Turk-İslam tarihinin buyuk şairi, bilim insanı, duşunuru ve Kutadgu Bilig ’in yazarı Yusuf Has Hacip ’in hayatı...Yusuf Has Hacip; Turk edip, şÃ‚ir ve devlet adamı. Turk-İslam tarihi ve kulturu acısından son derece onemli olan Kutadgu Bilig siyasetnamesini yazdı.
YUSUF HAS HACİP ’İN HAYATI Yusuf Has Hacib (Uluğ Has Hacib) hakkında bilinenler Kutadgu Bilig ’e sonradan eklenmiş olan biri mensur, diğeri manzum iki mukaddimede ve eserin bazı beyitlerinde yer alan bilgilerden ibarettir. Kutadgu Bilig ’te adını sadece bir kez “Kitap sahibi Yusuf, buyuk has hacib, kendi kendine nasihat eder” başlıklı, son bolumunde andı.
Yusuf Has Hacip, 1007-1018 tarihleri arasında Karahanlı Devleti ’nin başkenti olan Kuz Ordu (Gunumuz Kırgızistan sınırları icinde Balasagun şehri) şehrinde doğdu.
Balasagunlu Yûsuf HÂs HÂcib, burada kucuk yaşta bir kole olarak saraya girdi ve iyi bir eğitim alarak yetişti. Bilimi, erdemi, zuhd ve takvası ile tanındı.
KUTADGU BİLİG NE ANLAMA GELİR? “Mutluluk veren bilgi” anlamına gelen Kutadgu Bilig ’i bir bucuk yılda Balasagun ’da yazıp KÂşgar ’da tamamlayarak 1069-70 yılında Karahanlıların Hakanı Suleyman Arslan Han oğlu Tavgac Uluğ Buğra Han ’a sundu. Şairin kudretini takdir eden Hakan kendisine “gorevlerin en incesi olan” has haciblik mansıbını verdi. Yusuf Has Hacip ile KÂşgarlı Mahmut aynı donem ve cevrede yaşadılar. Eserlerinde aynı dili ve kultur malzemesini kullanmakla beraber birbirlerini ve eserlerini tanıyamadılar.
Yusuf Has Hacip buyuk eseri boyunca adını sadece bir kez, “Kitaρ sahibi Yusuf, buyuk has hacib, kendi kendine nasihat eder” başlıklı, son bolumunde andı. Bu başlıktan baş teşrifatcı olduğu da anlaşılmaktadır. İyi bir eğitim gordu. Cağının gecerli bilimlerinin yanı sıra Araρca ve Farsca da oğrendi.
Yusuf Has Hacip 11. yuzyılda Turkce ’yi bilim dili olarak etkili bir bicimde kullandı.
İLK TURKCE SİYASETNAME ORNEĞİ Kutadgu Bilig, Turk-İslam tarihi ve kulturu acısından son derece onemli bir eserdir. Bu eser Turk edebiyatında ilk Turkce siyasetname orneği olma ozelliği taşır.
Turk edebiyatında Mesnevi nazım şeklini de ilk kez Yusuf Has Hacip kullandı.
İDEAL İNSAN TASVİRİ ‘ ’Bak, insan doğdu, oldu, ama sozu kaldı, İnsanın kendisi gitti, adı kaldı. Ey hakîm, ey bilgin, kendin olumsuz bir dirilik istersen, İşin de sozun de iyi olsun. ’ ’ diyen Yusuf Has Hacip, ideal insanı tasvir ederek, kendinden sonraki nesillere yuzyıllarca yol gostermiştir.
[caption id="attachment_112265" align="alignnone" width="650"] Yusuf Has Hacip ’in kabri (Kaşgar, Doğu Turkistan)[/caption]
YUSUF HAS HACİP NE ZAMAN VEFAT ETTİ? Yusuf Has Hacip, 1077 yılında KÂşgar ’da vefat etti.
YUSUF HAS HACİP ’İN TURBESİ NEREDE? Yusuf Has Hacip ’in Doğu Turkistan ’ın KÂşgar şehrinde bulunan mezarı ve turbesi, onemli ziyaret yerlerinden biridir. Turbenin duvarları, Kutadgu Bilig ’den beyitlerle bezenmiştir.


İslam ve İhsan