsÂli gunahlar ise AllÂh ’ın yardımının kesilmesi ve bereketin kaldırılmasının başlıca sebeplerindendir. Şuphesiz bunların telÂfî yolu da, toplum olarak bu nevî yanlışlıklardan vazgecmek ve bilhassa seherlerde tevbe edip hÂlimizi ıslah etmektir.
ABDULKÂDİR GEYLÂNÎ HAZRETLERİ NEDEN KENDİNİZİ HESABA CEKİN DİYOR? AbdulkÂdir GeylÂnî Hazretleri buyurur:
“Zorluk ve gucluk gelince hemen gunahlarınıza tevbe ediniz. Kendi kendinizi hesÂba cekiniz. Şurası muhakkak ki, Aziz ve Celil olan Allah, kullarına asl haksızlık etmez, zulmetmez…”
[Bu fÂnî cihan, bir imtihan dershanesidir. CenÂb-ı Hak biz kullarını hayırla da şerle de dÂim imtihan etmektedir. Bununla birlikte başa gelen bazı bel ve musîbetlere de, insanoğlunun birtakım zÂhirî veya batınî kusurları sebep olmaktadır.
Âyet-i kerîmelerde buyrulduğu uzere:
“İnsanların bizzat kendi işledikleri yuzunden karada ve denizde duzen bozuldu, ki Allah yaptıklarının bir kısmını onlara tattırsın; belki de (tuttukları kotu yoldan) donerler.” (er-Rûm, 41)
“…Bir toplum kendilerinde bulunan (iyi davranışlar)ı değiştirmedikce, Allah onlara verdiği bir nîmeti değiştirmez…” (el-EnfÂl, 53)
Gunumuzde birtakım maddî zararlardan yakınılmaktadır. Bunun en başında enflÂsyon, hayat pahalılığı vs. geliyor. Fakat bu sıkıntıların daha ziyÂde zÂhirî sebepleri uzerinde duruluyor. HÂlbuki bunların bir de bÂtınî sebeplerine bakmak îcÂb eder.
ALLÂH ’IN YARDIMININ VE BEREKETİNİN KALDIRILMASININ BAŞLICA SEBEPLERİ Maalesef bugun toplumun bir kesiminde, tıpkı tarihte helÂk edilen kavimlerde olduğu gibi; Âhiret unutuldu, helÂl-haram hassÂsiyeti zayıfladı, iffet olculeri zedelendi. Hile, kumar, ruşvet, fÂiz, karaborsacılık yaygınlaştı.
Bu ve emsÂli gunahlar ise AllÂh ’ın yardımının kesilmesi ve bereketin kaldırılmasının başlıca sebeplerindendir. Şuphesiz bunların telÂfî yolu da, toplum olarak bu nevî yanlışlıklardan vazgecmek ve bilhassa seherlerde tevbe edip hÂlimizi ıslah etmektir.
Yani umûmî veya husûsî bir zorluk ve meşakkatle karşılaştığımızda, evvel bunun kulluk vazifelerimizdeki kusurlarımız sebebiyle olabileceğini duşunup derhÂl tevbe ve istiğfÂra yonelmemiz îcÂb eder. Boyle bir dikkat ve hassÂsiyet, Hak dostlarının da muhim bir kulluk edebidir. Nitekim Fudayl bin IyÂz -rahmetullÂhi aleyh- der ki:
“AllÂh ’a itaatte bir kusur ettiğimi, hizmetcimin ve merkebimin huyunun değişip (bana itaatsizlik etmeye başlamalarından) anlarım.”
Diğer taraftan tevbe; acziyet ve hicliğin îtirÂfıyla, CenÂb-ı Hakk ’a ilticÂdır. CenÂb-ı Hakk ’ın rahmetini celbetmek icin de boyle bir kalbî kıvama ihtiyac vardır. Nitekim İmÂm ŞÃ‚rÂnî Hazretleri ’nin buyurduğu gibi;
“…Rahmet-i ilÂhî, dÂim fakîru ’l-meşreb, mutevÂzı kimselerin (kırık) gonullerine nuzûl eder. Gormuyor musunuz ki, yağmur suları bile dÂim (yuksek ve sivri yerlerde değil) cukurlarda ve ovalarda toplanıyor, derelerde akıyor.”
Nitekim bir yağmur duÂsına cıkılacağı zaman da, garipler, kimsesizler, mÂsum cocuklar, hatt hayvanlar bile goturulur, eski elbiselere burunerek, tevÂzu, acziyet ve hiclik hÂlinde CenÂb-ı Hakk ’a iltic edilir.
Zira tevÂzu ve mahviyet icerisinde, acziyetini mudrik bir hÂlde CenÂb-ı Hakk ’ın rahmet kapısında af dilenmek, AllÂh ’ın mağfiretiyle birlikte, ilÂhî lûtuf, ihsan, nusret ve bereketin en guzel davet şeklidir.
RABBİNİZDEN MAĞFİRET DİLEYİN Yani tevbe ve istiğfar, yalnızca gunahların affına değil, -tıpkı sadaka gibi- belÂların def ’i, hayırların fethi, ilÂhî rahmetin tecellîsine de vesîledir. Şu hÂdise bu hakîkati ne guzel îzah eder:
Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- devrinde bir kuraklık olmuştu. İnsanlar şiddetli bir kıtlığa mÂruz kaldılar. Halîfe ’ye yağmur duÂsına cıkmayı teklif ettiler. Herkes toplanınca Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- yağmur duÂsı yapmak uzere minbere cıktı. Fakat istiğfÂr etmeye başladı. Sadece istiğfÂr ediyor, başka bir şey soylemiyordu. Bir muddet boyle devam ettikten sonra minberden indi. Orada bulunanlar şaşkınlık icinde:
“–Ey Mu ’minlerin Emîri! Yağmur duÂsı icin cıktınız, lÂkin hic du ettiğinizi duymadık. Sadece istiğfÂr edip indiniz!?” dediler.
Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-:
“–İstediğiniz rahmeti, kendisiyle yağmurun indirildiği sem anahtarlarıyla talep ettim.” buyurdu ve sozune delil olarak şu Âyet-i kerîmeleri okudu:
“Rabbinizden mağfiret dileyin; cunku O cok bağışlayıcıdır. (Mağfiret dileyin ki) uzerinize gokten bol bol yağmur indirsin, mallarınızı ve oğullarınızı coğaltsın, size bahceler ihsÂn etsin, sizin icin ırmaklar akıtsın!” (Nûh, 10-12)
“Ey kavmim! Rabbinize istiğfÂr edin; sonra da O ’na tevbe edin ki, uzerinize semÂdan (yağmuru) bol bol gondersin ve kuvvetinize kuvvet katsın. Gunah işleyerek (Allah ’tan) yuz cevirmeyin!” (Hûd, 52)
“Rabbinize istiğfÂr edin; sonra tevbe edip O ’na yonelin. Muhakkak ki Rabbim cok merhametlidir, (mu ’minleri) cok sever.” (Hûd, 90)
Bu Âyet-i kerîmeleri okuyan Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh-, sozlerini şoyle sonlandırdı:
“–O hÂlde siz de Rabbinizden, hat ve gunahlarınızı affetmesini isteyin, samimî bir şekilde tevbe edin ve AllÂh ’a yonelin!” (Beyhakî, es-Sunenu ’l-KubrÂ, III, 351-351)
Hak dostlarından Hasan-ı Basrî Hazretleri ’ne de dort kişi gelerek, biri kuraklıktan, diğeri fakirlikten, bir diğeri tarlasının verimsizliğinden, sonuncusu da cocuğunun olmayışından yakınıp Hazret ’ten himmet talep ederler. O buyuk velî, onların her birine “istiğfÂr”ı tavsiye eder. Yanındakiler;
“–Efendim, bu şahısların dert ve ihtiyacları farklı, lÂkin siz hepsine de aynı tavsiyede bulundunuz!?” derler.
Hasan-ı Basrî Hazretleri de onlara, yukarıdaki kıssada Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- ’ın okuduğu, Nûh Sûresi ’nin 10 il 12. Âyet-i kerîmelerini delil gostererek istiğfÂrı tavsiye ettiğini soyler.[1]
Tevbe ve istiğfÂr ile CenÂb-ı Hakk ’a iltic etmenin; pek cok hayır kapısının acılmasına ve şerlerin bertaraf edilmesine vesîle olduğunu, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz de şoyle beyan buyurmuşlardır:
“Bir kimse istiğfÂrı dilinden duşurmezse, Allah TeÂl ona her darlıktan bir cıkış, her uzuntuden bir kurtuluş yolu gosterir ve ona ummadığı yerden rızık verir.” (Ebû DÂvûd, Vitir, 26/1518; İbn-i MÂce, Edeb, 57)
DUNY VE UKBÂDA İLÂHÎ AZAPTAN KURTULUŞ VESÎLESİ Yine Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, tevbe ve istiğfÂrın, duny ve ukbÂda ilÂhî azaptan kurtuluş vesîlesi olduğunu da şoyle haber vermişlerdir:
“Allah TeÂl (şu Âyetle) ummetim icin bana iki emÂn indirdi:
(1) «Sen aralarında olduğun muddetce Allah onlara (umûmî bir) azap indirmeyecektir.»
(2) «Onlar istiğfarda bulundukları muddetce, Allah onlara azÂb etmeyecektir.» (el-EnfÂl, 33)
Ben aralarından ayrıldığımda, (AllÂh ’ın azÂbını onleyecek ikinci emÂn olan) istiğfÂrı, kıyÂmete kadar ummetimin yanında bırakıyorum.” (Tirmizî, Tefsîr, 8/3082)
Hazret-i Ali -radıyallÂhu anh- da:
“Yeryuzunde iki eman vardı. Biri gitti, diğeri kaldı. Giden, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-; kalan ise istiğfardır.” buyurmuştur.
Hakîkaten, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz iclerinde bulunduğu sırada Mekkeli muşrikler uzerine bile Hak katından umûmî bir azap inmemiştir. Ne zaman ki Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz Mekke ’den Medîne ’ye hicret etmiş, o vakit Mekkeli muşrikler uzerine ceşitli bel ve musibetler yağmaya başlamıştır.
İlÂhî azÂba ve musîbetlere dûcÂr olmaktan korunabilmek icin bugun Rasûlullah Efendimiz ’le zÂhiren beraber olmamız mumkun değildir. Fakat işÃ‚rî mÂnÂda denilebilir ki, Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ile ne kadar kalbî beraberlik icinde olabilirsek, O ’nun Sunnet-i Seniyye ’sini hayatımızda ne kadar tatbik edebilirsek, dilimizi ne kadar salevÂt-ı şerîfeler ile meşgul edebilirsek, kendimizi ne kadar ahlÂk-ı Muhammedî ’nin temsil ve tebliğine adayabilirsek, işte o nisbette Rasûl-i Ekrem -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’le beraber sayılırız. Zira Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-:
“Kişi sevdiğiyle beraberdir.” (BuhÂrî, Edeb, 96)
“İnsanlardan bana en yakın olanlar, kim ve nerede olurlarsa olsunlar, AllÂh ’a karşı takv sahibi olan muttakîlerdir.” buyurmuştur. (Ahmed, V, 235; Heysemî, IX, 22)
Dolayısıyla hÂl, ahlÂk ve davranışlarımızda Efendimiz ’in izinden gidip O ’na salevÂt-ı şerîfelerle kalbî irtibÂtımızı da sağlam tuttuğumuz muddetce, -inşÃ‚allah- ilÂhî azaptan da emniyet icinde oluruz.
Bu emniyetin ikinci vesîlesi de “tevbe ve istiğfar”dır. İlÂhî azaptan korunmak veya irÂdeleri zorlayan imtihanlarla başa cıkmak hususunda atılacak ilk adım; hÂlimizi gozden gecirip hat ve noksanlıklarımız icin, samimî bir tevbe ile Hakk ’a yonelmektir.
Kulluk edebinde tevbe ve istiğfÂrın vazgecilmez bir yeri vardır. Zira bildiğimiz kusurlarımızın yanı sıra, bilmediğimiz veya farkında olmadığımız nice kusurlarımız da bulunmaktadır. Bunun icin de CenÂb-ı Hakk ’a her dÂim tevbe ve istiğfar hÂlinde olmamız îcÂb eder.
Yine CenÂb-ı Hakk ’ın ihsÂn ettiği sayısız nîmetin şukrunden de Âciziz. Bu husus da ayrı bir istiğfar sebebidir.
Diğer taraftan, sÂlih amellerimiz icin dahî, onların îfÂsı esnÂsında gosterebileceğimiz gaflet ve kusurlarımız sebebiyle de, istiğfÂr etmemiz gerekir. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, selÂm verip bir farz namazı bitirince, uc defa istiğfÂr eder ve bunun ardından;
اَللّٰهُمَّ اَنْتَ السَّلَامُ وَ مِنْكَ السَّلَامُ تَبَارَكْتَ يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْاِكْرَامِ
“Ey AllÂh ’ım! Sen SelÂm ’sın ve selÂm Sen ’dendir. Sen yucesin, ey celÂl ve ikram sahibi!” derdi.
Bu hadîsin rÂvîlerinden biri olan EvzÃ‚î ’ye:
“–İstiğfar nasıl yapılır?” diye sorulduğunda ise şoyle cevap vermiştir:
“–أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ, أَسْتَغْفِرُ اللّٰهَ (yani Allah ’tan beni bağışlamasını dilerim) dersin.” (Bkz. Muslim, MesÂcid, 135)
İnşÃ‚allah, ibadet hayatımızda bu guzel sunneti de ihy etmeye gayret gosterelim. Zira namazı ed eder etmez, hemen ardından istiğfÂr etmek sûretiyle bir bakıma;
“Rabbim! Sana takdîm etmem gereken kulluk vazifemi lÂyıkıyla îf edebilmekten Âcizim, kusurlarımı bağışla!” demiş oluruz.
Bu ise, CenÂb-ı Hakk ’a karşı her ibadet icin taşımamız gereken yuksek bir kulluk edebidir. Buyuklerimizin dediği gibi; “İbadetler insanı Cennet ’e goturur, ibadette edep ise AllÂh ’a goturur, Hakk ’a yakın ve dost eyler.”
VelhÂsıl tevbe ve istiğfar, sadece bir gunaha duşulduğunde başvurulacak bir amel değildir. Nitekim “ismet” yani gunahsızlık sıfatına sahip olan Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- dahî:
“Ey insanlar!.. Rabbinize tevbe edin. AllÂh ’a yemin ederim ki, ben Rabbim TebÂreke ve TeÂl Hazretleri ’ne gunde yuz kere tevbe ederim.” buyurmuştur. (Muslim, Zikr, 42)[2]
Ancak Rasûlullah Efendimiz ’in bu tevbe ve istiğfÂrı, coğu zaman bir hatÂsından dolayı değil, Allah TeÂl ’ya daha cok yakınlık kazanmak ve O ’nun rızÂsına nÂil olmak icindir. Ayrıca Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, her an mÂnevî bir terakkî uzere olduğundan, bir sonraki hÂl ve makÂmına gore daha aşağı seviyede bulunan bir onceki hÂl ve makÂmına istiğfÂr etmiştir.
Demek ki gercek mÂhiyetiyle tevbe ve istiğfar, derûnî bir pişmanlık, acziyetin îtirÂfı ve CenÂb-ı Hakk ’a sığınma olması sebebiyle, AllÂh ’a yakın bir kul olabilmenin en tesirli vÂsıtasıdır. Kalbin mÂnevî kirlerden arınmasına vesîle olduğu gibi, kulun Rabbiyle arasındaki gaflet perdelerinin kalkmasına, dolayısıyla Allah TeÂl ’nın rız ve muhabbetine de vesîle olur. Nitekim Âyet-i kerîmede şoyle buyrulmaktadır:
“…Şuphesiz Allah, cok tevbe eden ve cok temizlenenleri sever.” (el-Bakara, 222)
Kullarının tevbeleri sebebiyle Rabbimiz ’in ne kadar hoşnut olduğunu, yine Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz şu misÂl ile ifade buyurmuşlardır:
“Herhangi birinizin tevbe etmesinden dolayı Allah TeÂl ’nın duyduğu hoşnutluk, ıssız colde giderken uzerindeki yiyecek ve iceceğiyle birlikte devesini elinden kacıran, arayıp taramaları fayda etmeyince deveyi bulma umidini busbutun kaybederek bir ağacın golgesine uzanıp yatan, derken yanına devesinin (kendiliğinden) geldiğini gorerek yularına yapışan ve aşırı sevincinden dolayı ne dediğini şaşırarak:
«–AllÂh ’ım! Sen benim kulumsun, ben de Sen ’in Rabbinim.» diyen kimsenin sevincinden cok daha fazladır.” (Muslim, Tevbe, 7; Tirmizî, KıyÂmet 49, DeavÂt 99)
Diğer taraftan, tevbe ve istiğfÂrın en kıymetli ve makbul zamanı seherlerdir. Yuce Rabbimiz, mustesn nîmetlere mazhar olacak bahtiyar kullarının, seherleri ihy eden takv sahibi kimseler olduğunu şoyle beyan buyuruyor:
“O muttakîler, geceleri pek az uyurlar, seher vakitlerinde de istiğfÂra devam ederler.” (ez-ZÂriyÂt, 17-18)
Demek ki Rabbimiz, bizleri seherlerde istiğfÂra dÂvet ediyor. Seherlerden sonra nasıl ki şafak vakti gelip karanlıklar dağılır ise seher vakitlerindeki istiğfarlar da, gunah ve gaflet karanlıklarından kurtulup ilÂhî af ve mağfiret nûruna kavuşmamızı sağlayan, mustesn bir rahmet ve bereket vesîlesidir.]
CenÂb-ı Hak cumlemizi, takv zırhına burunerek gunahlardan el ceken, ihlÂs ve muhabbetle sÂlih amellere koşan, bilhassa seherlerin feyizli iklîminde tevbe ve istiğfÂr ile gonullerini arındıran Ârif kullarından eylesin. Âmîn!..
Dipnotlar:
[1] İbn-i Hacer, Fethu ’l-BÂrî, XI, 98; Aynî, Umdetu ’l-Kārî, Beyrut ts. XXII, 277-278.
[2] Aynı hadîs-i şerîf, “yetmiş kere” şeklinde de rivÂyet olunmuştur. (Bkz. BuhÂrî, DeavÂt, 3; Tirmîzî, Tefsîr, Muhammed Sûresi)
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Altınoluk Dergisi, 2019 – Ocak, Sayı: 396, Sayfa: 032
İslam ve İhsan