Aşere-i Mubeşşere, Peygamber Efendimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- tarafından cennete girecekleri daha hayatta iken kendilerine mujdelenen on sahÂbîden ibÂrettir.
Kaynaklarda “el-aşeretu ’l-mubeşşere”, “el-mubeşşerûn bi ’l-cenne”, “el-aşeretu ’l-meşhûdu lehum bi ’l-cenne” gibi ifadelerle anılan bu on sahÂbî:


Hazreti Ebû Bekir, Hazreti Omer,Hazreti Osman, Hazreti Ali,Hazreti Talha b. Ubeydullah, Hazreti Zubeyr b. AvvÂm,Hazreti Abdurrahman b. Avf, Hazreti Sa‘d b. Ebû Vakkās,Hazreti Ebû Ubeyde b. CerrÂh veHazreti Saîd b. Zeyd -radıyallahu anhum-'dur.

Ashaptan Saîd b. Zeyd ’in bir rivayetinde bu on kişiden Ebû Ubeyde b. CerrÂh yerine Abdullah b. Mes‘ûd zikredilmiştir (İbn Abdulber, II, 318). Abîde es-SelmÂnî ’den gelen benzer bir rivayeti de Zehebî kaydetmektedir (Ma'rifetu ’l-kurrÂ, I, 34).

Hadislerde cennetlik oldukları topluca haber verilen bu sahÂbîlerden başka Hz. Hatice, Abdullah b. Omer, Abdullah b. SelÂm gibi munferit olarak cennetle mujdelenenler de vardır.


AŞERE-İ MUBEŞŞERE'NİN ORTAK OZELLİKLERİ


Aşere-i mubeşşerenin bazı ortak vasıfları şunlardır:


Tamamı ilk muslumanlardan olan bu on sahÂbî Hz. Peygamber ’e ve İslÂm ’a buyuk yardımlarda bulunmuşlardır.Kureyş kabilesine mensup olup nesepleri Hz. Peygamber ’in nesebiyle birleşmektedir. Bu sebeple, “aşere-i mubeşşere” ifadesini “Kureyş ’ten cennetle mujdelenmiş on kişi” olarak anlamak daha doğru olacaktır. Nitekim konuya ait rivayetlerde de “aşeretun min Kureyşin fi ’l-cenne” kayıtlarına rastlanmaktadır.Bedir Savaşı ’na ve Bey‘aturrıdvÂn ’a katılmışlardır. Bey‘aturrıdvÂn ’da bulunamayan Hz. Osman adına bizzat Hz. Peygamber iki elini birbirine kavuşturarak biat etmiş, onu da biata katılanlardan saymıştır.Allah ’ı ve Resulu ’nu sevdikleri bizzat Hz. Peygamber tarafından acıklanmıştır.Allah yolunda yakınlarına karşı savaşmaktan cekinmemişlerdir. Nitekim MucÂdile sûresinin, “Allah ’a ve Âhiret gunune inanan bir toplumun babaları, oğulları, kardeşleri, akrabaları bile olsa, Allah ’a ve Peygamber ’e karşı gelenlere sevgi beslediklerini goremezsin” meÂlindeki 22. Âyetinin aşere-i mubeşşereye dahil ashap hakkında nÂzil olduğuna dair bazı rivayet ve yorumlar bulunmaktadır.

AŞERE-İ MUBEŞŞERE'NİN HAYATLARI


Aşere-i mubeşşerenin İslÂmiyet ’teki seckin yerini dikkate alan İslÂm bilginleri, ilmî tasnif ve değerlendirmelerde ilk sırayı hemen daima bunlara ayırmışlardır. Ahmed b. Hanbel el-Musned ’ine aşere-i mubeşşerenin rivayet ettiği hadislerle başlamıştır. TaberÂnî ’nin el-Mu'cemu ’l-kebîr ve Ebû Nuaym el-İsfahÂnî ’nin Hilyetu ’l-evliy adlı eserlerinde de aynı sıralama gorulmektedir.


HAZRETİ EBÛ BEKİR


Hazret-i Ebû Bekir -radıyallahu anh- ’ın ismi Abdullah ’tır. Tertemiz nesebi, Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- Efendimiz ’in altıncı batındaki dedesi Murre bin K‘b ile birleşir. Efendimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- ’den iki yaş kucuktur.

İslÂm ’dan onceki 38 yıllık hayatında dahî icki kullanmamış, putlara tapmamış, dÂim nezih ve ornek bir şahsiyet sergilemiştir. Allah Rasûlu -sallÂllahu aleyhi ve sellem-, peygamberliğini îlÂn ettiğinde, hemen îmÂn etmiştir. Erkeklerden ilk olarak İslÂm ile şereflenen odur. Hazret-i Ebû Bekir -radıyallahu anh-, Allah TeÂl ’nın ve O ’nun en sevgili Rasûlu ’nun en sevgili dostudur.[1] Kur ’Ânî ifÂde ile; “İkinin İkincisi”dir.[2] Canıyla, malıyla ve Âilesiyle Peygamber Efendimiz ’in etrÂfında Âdeta pervÂne olmuş, omrunu ve butun varlığını İslÂm ’ın muhÂfazası ve neşri icin vakfetmiştir.

Hazret-i Ebû Bekir -radıyallahu anh- dîni idrÂk etme hususunda son derece firÂsetli, sır ve hikmetlere vukufiyette yuksek anlayış sahibi, nerede, ne zaman ve nasıl konuşacağını gÂyet iyi bilen, yumuşak huylu ve cok comert bir zÂt idi. Az konuşur; halîfeliği sırasında da kumandan ve vÂlilerine az konuşmalarını tavsiye ederdi. Âyet-i kerîmeleri ve Peygamber Efendimiz ’in sozlerini en iyi o anlardı.[3] Zira omru boyunca Efendimiz ’den hic ayrılmamıştı. Bedenen ayrı kaldığı kısa zamanlarda bile kalben O ’nunla beraber olarak dÂimî bir rÂbıta hÂlinde bulunurdu.

AshÂb-ı kirÂm, Ebû Bekir Efendimiz ’in kıymetini bilir; “Onu kızdırırsak, Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- gazaplanır, Rasûlullah -sallÂllahu aleyhi ve sellem- gazaplanınca da CenÂb-ı Hak gazap eder ve biz helÂk oluruz!” diye ona karşı cok dikkatli davranırlardı.[4] Efendimiz -sallÂllahu aleyhi ve sellem- ona şu ebedî mujdeyi vermişlerdi:

“–Ey Ebû Bekir! Ummetimden Cennet ’e ilk girecek kişi olman sana kÂfî değil midir?!” (Ebû DÂvûd, Sunnet, 8/4652)


HAZRETİ OMER


Ebû Hafs Omer b. el-HattÂb b. Nufeyl b. Abdiluzz el-Kureşî el-Adevî (o. 23/644)

HulefÂ-yi RÂşidîn ’in ikincisi (634-644).

Fil Vak‘ası ’ndan on uc yıl kadar sonra, diğer bir rivayete gore ise Buyuk (Dorduncu) FicÂr savaşından dort yıl kadar once Mekke ’de doğdu (Halîfe b. HayyÂt, I, 151). Baba tarafından soyu CÂhiliye doneminde Kureyş kabilesinin sefÂret işlerine bakan Adî b. K‘b kabilesine ulaşır ve K‘b b. Luey ’de Hz. Peygamber ’in nesebiyle birleşir. Annesi Mahzûm kabilesinden Hanteme bint HÂşim ’dir. Musluman olmadan onceki hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Babasının develerini guttuğu, ickiye ve kadına cok duşkun olduğu, iyi ata bindiği, iyi silÂh kullandığı ve pehlivan yapılı olduğu belirtilmektedir. Şiire meraklı olduğu, guzel konuştuğu, okuma yazma bildiği, ensÂb bilgisini oğrendiği, ticaret yaptığı, bu maksatla Suriye, Irak ve Mısır ’a gittiği, Kureyş kabilesi adına elcilik gorevinde bulunduğu rivayet edilir.

Kureyş ’in bazı ileri gelenleri gibi putperestliğe bağlı kalarak onceleri Hz. Peygamber ’e ve İslÂmiyet ’e karşı duşmanlık gosteren, bilhassa kabilesinden musluman olanlara işkence yapan Omer bi‘setin 6. yılında (616) musluman oldu (İbn Sa‘d, III, 269). Onun musluman oluşuna dair kaynaklarda iki rivayet bulunmaktadır. Hemen hemen butun kaynaklarda yer alan meşhur rivayete gore Hamza ’nın İslÂm ’ı kabulunden sonra Omer Hz. Peygamber ’i oldurmek uzere yola cıkmış, yolda karşılaştığı Nuaym b. Abdullah ’tan kız kardeşi FÂtıma ile kocası Saîd b. Zeyd ’in musluman olduğunu oğrenince onların evine gitmiştir. Onları TÂh sûresini okurken bulmuş, okuduklarını kendisine vermelerini istemiş, ancak bu isteği reddedilince kız kardeşini ve eniştesini dovmuş, kardeşi kendilerine Kur ’an oğreten ve Omer ’den saklanan HabbÂb b. Eret ’i de cağırarak musluman olduklarını Omer ’in yuzune karşı soylemiştir. Bunun uzerine yumuşayan Omer musluman olmaya karar vermiş, HabbÂb ’dan Resûlullah ’ın Erkam b. Ebu ’l-Erkam ’ın evinde olduğunu oğrenip oraya gitmiş ve kendisine biat ederek musluman olmuştur (İbn İshak, s. 160-163; İbn HişÃ‚m, I, 343-346; İbn Sa‘d, III, 267-269). Diğer rivayete gore bir gece şarap icmek icin icki arkadaşlarını aramış, kimseyi bulamayınca KÂbe ’ye gitmiş. Orada KÂbe ’yi onune alan Hz. Peygamber ’in Beytulmakdis ’e doğru namaz kıldığını gorunce KÂbe ’nin ortusu altına saklanarak ona yaklaşmış, Resûl-i Ekrem ’in okuduğu, Kureyşliler ’in Kur ’an icin soyledikleri, “Şairlerin, kÂhinlerin veya Muhammed ’in uydurmasıdır” şeklindeki sozlere cevaplar veren HÂkka sûresinin 41-46. Âyetlerini duyunca musluman olmaya karar vererek Hz. Peygamber ’i takip etmiş, Hz. Peygamber ’in, evine girmeden once onu farkedip “Ne var y Omer?” diye sorması uzerine, “Allah ’a, resulune ve onun Allah katından getirdiği şeylere iman etmeye geldim” deyince Resûlullah, “Ey Omer! Allah sana hidayet nasip etti” diyerek goğsunu sıvazlamış ve imanda sebat etmesi icin ona dua etmiştir (Musned, I, 17; İbn HişÃ‚m, I, 346-348). Bu rivayetlerden ikincisi tercihe değer gorulmektedir. Hz.Omer ’in musluman oluşunun Resûl-i Ekrem ’in, “Y rabbi! İslÂmiyet ’i Omer b. HattÂb veya Amr b. HişÃ‚m (Ebû Cehil) ile teyit et” duasının bir tezahuru olduğu belirtilmektedir (Musned, I, 456; İbn HişÃ‚m, I, 345; İbn Sa ’d, III, 269). Hz. Omermusluman olduğu gece Ebû Cehil ’in evine giderek İslÂm ’ı kabul ettiğini bildirdi; ayrıca ertesi gun Cemîl b. Ma‘mer el-Cumahî ’ye musluman olduğunu butun Kureyşliler ’e ilÂn ettirdi. Onun İslÂmiyet ’e girmesinden sonra muslumanlar ilk defa KÂbe ’de toplu olarak namaz kıldılar (BuhÂrî, “FeżÃ‚ǿilu aśĥÂbi ’n-nebî”, 3, 6; “MenÂķıbu ’l-enśÃ‚r”, 35; İbn HişÃ‚m, I, 342, 345, 348-350; İbn Sa‘d, III, 269-270).


HAZRETİ OSMAN


Ebû AbdillÂh (Ebû Amr) Zu ’n-nûreyn OsmÂn b. AffÂn b. Ebi ’l-Âs b. Umeyye el-Kureşî el-Umevî (o. 35/656)

İlk muslumanlardan, HulefÂ-yi RÂşidîn ’in ucuncusu.

Fil Vak‘ası ’ndan altı yıl sonra TÂif ’te doğdu. Kureyş ’in en zengin tuccarlarından olan babası AffÂn CÂhiliye devrinde oldu. Annesi Erv bint Kureyz, Resûlullah ’ın halası Ummu Hakîm Beyz bint Abdulmuttalib ’in kızıdır. Mensup olduğu Emevî (Umeyye) kabilesinin soyu AbdumenÂf b. Kusay ’da Hz. Peygamber ’in nesebiyle birleşir. Resûl-i Ekrem ’den altı yaş kucuktur. Gencliğinde babasının yanında ticaretle uğraşan Osman, İslÂm oncesinde Mekke ’nin onemli tuccarları arasına girdi. İslÂmî davetin ilk safhasında Hz. Ebû Bekir ’in delÂletiyle Resûlullah ’ın yanına giderek musluman oldu ve ilk on musluman arasında yer aldı. Eşraftan olması dolayısıyla İslÂm ’ı kabul edişi Kureyş icinde yankı yaptı. Amcası Hakem b. Ebu ’l-Âs onu bağlayıp dininden donene kadar bağlarını cozmeyeceğini soyleyince şiddetle karşı koydu. Kararlılığını gorup bağlarını cozmek zorunda kalan amcasından sonra annesi de cok uğraştı, ancak onu dininden donduremedi. Osman kısa bir sure sonra Hz. Peygamber ’in kızı Rukıyye ile evlendi. İslÂmiyet ’in 5. yılında (615) hanımıyla birlikte ilk kafilede Habeşistan ’a hicret etti. Habeşistan ’da doğan ve hicretin 4. yılında (625) vefat eden oğlu Abdullah dolayısıyla kendisine Ebû Abdullah kunyesi verildi.


HAZRETİ ALİ


Ebu ’l-Hasen Alî b. Ebî TÂlib el-Kureşî el-HÂşimî (o. 40/661)

Hz. Peygamber ’in damadı, HulefÂ-yi RÂşidîn ’in dorduncusu.

Hicretten yaklaşık yirmi iki yıl once (m. 600) Mekke ’de doğduğu rivayet edilmektedir. Babası Hz. Peygamber ’in amcası Ebû TÂlib, annesi de FÂtıma bint Esed b. HÂşim ’dir. Ebû TÂlib ’in en kucuk oğludur. Mekke ’de baş gosteren kıtlık uzerine Hz. Peygamber amcası Ebû TÂlib ’in yukunu hafifletmek icin onu himayesine almış, Hz. Ali beş yaşından itibaren hicrete kadar onun yanında buyumuştur. Hz. Muhammed ’in peygamberliğine ilk iman edenlerdendir. Ancak Hz. Hatice ile aynı zamanda veya ondan hemen sonra yahut da Hz. Hatice ve Hz. Ebû Bekir ’den sonra iman ettiği hususu, Ehl-i sunnet ile Şiîler arasında tartışılan bir konudur (bk. CÂhiz, el-OsmÂniyye, s. 3-13). Bu sırada yaşının dokuz, on veya on bir olduğu rivayet edilir. Bu durumda onun Hz. Hatice ’den sonra, yaşına gore, cocuklar arasında ilk inanan ve Hz. Peygamber ’le birlikte ilk namaz kılan kimse olduğu ağırlık kazanmaktadır. Hz. Ali ’nin hicretten onceki hayatı hakkında kaynaklarda fazla bilgi yoktur. Ancak hayatı, menkıbevî ve efsanevî rivayetlerle orulu Şiî kaynaklarda doğumundan itibaren en ince teferruatına kadar ve zengin kerametlerle dolu olarak anlatılır (bk. AyÂnu ’ş-Şîa, I, 323-562; İbn ŞehrÂşûb, I, 287 vd.; II, 3-377; III, 2-100).


TALHA BİN UBEYDULLAH


Ebû Muhammed Talha b. UbeydillÂh b. OsmÂn et-Teymî el-Kureşî (o. 36/656)

Aşere-i mubeşşereden olan sahÂbî.

Nesebi Hz. Peygamber ile Murre ’de, Hz. Ebû Bekir ile Amr b. K‘b ’da birleşir. Annesi Sa‘be bint Abdullah sahÂbeden Al b. Hadramî ’nin kız kardeşidir. Hz. Ali ile aynı yıl doğduğu zikredilmekteyse de olduğunde en az altmış yaşında olduğuna gore daha once doğmuş olmalıdır. İki erkek kardeşinden Osman musluman olmuş, diğeri ise Bedir Gazvesi ’nde muşrik saflarında olmuştur. İslÂm oncesi Mekke ’nin onemli tuccarlarından biri olan Talha ticaret icin bulunduğu Busr ’da karşılaştığı bir rahipten Hz. Muhammed ’in peygamberliğini oğrenince hemen Mekke ’ye dondu ve Hz. Ebû Bekir vasıtasıyla İslÂmiyet ’i kabul edip ilk muslumanlar arasında yer aldı. Vahiy kÂtipliği de yapan Talha hem cennetle mujdelenen on sahÂbîden hem de Resûlullah ’ın havÂrisi diye bilinen on iki kişiden biridir. Musluman olduğu gunlerde Hz. Ebû Bekir ile aynı ipe bağlanarak işkence gorduğunden her ikisi “Karîneyn” (yakın dost) diye anılır. Suriye ’de bulunduğu donemde gercekleşen Habeşistan hicretine katılamadı. Resûl-i Ekrem Medine ’ye hicret ettikten sonra Hz. Ebû Bekir ’in ailesini Medine ’ye o goturdu. Mekke ’de iken Zubeyr b. AvvÂm ile, Medine ’de K‘b b. MÂlik ile (bazı rivayetlere gore Ebû Eyyûb el-EnsÂrî, Sa‘d b. Ebû Vakkās veya Saîd b. Zeyd) ile kardeş ilÂn edildi. Yine Şam ’da olduğu sırada meydana gelen Bedir Gazvesi ’ne katılamadığı zikredilmekteyse de bircok kaynakta Hz. Peygamber ’in onu ve Saîd b. Zeyd ’i Şam yoluna istihbarat icin gonderdiği ve Medine ’ye ancak savaş bittikten sonra donebildikleri belirtilmektedir. Bu sebeple kendisine ganimetten pay verildi. Uhud Gazvesi ’nden itibaren butun savaşlarda yer aldı. Kahramanca savaştığı Uhud Gazvesi ’nde Resûlullah ’ı korurken bircok yerinden yaralandı ve eli colak kaldı. O gun uzerinde iki zırh bulunduğu icin Uhud kayalığına cıkamayan Resûl-i Ekrem Talha ’nın sırtına basarak oraya cıktı bu sebeple de “Talha ’ya -cennet- vÂcip oldu” buyurdu (Tirmizî, “MenÂķıb”, 21). Talha ’nın faziletine dair bircok hadis nakledilmiştir. Hz. Peygamber ’in hanımlarından dordunun kız kardeşleriyle evlenen Talha ’nın on beş cocuğu oldu. Bunlar arasında SeccÂd lakabıyla tanınan Muhammed ile MûsÂ, İmrÂn ve Âişe meşhurdur.


ZUBEYR BİN AVVÂM
Ebû AbdillÂh ez-Zubeyr b. el-AvvÂm b. Huveylid el-Kureşî el-Esedî (o. 36/656)

Hz. Peygamber ’e ilk iman edenlerden ve cennetle mujdelenen on sahÂbîden biri.

594 veya 595 ’te Mekke ’de doğdu. Babası Hz. Hatice ’nin kardeşi AvvÂm b. Huveylid, annesi Resûl-i Ekrem ’in halası Safiyye bint Abdulmuttalib ’dir. Soyu Hz. Peygamber ’in dedelerinden Kusay b. KilÂb ’da Resûl-i Ekrem ile birleşir (İbn Sa‘d, III, 100). Annesi oğluna buyuk kardeşi Zubeyr b. Abdulmuttalib ’in ismini vermiştir. Zubeyr b. AvvÂm cocukluğunun buyuk bir kısmını Resûlullah ’ın cocuklarıyla birlikte gecirdi. Babası cok kucukken vefat ettiğinden annesi onu kendi akrabaları olan HÂşimoğulları arasında buyuttu. Oğlunun eğitimi konusunda zaman zaman katı davrandığı icin eleştirilmiş, ancak kendisi onun iyi yetişmesi icin boyle yaptığını soylemiştir (a.g.e., III, 101). Zubeyr ’in putlara hic tapmadığı, CÂhiliye inanışlarına meyletmediği, İslÂm ’a davetin ilk gunlerinde on altı yaşında iken dort, beş veya yedinci musluman olarak İslÂmiyet ’i kabul ettiği, bunda Hz. Ebû Bekir ’in etkisinin bulunduğu nakledilir (İbn Hacer el-AskalÂnî, Tehźîbu ’t-Tehźîb, III, 274-275). Muslumanlığı kabul etmesine once amcası Nevfel b. Huveylid karşı cıktı; İslÂm ’dan vazgecmediği takdirde kendisine şiddet uygulayacağına dair yemin etti; bir sonuc alamayınca onu bir hasıra sardı ve tavana astı, alttan ateş yakarak dumanıyla ona işkence etti, ancak Zubeyr inancından vazgecmedi (TaberÂnî, I, 122). Oğluna eziyet edildiğini oğrenen annesi Safiyye onu Nevfel ’in elinden kurtardı.


ABDURRAHMAN BİN AVF


Ebû Muhammed AbdurrahmÂn b. Avf b. Abdiavf el-Kureşî ez-Zuhrî (o. 32/652)

Hz. Peygamber ’e ilk iman eden ve cennetle mujdelenen on sahÂbîden biri.

Fil Vak‘ası ’ndan (571) on yıl kadar sonra Mekke ’de doğdu. CÂhiliye doneminde Abdu Amr veya Abdu ’l-K‘be olan adı, musluman olduktan sonra Hz. Peygamber tarafından Abdurrahman olarak değiştirildi. Genc yaşından itibaren ticaretle uğraştı. CÂhiliye devrinde de icki icmeyen ve guzel ahlÂka sahip biri olarak tanınırdı. Hz. Ebû Bekir ile olan eski dostluğu, onun vasıtasıyla musluman olmasını sağladı. İlk sekiz muslumandan biri olan Abdurrahman, Mekke muşriklerinin baskı ve işkenceleri yuzunden once Habeşistan ’a, sonra da Medine ’ye hicret etti. Hz. Peygamber onunla ensardan Sa‘d b. Rebî‘ arasında kardeşlik bağı (muÂhÂt*) kurdu.

Hz. Peygamber ’le birlikte butun savaşlara katıldı. Uhud ’da yirmiden fazla yara aldı, hatta ayağındaki yaralar sebebiyle topal kaldı. Hicretin altıncı yılında (628) Dûmetulcendel uzerine yapılan bir seferde, Hz. Peygamber onu seriyye kumandanlığına getirdi ve başına sarık bağladı. Savaşı kazanınca Peygamber ’in tÂlimatı uzerine kabile reisinin kızı ile evlendi. Tebuk seferi sırasında imamlık ettiği bir namaza Hz. Peygamber de iştirak etti. Boylece Ebû Bekir gibi o da Resûlullah ’a imamlık yapmış oldu. Vefatında Hz. Peygamber ’i kabre indiren dort sahÂbîden biri Abdurrahman idi.


SA'D BİN EBÎ VAKKAS


Ebû İshÂk Sa‘d b. Ebî Vakkās MÂlik b. Vuheyb (Uheyb/Vehb) el-Kureşî ez-Zuhrî (o. 55/675)

Aşere-i mubeşşereden olan sahÂbî, kumandan.

MilÂdî 592 yılında Mekke ’de doğdu. Nesebi Benî Zuhre ’den olan babası vasıtasıyla KilÂb b. Murre ’de, Benî Umeyye ’den olup İslÂmiyet ’i kabul etmeden olen annesi Hamne bint SufyÂn b. Umeyye vasıtasıyla AbdumenÂf b. Kusay ’da Hz. Peygamber ’in nesebiyle birleşir. Dedesi Vuheyb b. AbdumenÂf b. Zuhre, Resûl-i Ekrem ’in annesinin amcası olduğu icin Resûlullah Sa‘d ’a “dayı” diye hitap ederdi. On yedi veya on dokuz yaşında iken İslÂmiyet ’i kabul etmesi uzerine annesi dininden donmediği surece onunla konuşmamaya ve yemek yememeye ant icti; fakat Sa‘d dininden donmeyeceğini soyledi. İslÂmiyet ’in ilk yıllarında muslumanlarla alay eden bir muşriği yaraladığı icin İslÂm uğrunda ilk kan akıtan kişi diye anıldı. Hz. Peygamber ’den once Medine ’ye hicret etti; Resûl-i Ekrem onu Mus‘ab b. Umeyr veya Sa‘d b. MuÂz ile kardeş ilÂn etti. RÂbiğ Seriyyesi ile Batn-ı Nahle Seriyyesi ’ne katıldı ve Kureyş kervanına ilk oku o attı (İbn Sa‘d, III, 139). HarrÂr Seriyyesi ’nde kumandan olarak gorev yaptı. Bedir Gazvesi ’nde muşrik suvari birliğinin kumandanı Saîd b. Âs ’ı oldurup kılıcını Resûl-i Ekrem ’e teslim etti. Daha sonra Hz. Peygamber ile butun gazvelere katıldı. Uhud Gazvesi ’nde attığı her oku hedefine isabet ettirdiği icin Resûlullah ona atacağı okları birer birer verirken, “Anam babam sana fed olsun ey Sa‘d, at!” diye iltifat ederdi (BuhÂrî, “FeżÃ‚ǿilu aśĥÂbi ’n-nebî”, 15; Muslim, “FeżÃ‚ǿilu ’s-śaĥÂbe”, 41-42). Bircok savaşta ve Medine ’de duşman baskınından korkulduğu zamanlarda Resûlullah ’ın yanından ayrılmadı.


SAÎD BİN ZEYD


Kunyesi, Ebu ’l-A‘ver (Ebû Sevr) Saîd b. Zeyd b. Amr b. Nufeyl el-Kureşî (o. 51/671 [?])

MilÂdî 600 yılı civarında Mekke ’de doğdu. Adî b. K‘b oğullarından olup soyu dedelerinden K‘b b. Luey ’de Hz. Peygamber ’in soyu ile birleşir. Babası, İslÂm oncesi donemde Hanîf dinine mensup olmakla bilinen Zeyd b. Amr b. Nufeyl, annesi HuzÂa kabilesinden FÂtıma bint Ba‘ce ’dir. Babasının putlara tapmadığı, muşriklerin kestiği hayvanların etinden yemediği, CÂhiliye Âdetlerine değer vermediği ve kız cocuklarının diri diri toprağa gomulmesine şiddetle karşı cıktığı goz onune alınırsaSaîd ’in aile ortamında bu inancları benimseyen bir kişi olarak yetiştiği soylenebilir. Kaynaklarda babasının ona Allah ’ın birliğine iman etmesi konusunda telkindebulunduğu zikredilir.

Cok genc yaşta İslÂmiyet ’i kabul eden Saîd b. Zeyd ’in on ikinci veya on ucuncu musluman olduğu nakledilir. Resûl-i Ekrem tarafından cennetle mujdelenen on sahÂbî arasında yer aldı. Saîd amcasının kızı ve Omer ’in kız kardeşi FÂtıma ile, Omer de onun kız kardeşi Âtike ile evliydi. Mekkeliler ’in Hz. Peygamber ’i oldurme kararını uygulamak uzere harekete gecen Omer, kız kardeşi FÂtıma ’nın musluman olduğunu oğrenince Saîd b. Zeyd ’in evine giderek onu hanımı ile birlikte tartakladı. AncakSaîd ’in sabırlı davranması ve sorulan sorulara inandırıcı cevaplar vermesi uzerine Omer onları bıraktı ve okunan Kur ’an ’ı dinledikten sonra iman etmeye karar verdi.

Saîd muşriklerden cok eziyet gordu ve hanımıyla birlikte Medine ’ye hicret etti. Resûlullah onu RÂfi‘ b. MÂlik, diğer bir rivayete gore ise Ubey b. K‘b ile kardeş ilÂn etti. Medine ’de Resûl-i Ekrem ’in yakın cevresinde bulunan Zeyd, Mekke muşrikleribaşta olmak uzere Hz. Peygamber aleyhinde faaliyet gosterenler hakkında bilgi toplama konusunda onemli gorevler yaptı. Bedir Gazvesi ’ne sebep olan Mekkeliler ’in Suriye kervanı hakkında bilgi toplamakla gorevlendirildiği icin savaşa fiilen katılamadı; ancak ganimetten payı tam olarak verildi ve gorduğu hizmete karşılık cihad sevabını da alacağı kendisine mujdelendi (HÂkim, III, 495).


EBÛ UBEYDE BİN CERRAH


Ebû Ubeyde Âmir b. AbdillÂh b. el-CerrÂh el-Fihrî el-Kureşî (o. 18/639)

Aşere-i mubeşşereden olan kumandan sahÂbî.

Hicretten kırk yıl once Mekke ’de doğdu (583). Turkiye ’de yayımlanan bazı ansiklopedilerdeki 571 ’de Kudus ’te doğduğuna dair kayıt gerceğe uymamaktadır. Hz. Peygamber ’in onuncu dedesi olan Fihr ’de Resûlullah ile soyları birleşir. Benî HÂris kabilesinden olan Ebû Ubeyde, CÂhiliye devrinde Mekke ’de okuma yazma bilenbirkac kişiden biri olduğu icin Kureyşliler kendisine değer verirdi. Ebû Ubeyde, Hz. Peygamber ’in İslÂm ’a davete başladığı ve henuz DÂrulerkam ’a girmediği gunlerde Hz. Ebû Bekir vasıtasıyla musluman oldu. İslÂmiyet ’in yayılması icin buyuk caba gosterdi ve bu sebeple Kureyşliler ’in ağır baskılarına mÂruz kaldı. İşkenceler dayanılmaz hale gelince 616 yılında yapılan İkinci Habeşistan Hicreti ’ne katıldı. Ancak bir muddet sonra Mekke ’ye dondu. Daha sonra Medine ’ye hicret etti. Hz. Peygamber onunla Sa‘d b. MuÂz arasında kardeşlik bağı (muÂhÂt*) kurdu. Muhammed b. Mesleme veya Ebû Talha el-EnsÂrî ile kardeş yapıldığı da soylenmektedir.

Dipnotlar: 1) Bkz. BuhÂrî, AshÂbu ’n-Nebî, 5; Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe, 8; Tirmizî, MenÂkıb, 14. 2) Bkz. et-Tevbe, 40. 3) Bkz. BuhÂrî, AshÂbu ’n-Nebî, 3; Muslim, FedÂilu ’s-SahÂbe, 2; Ebû DÂvûd, MelÂhim, 17/4338; Tirmizî, Tefsîr 22/3171, MenÂkıb 15/3659; NesÂî, CihÂd 1. 4) Bkz. Ahmed, IV, 58; HÂkim, II, 188/2718. 5. Bkz. İbn-i Sa‘d, III, 188; Ramazanoğlu Mahmud SÂmi, Hazret-i Ebû Bekir Sıddîk, s. 115-118. 6. Ebû Nuaym, Ma‘rifetu ’s-SahÂbe, I, 264.

Kaynak: Osman Nûri Topbaş, Altın Silsile, Erkam Yayınları.; TDV İslÂm Araştırmaları Merkezi İslÂm Ansiklopedisi


İslam ve İhsan