Peygamberlerin dunyaya ait maddî bir mirası yoktur. Onların mirası, guzel ahlÂk, karakter, merhamet, hakkı tevzî etmek ve AllÂh ’a lÂyıkıyla kul olabilmekte butun insanlığa sundukları “usve-i hasene” yani emsalsiz ornek şahsiyet mirasıdır.Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz, kendisine peygamberlik verildiğinde, Mekkeli muşriklerin giderek artan zulum ve baskılarına rağmen, vakit kaybetmeden DÂru ’l-ErkÂm ’ı kurdu. Orası, ashÂb-ı kirÂmın ilk inen Âyetleri oğrendiği, İslÂm ’ın nûruyla aydınlandıkları, Efendimiz ’in yuksek şahsiyet ve karakterini muşÃ‚hede ederek gonullerine nakşettikleri, beraberce namaz kılıp Kur ’Ân okudukları ve boylece îmanlarını guclendirip istikÂmet kazandıkları guzîde bir mektepti.
ASHAB-I SUFFE Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Medîne ’ye hicret ettiğinde de evvelÂ, ashÂbının aynı nefs tezkiyesi ve kalp tasfiyesine, yani gonul eğitimine devÂmı icin de Mescid-i Nebevî ’nin bir koşesini AshÂb-ı Suffe ’ye ayırdı. Butun ashÂbı icinde Suffe ehline cok ayrı bir ihtimam gosterdi. Kendisine gelen hediye ve sadakaları hep AshÂb-ı Suffe ’ye, yani kendilerini AllÂh ’ın dînine adamış bu fakir mu ’minlere gonderdi. Onların ihtiyaclarını Âile fertlerinin onunde tuttu. Nitekim bir defasında, kendisine ev işlerinde yardımcı olacak bir hizmetci talep ettiğinde kızı Hazret-i FÂtıma ’ya;
“–VallÂhi Ehl-i Suffe aclıktan karınlarına taş bağlarken ve ben de onlara sarf edecek bir şey bulamazken size hizmetci veremem. Esirlerin karşılığında fidye alacağım ve bu geliri AshÂb-ı Suffe icin harcayacağım.” mukÂbelesinde bulunmuştu. (Ahmed, I, 106)
AshÂb-ı Suffe talebeleri, Efendimiz ’in en cok vakit ayırdığı ve Âdeta uzerlerine titrediği kimselerdi. Kendisi ac kalır, onları doyururdu. Onlar, Efendimiz ’in taht-ı terbiyesinde; ilim, irfan, guzel ahlÂk ve fazîlette zirveleşen kemÂl sahibi kimselerdi. Nitekim onların engin gonul dunyalarını aksettirmesi bakımından, Medîne ’ye hicret ettikten sonra AshÂb-ı Suffe ile beraber Mescid-i Nebevî ’de yatıp kalktığı icin her an Hazret-i Peygamber ’in yanında ve hizmetinde bulunan Ebû Zer -radıyallÂhu anh- ’ın şu sozleri ne kadar mÂnidardır:
“VallÂhi Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Âhirete gocerken bizi oyle bir hÂlde bırakmıştı ki, bir kuş gokte kanat cırpsa onun bu hareketi bize RasûlullÂh ’ın bir hadîsini hatırlatırdı. Cunku Âlemlerin Efendisi bize; «Cennet ’e yaklaştıran, Cehennem ’den de uzaklaştıran ne varsa hepsi size acıklanmıştır.» buyurmuştu.” (Ahmed, V, 153, 162; Heysemî, VIII, 263)
KARANLIKLARI AYDINLATAN İLİM TALEBELERİ Ekseriyetle genclerden oluşan AshÂb-ı Suffe, hidÂyet guneşi olan Efendimiz ’den aldıkları İslÂm nûruyla, gittikleri her karanlık beldeyi bir dolunay misÂli aydınlattılar, o beldelerde hidÂyet kandilleri oldular. Bu sebeple de her birinin Efendimiz ’in gonlunde cok ayrı bir yeri vardı.
Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz hayatı boyunca sayısız cefÂlara katlandı, nice cile cemberinden gecti. Yedi evlÂdından altısının vefat acılarını yaşadı. TÂif ’te taşlandı. Yakınları tarafından dışlandı. Gectiği mubarek yollara dikenler dokuldu. Uzerine deve işkembesi atıldı. İlk muslumanların cektiği ıztırap ve cefÂlarla yureği mahzun oldu. LÂkin Efendimiz ’in mubÂrek gonullerini, bu cile ve sıkıntılar arasında en fazla huzne gark eden, Suffe ashÂbından yetiştirdiği yetmiş talebesinin Bi ’r-i Maûne ’de şehid edilmesi olmuştur. Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz bu elîm hÂdiseden o kadar muteessir olmuştur ki, TÂif ’te kendisini taşlayan taş kalplilerin helÂk olmaları icin beddu etmek yerine, hidÂyetle şereflenmeleri icin du ettiği hÂlde, Kur ’Ân muallimlerini katledenlere bir ay boyunca sabah namazından sonra beddu etmişlerdir. (Bkz. BuhÂrî, CihÂd 9, 19, MeğÂzî 28; Muslim, MesÂcid, 297)
Diğer taraftan Efendimiz ’in hayatına baktığımızda, O ’nun en mes ’ud olduğu zamanın, arkasında iyi yetişmiş bir sahÂbe nesli bulunduğunu muşÃ‚hede ettiği an olduğunu goruyoruz.
Nitekim Hazret-i Peygamber -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in dÂr-ı bekāya irtihÂl ettiği gunun sabah namazıydı. Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- oda kapısının perdesini kaldırdı ve o esnada Hazret-i Ebû Bekir ’in imamlığında namaz kılan sevgili ashÂbını son defa seyretti.
Onları (yani yetiştirdiği o mustesn nesli, ardında bıraktığı o guzîde insan mirasını) yan yana saf tutmuş, cemaatle namaz hÂlinde gorunce bundan son derece memnun kaldı ve surûr icinde tebessum buyurdular. (BuhÂrî, Meğāzî, 83)
Bu hÂdiseyi nakleden Hazret-i Âişe VÂlidemiz diyor ki:
“Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem-, ashÂbının namaz kılışını tebessum ederek seyrediyordu. (Arkasında guzel bir nesil bırakmanın huzuru ve surûru icindeydi.) Allah Rasûlu ’nu hicbir vakit boylesine sevincli bir hÂlde gormemiştim.” (İbn-i HişÃ‚m, IV, 331)
Demek ki en muhim mesele, hÂlimiz ve kālimizle ornek olup arkamızda boyle guzel bir insan mirası bırakabilmek!..
Bunun icin de mu ’min evvel kendini yetiştirecek. SÂlih veya sÂliha bir kul olacak. Sonra da tebliğ icin var gucuyle calışacak. Her şeyiyle tebliğ hÂlinde bulunacak. Nitekim bir defasında Hazret-i Omer -radıyallÂhu anh- etrafındakilere bir îkaz mÂhiyetinde:
“–Konuşmadan, halkın davetcileri olun!” buyurmuştu. Kendisine hayretle:
“–YÂ Halîfe! Konuşmadan davetci olmak nasıl olur?” diye suÂl ettiler. Hazret-i Omer de şoyle buyurdu:
“–HÂliniz ve ahlÂkınızla…” Cunku insanlar sozden ziyÂde, hÂlin tesiri altında kalır ve şahsiyet sahibi insanları taklit ederler. Soz, hÂl ile desteklenmedikce, muhÂtabın kulağını aşamaz, gonlune hitap edemez.
Bu sebeple de bir mu ’min, sozleriyle tebliğ ederken, hÂli de ona yardımcı olmalıdır. Bu, kalplerin fethi icin zarûrî bir davranıştır. Nitekim Rasûlullah -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in her sozu, guzel ahlÂkı ve yaşantısıyla tam bir uyum icinde olduğundandır ki, ebediyete kadar kalplere hitap etmeye, kilitli gonulleri İslÂm ’a acmaya devam etmektedir.
Unutmayalım ki Efendimiz ’in yetiştirip ardında bıraktığı insan mirası olan ashÂb-ı kirÂm, Allah rızÂsını tahsil edebilmenin azmiyle dunyanın dort bir tarafına sefer etti. Onlar, kendilerini sadece Âhirete endekslediler. Hicbir zorluk karşısında korkmadılar, cekinmediler. Zorlukların uzerine cesaretle yuruduler. Tehlikeler ve cileler icinde piştiler ve yetiştiler. Muhammed İkbal ’in naklettiği şu temsilî hikÂye de insanın ancak cile ve iptilÂlarla pişerek tekÂmul ettiğini ne guzel anlatmaktadır:
“Bir ceylÂn, diğer bir ceylÂna şoyle dert yanıyordu:
«–Artık ben bu avcıların şerrinden bıktım. Zira ovalarda avcılar pusu kurmuşlar, gece-gunduz biz Âhûların izinde dolaşıyorlar. Bundan sonra KÂbe ’de, Harem ’de yaşayacağım. Mekke ’de avcıların avlanması yasaktır. Orada yatar-kalkar, orada otlarım. Artık avcı derdinden eman bulmak istiyorum. Gonlum biraz da huzura kavuşsun!..»
Bunları dinleyen tecrubeli ve gungormuş diğer ceylÂn ise şoyle dedi:
«–Ey akıllı dostum! Yaşamak istiyorsan tehlike icinde yaşa! Kendini dÂim bileyi taşına vur; cevheri temiz olan kılıctan daha keskin yaşa! Tehlike, kudreti imtihan eder. (Tehlikeler, cileler ve iptilÂlar; senin şahsiyetini, karakterini ve îmÂnını test eder.) Cisim ve canın nelere kādir olduğunu sana o cileler bildirir.»”
Dolayısıyla Peygamber Efendimiz ’in, ashÂb-ı kirÂmın, evliyÂullÂh ve sÂlih kulların AllÂh ’ın dîni yolunda muhabbetullÂh ile gosterdikleri mustesna gayret ve fedakÂrlıklar, bizlere dÂim ornek olmalıdır. Cunku bize emÂnet edilen bu mukaddes mirası zÂyî etmemek ve onu aslî sÂfiyet ve berraklığı ile gelecek nesillere intikÂl ettirmek, ebedî kurtuluşumuzu ilgilendiren en buyuk mes ’ûliyetimizdir.
ŞÃ‚zelî meşÃ‚yıhından Derkāvî -rahmetullÂhi aleyh- şoyle der:
“UstÂdım beni bir kabîleye gonderiyordu. Ona dedim ki:
«‒Gittiğim yerde mÂnevî sohbetler yapıp hasbihÂl edebileceğim bir AllÂh ’ın kulu bile yok, yapayalnız kalacağım…»
Bana ustÂdımın cevabı şoyle oldu:
«‒Muhtac olduğun insanı kendin doğuracaksın! (Yani kendin arayıp, bu­lup, yetiştireceksin.)»”
Dolayısıyla mu ’min, calışıp gayret edecek ve arkasında kendisine sadaka-i cÂriye ve hayru ’l-halef olacak bir nesli miras bırakmaya gayret edecek.
Maalesef bugun nice anne-baba, dunyevî ihtiraslara dalıyor. Bir ebediyet yolcusu olan evlÂdının sadece fÂnî istikbÂli icin calışıyor. Ebedî istikbÂli unutuyor. Âhiret yolcusu olduğunu idrÂk etmeden yetişen bir evlÂt da perişan olup gidiyor. HÂlbuki bu husustaki olcuyu Omer bin Abdulazîz ne guzel ortaya koymaktadır.
Vezîri, Halife Omer bin Abdulazîz ’e:
“–Efendim, BeytulmÂl ’den aldığınız tahsisÂtın kÂfî gelmediği goruluyor. Biraz daha fazlasını emir buyursanız da bir kısmını ihtiyaten biriktirip vefÂtınızdan sonra evlÂt ve torunlarınızın zarûrî ihtiyacları icin bıraksanız?!” deyince, Omer bin Abdulaziz -rahmetullÂhi aleyh- şu muhteşem cevabı verir:
“–Eğer benim geride kalan evlÂtlarım sÂlih kimselerden olurlarsa, onların sıkıntıya duşmelerinden korkmam. Zira CenÂb-ı Hak; «…Allah sÂlih kullarının velÂyet ve vesÂyetini bizzat deruhte eder.» (el-A‘rÂf, 196) buyurmuştur. CenÂb-ı Hak, onların velîsi ve vasîsi olduktan sonra onların ilerde karşılaşacakları hÂllerden hic endişe etmem!
Yok, sÂlih değil de sefih kimseler olacaklarsa, boyleleri hakkında da yine Kur ’Ân-ı Kerîm ’de; «Mallarınızı sefihlere vermeyiniz…» (en-NisÂ, 5) buyrulmuştur. Bu nehy-i ilÂhîye rağmen sefih olacak cocuklarıma mal mı toplayacağım!” (Ebu ’l-Ûl Mardin, Huzur Dersleri, İstanbul 1966, II-III, 769-770)
VelhÂsıl gunumuzde evlÂtlarımızı iyi yetiştirerek, tebliğ ve hidÂyetlere vesîle olacak Kur ’Ân ve irşÃ‚d ehli hÂlinde istikbÂle miras bırakabilmemiz ve onları “ayıplayanın ayıplamasından korkmayacak” bir medenî cesaret ile mucehhez hÂle getirmemiz elzemdir. Cunku pısırık, korkak, cekingen, nemelÂzımcı ve nefsÂnî bir anlayışla yetişen insanlar; karşılarına cıkan tebliğ ve irşad fırsatlarında dahî, hidÂyetlere vesîle olma ve yanlışları ıslah etme cesaretini kendilerinde bulamazlar.
Yine “Bu zamanda ben ne yapabilirim ki?” sozu de gunumuz icin asl bir mazeret olarak gorulemez. Zorluklar, meşakkatler, buhranlar, sabırların zorlandığı cileler ve ağır imtihanlar karşısında dÂim AllÂh ’ın yardım ve inÂyetini duşunmek lÂzımdır. Zira gayret bizden, tevfik CenÂb-ı Hak ’tandır.
Rabbimiz cumlemize, arkasında İslÂm kulturu ile mucehhez olan, şahsiyet ve karakteriyle İslÂm ’ı tebliğ ve temsil edebilen sÂlih ve sÂliha evlÂtlar bırakabilmeyi lûtf u keremiyle ihsan buyursun. Âmîn!..
Kaynak: Osman Nuri Topbaş, Şebnem Dergisi, Yıl: 2019 Ay: Temmuz Sayı: 173
İslam ve İhsan
KİŞİNİN DUNYASINA VE ÂHİRETİNE FAYDA VERECEK OLAN GERCEK İLİM VE TAHSİL NEDİR?